Tam quan đền thờ Cao Lỗ Vương (xã Cao Đức, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh) nhìn ra dòng sông Lục Đầu Giang.

Bến Bình Than là một địa danh ghi đậm dấu ấn lịch sử còn được khắc ghi sâu đậm trong tâm trí mỗi người dân đất Việt. Theo đánh giá của các nhà nghiên cứu lịch sử, và quân sự thì địa điểm Bình Than có vị trí chiến lược hiểm yếu trong lịch sử. 

Bình Than nằm trên con đường từ phí Bắc xuống theo thung lũng sông Thương và từ biển vào theo đường sông Bạch Đằng, từ đây theo đường sông tỏa đi các lộ phía Bắc và phí Đông kinh đô Thăng Long. 

Năm xưa, đây chính là vùng Vạn Xuân - nơi Lý Thường kiệt đã tổ chức phòng tuyến chống quân xâm lược nhà Tống để bảo vệ kinh thành Thăng Long ở thế kỷ XI.

Bản đồ Bến Bình Than-Bãi Nguyệt Bàn ở xã Cao Đức, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh-nơi diễn ra Hội nghị Bình Than quy tụ các vương hầu, quý tộc và tướng lĩnh cao cấp của vương triều Trần để bàn kế sách đánh giặc Nguyên Mông.

PGS.TSKH. Nguyễn Hải Kế, Khoa Lịch sử, trường Đại học KHXH&NV, ĐHQG Hà Nội từng khẳng định: Năng lượng để Đại Việt vượt qua chặng đường gian khổ, để đi đến vinh quang “Đoạt sóc Chương Dương độ/ Cầm hồ Hàm Tử quan…” chính là được chuẩn bị trực tiếp, được kích hoạt và nhân lên từ Hội nghị Bình Than.

Hội nghị Bình Than còn gắn liền với hai sự kiện đặc biệt quan trọng cho thấy trí tuệ, bản lĩnh và khí phách của những kẻ sĩ triều Trần là việc Nhân Huệ vương Trần Khánh Dư đang bị cách chức, bỏ đi buôn than cũng được vua Trần Nhân Tông miễn tội, mời tham dự hội nghị. '

Sự kiện đặc biệt thứ hai là thiếu niên nhỏ tuổi Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản vì ít tuổi nên không được dự bàn hội nghị mà lòng hổ thẹn, tức khí bóp nát quả cam cầm trong tay lúc nào không biết, quay về huy động hơn nghìn gia nô và binh sĩ, sắm vũ khí, đóng chiến thuyền chờ ngày đánh giặc.

Trần Quốc Toản đã đi vào lịch sử với lòng dũng cảm và tinh thần yêu nước cháy bỏng, dám hi sinh mạng sống vì dân tộc. Khí phách ấy được thể hiện rõ trên lá cờ thêu sáu chữ vàng: “Phá cường địch, báo hoàng ân” (phá giặc mạnh, báo ơn vua).

Với lòng yêu nước nồng nàn và tinh thần tự tôn dân tộc, quân dân thời Trần đã ba lần đánh tan quân Mông-Nguyên xâm lược, mang lại hòa bình, thịnh trị, ấm no cho dân tộc Đại Việt. 

Có thể thấy tinh thần “vua tôi đồng tâm”, “anh em hòa thuận”, “cả nước góp sức”, “nới sức dân làm kế sâu gốc bền rễ” là cẩm nang giữ nước, là những cơ sở lý luận đã được chứng minh qua thực tiễn đấu tranh gian khổ chống xâm lược không chỉ của riêng triều nhà Trần mà của mọi giai đoạn lịch sử để Tổ quốc Việt Nam “muôn thủa vững âu vàng”.

Trải qua năm tháng, cho dù phù sa bồi đắp, các thế hệ có ra sức khai khẩn đất hoang, mở mang làng xã nhưng cái tên Bình Than vẫn không thể mất và hào quang của “hào khí Đông A” vẫn tỏa sáng bất diệt trên mảnh đất Bắc Ninh-Kinh Bắc giàu truyền thống văn hiến và thượng võ.

Kính mời độc giả đón đọc bài cuối: Từ ông Tổ nước Nam đến kỷ nguyên Đại Việt.