Bài dự thi Việt Nam trong tôi: Văn hóa - "con thuyền" chở ký ức và khát vọng của toàn dân tộc

Văn hóa là gì? Đó chính là tiếng hò bên bờ sông lúc ngư dân thả lưới, là khúc quân hành dồn dập giữa bão đạn mưa bom, là những giai điệu gắn kết hàng triệu đồng bào. Văn hóa là máu thịt, là ý chí, là niềm tin chung của cả một cộng đồng, để từ đó tạo nên sức mạnh quật cường của người Việt qua các thời kỳ lịch sử.

Ngay từ những ngày đầu lập nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, ý chí, khát vọng của dân tộc Việt Nam được thể hiện rõ trong bài hát Tiến quân ca (Văn Cao) đã được chính Bác Hồ chọn làm Quốc ca. Lịch sử ghi nhận trong cuộc mít tinh tại Nhà hát Lớn ngày 17/8/1945, cả một biển người cùng cất tiếng hát “Tiến quân ca". Lời bài hát vang lên như sấm rền giữa rừng người rùng rùng chuyển động như thể hiện ý chí của cả dân tộc. Trải qua 80 năm qua, bài hát đã đồng hành cùng dân tộc Việt Nam, băng qua bao thăng trầm của lịch sử và trở thành một phần thiêng liêng không thể thay thế trong tâm hồn người Việt, toàn dân tộc vẫn luôn cùng “tiến lên” với “nước non Việt Nam ta vững bền".

Ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam cũng thể hiện rõ qua chiều dài lịch sử kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Cho tới giờ này, trái tim tôi vẫn run lên vì xúc động khi nghe những lời ca câu hát đã thấm đẫm mồ hôi và máu của các chiến sỹ trong chiến dịch Điện Biên Phủ cách đây 70 năm chấn động địa cầu: “Hò dô ta nào, kéo pháo ta vượt qua đèo... Vực sâu thăm thẳm vực nào sâu bằng chí căm thù. Kéo pháo ta lên trận địa đây vùi xác quân thù.” (Hò kéo pháo - Hoàng Vân).

Trận chiến 81 ngày đêm ở Thành cổ Quảng Trị năm 1972, khi tương quan lực lượng giữa ta và địch quá chênh lệch, khi những người lính đã phải hứng chịu hàng trăm ngàn tấn bom đạn các loại tương đương “7 quả bom nguyên tử ném xuống Hirosima”, đã càng làm nổi bật hào khí của dân tộc, khát vọng độc lập, hoà bình của con người Việt Nam. Máu thịt của các chiến sỹ trẻ đã hòa lẫn vào dòng sông Thạch Hãn bi hùng. Sự hy sinh của họ đã được Đất Mẹ khắc ghi muôn đời: “Đò lên Thạch Hãn ơi… chèo nhẹ. Đáy sông còn đó bạn tôi nằm. Có tuổi hai mươi thành sóng nước. Vỗ yên bờ, mãi mãi ngàn năm” (Lê Bá Dương)

Văn hóa nghệ thuật đã đi cùng dân tộc trong suốt thời kỳ chiến tranh bão lửa. Những lời ca “Bác đang cũng chúng cháu hành quân”, “Vì nhân dân quên mình”, “Hành quân xa”, “Tiến bước dưới quân kỳ”, “Hát mãi khúc quân hành”, “Quân đội ta quân đội anh hùng”... đã khích lệ ý chí quyết thắng, sẵn sàng hy sinh tính mạng để quét sạch quân thù đang giày xéo mảnh đất quê hương. Có thể nói, truyền thống văn hóa đã kết tinh trong từng lời ca, tạo nên sức mạnh hiệu triệu cho hàng triệu thanh niên lên đường nhập ngũ, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc.

Kết tinh của tinh thần dân tộc đã thể hiện trong bước tiến thần tốc của những cánh quân giải phóng tiến vào Sài Gòn, báo hiệu sự toàn thắng của chiến dịch Hồ Chí Minh. Trưa 30/4/1975, trên Đài Sài Gòn sau lời tuyên bố đầu hàng vô điều kiện của Tổng thống Dương Văn Minh, đã vang lên âm điệu hùng tráng, hào sảng: “Tiến về Sài Gòn, ta quét sạch giặc thù. Hướng về đồng bằng, ta tiến về thành đô” (“Tiến về Sài Gòn” - Lưu Hữu Phước). Một sự trùng hợp kỳ lạ giữa “Tiến về Sài Gòn” (1966) của Lưu Hữu Phước và “Tiến về Hà Nội” (1949) của Văn Cao: đó là dự báo ngày toàn thắng, mặc dù cả hai tác phẩm đều ra đời trước ngày chiến thắng từ 5 năm đến 9 năm. Điều này thể hiện niềm tin tưởng tuyệt đối của những người nghệ sỹ vào ngày toàn thắng và tinh thần quyết chiến quyết thắng của dân tộc trước bất kỳ kẻ thù xâm lược nào.

Văn hóa là cội nguồn tạo nên những chiến thắng phi thường của dân tộc Việt. Cũng bởi vậy, trong một cuộc trò chuyện, David Lamb - phóng viên chiến trường của hãng tin Mỹ UPI  từng thừa nhận: “Một trong những sai lầm lớn nhất của chúng tôi là không hiểu người Việt Nam, không hiểu lòng kiên nhẫn, sự ngoan cường, chủ nghĩa dân tộc, khả năng chiến đấu, lịch sử, văn hóa của các bạn”.

Truyền thống dân tộc Việt Nam không thể lưu truyền nếu chỉ được ghi lại trong sử sách hay bia đá. Chúng được kết tinh từ chính những làn điệu dân ca, áng văn chương, câu hò câu vè ở mỗi vùng miền. Âm nhạc dân tộc từng là “vũ khí” mềm nhưng sắc bén, đồng hành cùng nhân dân trong suốt cuộc đấu tranh giành độc lập. Giá trị âm nhạc truyền thống dân tộc của Việt Nam đi vào đời sống và tạo nên dòng chảy xuyên suốt từ Bắc vào Nam. Từ hát ru, dân ca, quan họ, hát văn, ca trù, chèo, tuồng đến hò Huế, nhã nhạc, đờn ca tài tử, cải lương... Mỗi giai điệu đều được gọt giũa qua thời gian, truyền từ đời này sang đời khác, chứa đựng tình yêu quê hương, khát vọng hòa bình và niềm lạc quan bền bỉ của người Việt. Đó chính là sợi dây vô hình nhưng bền chặt gắn kết lòng người, tạo nên sức mạnh đưa dân tộc vượt qua những thăng trầm lịch sử.

Cùng với dòng chảy thời cuộc, sự phát triển của âm nhạc Việt Nam đã ghi nhận nhiều dấu mốc đặc sắc, là một phần quan trọng trong nền văn hoá. Từ dòng âm nhạc mang tính công nghiệp văn hóa, cho đến âm nhạc hàn lâm, bác học, tất cả đã tạo dựng nên đời sống văn hóa thấm đẫm tinh thần dân tộc, góp phần nâng cao dân trí. Về lĩnh vực biểu diễn, không khó để nhận thấy tiếng vang lớn của hai concert “Anh trai vượt ngàn chông gai” và “Anh trai Say Hi” – sự kiện quy tụ hàng chục ngàn khán giả cho mỗi đêm diễn, chứng minh sân khấu Việt hoàn toàn đủ sức tạo ra những đại tiệc âm nhạc tầm quốc tế.

Âm nhạc hàn lâm đã có bước phát triển mạnh mẽ với sự ra đời của các dàn nhạc giao hưởng nổi tiếng, như dàn nhạc giao hưởng Hà Nội (Học viện âm nhạc Quốc gia VN), dàn nhạc giao hưởng Quân đội... Ở phương diện tư nhân, có thể kể đến dàn nhạc Giao hưởng Mặt trời (Sun Symphony Orchestra – SSO) đã được thành lập năm 2017 với những sáng lập viên là doanh nhân am hiểu và yêu thích nhạc cổ điển. Những buổi hòa nhạc đẳng cấp của các dàn nhạc giao hưởng đã và đang thu hút được khán giả ở mọi tầng lớp, lứa tuổi, góp phần chia sẻ kiến thức, đam mê và truyền cảm hứng âm nhạc hàn lâm đến thế hệ trẻ.

Ở Thủ đô Hà Nội - trái tim của cả nước, bên cạnh Nhà hát Lớn là thánh đường nghệ thuật của bao thế hệ nghệ sĩ, nay có thêm Nhà hát Hồ Gươm với kiến trúc theo phong cách tân Cổ điển, tái hiện nét văn hóa - lịch sử Việt Nam qua những chi tiết như chim hạc, trống đồng Đông Sơn... Với hệ thống âm thanh kỹ thuật tiên tiến, các chương trình hòa nhạc và nghệ thuật đã diễn ra tại Nhà hát Hồ Gươm với chất lượng cao, ngợi ca đất nước và con người Việt Nam, có sự góp mặt của các nghệ sĩ nổi tiếng trong và ngoài nước.

Những dấu ấn văn hóa trên đã góp phần thay đổi diện mạo đất nước con người Việt Nam trong mắt quốc tế. Sức lan tỏa tinh thần dân tộc sẽ được thẩm thấu nhẹ nhàng và bền vững trong lòng mỗi người con đất Việt. Từ đó kết tinh thành sức mạnh để xây dựng đất nước hùng cường. Quan điểm của Đảng ta là “Văn hóa là hồn cốt của dân tộc. Văn hóa còn thì dân tộc còn”. Tại Hội nghị ngày 8/1/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh việc chú trọng phát triển văn hóa, xã hội và xây dựng con người Việt Nam. Bảo vệ và phát huy văn hóa dân tộc phải được coi là then chốt để bảo vệ sự sống còn của dân tộc, giữ gìn những giá trị và truyền thống quý báu qua các thế hệ.

Trải qua chiều dài lịch sử và đặc biệt trong giai đoạn 80 năm qua, văn hóa dân tộc luôn là dòng chảy bền vững, tạo dựng nên tính cách của mỗi con người Việt Nam trong kỷ nguyên vươn mình. Từ truyền thống lịch sử hào hùng hàng ngàn năm chống ngoại xâm, từ tình yêu đất nước, từ sự đậm đà bản sắc dân tộc, là một công dân trên mảnh đất hình chữ S – tôi tin chúng ta sẽ tạo dựng nên một Việt Nam hùng cường về phát triển kinh tế, tạo nên dấu ấn Con Rồng Cháu Tiên trên bản đồ kinh tế thế giới.

Xin để lời bài hát Viết tiếp câu chuyện hòa bình (Nguyễn Văn Chung) là câu kết của bài viết như một lời khẳng định về sự trường tồn của khát vọng hòa bình và văn hóa dân tộc Việt Nam trong dòng chảy đời sống hiện đại “Cùng tôi viết tiếp câu chuyện hòa bình. Nhìn quê hương sáng tươi trong bình minh. Nhìn ánh nắng chiếu rực rỡ quốc kỳ tung bay phấp phới. Cuộn chảy trong lòng một dòng máu nóng, dòng máu Lạc Hồng”.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh, Báo NTNN/Điện tử Dân Việt tổ chức cuộc thi viết "Việt Nam trong tôi", nhằm tạo một bức tranh đa sắc về hành trình 80 năm của đất nước – từ ngày khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đến một Việt Nam hòa bình, vươn mình mạnh mẽ hôm nay.

Xem Thể lệ cuộc thi tại đây.

×