Bất ngờ lão nông chỉ học hết lớp 6 lai tạo gần 60 giống lúa

Tìm về xứ lụa Tân Châu những ngày tháng 4 nắng cháy da, rát thịt, hỏi thăm về lão nông chuyên lai lúa nức tiếng xứ này thì bà con ai cũng tỏ tường. Người mà chúng tôi nhắc đến là ông Hoa Sỹ Hiền (54 tuổi, ngụ ấp Tân Phú B, xã Tân An, thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang).

Nặng nợ với cây lúa, bỏ tiền mua muối nghiên cứu giống lúa chịu mặn 

Vốn là nông dân chính gốc, nhưng lòng đam mê và tình yêu mãnh liệt dành cho cây lúa đã thôi thúc lão nông Hoa Sỹ Hiền chọn cho mình hướng đi khác biệt. Nhiều người ngỡ ngàng khi ông dốc toàn bộ công sức và tiền bạc để lai tạo các giống lúa.

Ông Hiền kể: "Trước đây tôi cũng là một nông dân bình thường, rồi được ngành khuyến nông đưa đi tập huấn ở các khóa ngắn ngày dạy nghề trồng lúa do Trường Đại học Cần Thơ tổ chức. Ngoài dự các khóa học, tôi cũng tự miệt mài tìm hiểu với niềm yêu thích với cây lúa".

Từ khoảng năm 2004, với tính cần cù, chịu khó của con nhà nông cộng thêm sự kiên trì và tỉ mỉ, nông dân Hoa Sỹ Hiền đã lai tạo thành công 4 giống lúa TC1, TC2, TC3, TC4 (TC là viết tắt từ Tân Châu) chỉ sau 4 năm. 

Các giống lúa cho gạo mềm ngon, năng suất cao với khả năng chống rầy nâu, đạo ôn mà không cần dùng nhiều thuốc bảo vệ thực vật. Thời điểm đó ông đã nhận được nhiều bằng khen, từ cấp tỉnh đến Trung ương…

Trong các giống lúa mà ông lai tạo, ông Hiền tâm đắc nhất giống lúa TC7. Đây là giống lúa có khả năng chịu mặn từ 5-7 phần nghìn. Để lai tạo được giống lúa TC7, ông từng đến nhiều cánh đồng ở huyện Hòn Đất (Kiên Giang) tìm những bụi lúa còn sót lại sau những đợt nước mặn xâm nhập, mang về thử nghiệm.

Cái khó nhất đối với ông Hiền lúc này là xứ Tân Châu không có nước mặn. Nếu đến tận vùng Trần Đề (Sóc Trăng), hay Cà Mau, Phú Quốc (Kiên Giang) để lấy nước mặn về trồng lúa thì cũng chẳng khả thi. Lúc này, ông Hiền nảy ra ý định táo bạo là mua muối về đổ vào ruộng để thí nghiệm, giúp các nghiên cứu thật sát thực tế.

"Lúc đến Hòn Đất không có dụng cụ đo độ mặn, tôi lấy đất bỏ vào miệng nếm thử. Ai cũng nói tôi khùng, nhưng nếu không thử thì không biết độ mặn như thế nào. Thế mà từ đó tới nay, cũng hơn 10 năm rồi. Nghĩ lại lúc đó mình liều thiệt, chi phí để nghiên cứu là không nhỏ, mỗi vụ tốn từ 300.000 - 500.000 tiền muối phục vụ nghiên cứu lúa nước mặn. Quá trình nghiên cứu cũng tốn rất nhiều công sức. Phải mất 2 - 3 năm tôi mới lai tạo thành công giống lúa chịu được độ mặn 5-7 phần nghìn" - ông Hiền nhớ lại.

Để có được thành quả như hôm nay, suốt 20 năm qua người nông dân này chưa bao giờ có được ngày "nghỉ phép" và đặc biệt cũng chẳng có đồng lương nào. Gia tài của ông chỉ vỏn vẹn mảnh đất 4.000m2, gom nhặt sau gần nửa đời người. 

Nơi nghiên cứu lúa giống của ông Hiền thường được mọi người gọi vui là "Viện Lúa ĐBSCL thu nhỏ". Đây cũng là giảng đường mỗi năm đón hàng trăm sinh viên đến đây thực hành miễn phí trên cây lúa.

"Hơn 20 năm nay, tôi chưa mua được cho vợ con món đồ gì giá trị hơn 100.000 đồng. Do quá đam mê với cây lúa mà tôi phó mặc gia đình cho vợ con. Tôi còn lấy luôn mảnh ruộng 4.000m2 để làm "phòng thí nghiệm" nghiên cứu lai tạo lúa. 

Với 4 công đất này, làm đủ vốn là mừng lắm rồi, có khi phải về xin ngược tiền của bà xã để tái sản xuất cho vụ sau" - ông Hiền trăn trở, chỉ tay cánh đồng lúa với hơn 50 giống đang được lai tạo.

Cống hiến hết mình cho cộng đồng

Gặp ông Hiền vào một buổi sáng thường nhật, ông đang tất bật giảng dạy về quá trình lai tạo giống lúa cho các sinh viên Trường Đại học An Giang. Một tay phấn trắng, một bên là bảng đen, ông Hiền đã phác thảo mô hình lai lúa giống chịu mặn. Buổi học với cách thức truyền thụ kiến thức đơn sơ, mộc mạc nhưng lại rất hữu ích.

Em Bùi Ngô Minh Khôi - sinh viên ngành bảo vệ thực vật, Trường Đại học An Giang chia sẻ: "Thầy Hiền rất tỉ mỉ trong việc hướng dẫn chúng em. Ngoài lý thuyết trên giảng đường, đến đây tụi em có dịp tiếp cận thực tiễn nhiều hơn".

Cầm bông lúa đang trĩu hạt trên tay, ông Hiền nói: "Cơm hẩm cháo rau ngày 2 buổi đủ rồi, mình còn làm những việc khác có ích cho thế hệ sau và cho đất nước. Cuộc đời của tôi không có thành tựu gì lớn ngoài gần 60 giống lúa và 500 - 600 học trò là kỹ sư, thạc sỹ. Nhiêu đó thôi là tôi thấy rất tự hào, cũng là động lực để tôi tiếp tục gắn bó với việc lai tạo lúa".

Điều đáng trân quý là khi lai tạo thành công giống mới, ông Hiền không bán mà muốn dành cho nông dân và cộng đồng. Hàng chục giống lúa do ông Hiền lai tạo đã được ông trao tặng các viện nghiên cứu và các nơi lưu trữ giống lúa. Trong số đó, giống TC2 được công nhận đạt chuẩn và được đưa vào ngân hàng giống quốc gia. Bất kỳ ai xin lúa giống vừa lai tạo, ông bọc kỹ vài kg rồi gửi qua đường bưu điện tặng miễn phí.

Lai tạo 1 giống lúa mới mất thời gian khá dài, từ 3-4 năm, có khi cũng trắng tay. Dù vậy, ông Hiền vẫn không từ bỏ, thất bại thì ông làm lại và cứ thế vẫn giữ lửa đam mê lai tạo lúa suốt 20 năm qua. Có lẽ vì thế, dù chỉ ngoài 50 nhưng ông Hiền có vẻ già hơn so với tuổi, dáng người gầy nhom, tóc dần điểm bạc. Nhưng khi nói về cây lúa thì câu chuyện của ông chưa bao giờ có điểm dừng.