Bộ Y tế đề xuất hơn 151 tỷ đồng hỗ trợ các gia đình sinh 2 con gái: Chuyên gia chỉ ra thách thức

Đề xuất hơn 151 tỷ đồng hỗ trợ các gia đình chỉ sinh 2 con gái

Mới đây, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan vừa cho biết, Việt Nam đang đối mặt với những thách thức lớn như mức sinh thấp nhất lịch sử, mất cân bằng giới tính khi sinh trầm trọng và già hóa dân số nhanh chóng. Những thách thức này ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của đất nước.

Bà Lan thông tin, tổng tỷ suất sinh đã giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử và dự kiến tiếp tục giảm trong những năm tới. Dẫn chứng kết quả điều tra biến động dân số tháng 4/2024, Bộ trưởng Lan chỉ ra tổng tỷ suất sinh giảm từ 2,01 con/phụ nữ năm 2022 xuống 1,96 vào năm 2023 và 1,91 năm 2024. Đây là mức thấp nhất trong lịch sử nhân khẩu học Việt Nam.

Cùng với đó, tỷ số giới tính khi sinh vẫn ở mức cao đáng báo động, lên tới 111,4 bé trai/100 bé gái. Nếu không có biện pháp can thiệp mạnh, đến năm 2034, Việt Nam sẽ dư thừa khoảng 1,5 triệu nam giới trong độ tuổi kết hôn và con số này có thể chạm mốc 2,5 triệu vào năm 2059.

Sự chênh lệch giới tính này được cảnh báo sẽ gây ra hệ lụy lâu dài. Một bộ phận nam giới khó lập gia đình, kéo theo tình trạng buôn bán phụ nữ, mại dâm, bạo lực giới và tội phạm xuyên quốc gia.

Trước nguy cơ mất cân bằng giới tính ngày càng nghiêm trọng và mức sinh giảm thấp chưa từng có, Bộ Y tế đang xây dựng dự thảo Luật Dân số với nhiều chính sách hỗ trợ sinh đẻ mang tính khuyến khích, trong đó có việc chi hơn 151 tỷ đồng để hỗ trợ các gia đình sinh đủ hai con gái.

Để ngăn chặn tình trạng này, Bộ Y tế đề xuất nhiều biện pháp cụ thể với tổng ngân sách dự kiến hơn 5.365 tỷ đồng. Riêng chính sách hỗ trợ tài chính cho các gia đình sinh hai con gái sẽ tiêu tốn khoảng 151,8 tỷ đồng, nhằm thay đổi định kiến "trọng nam khinh nữ" vẫn còn phổ biến.

Một chính sách đáng chú ý khác là hỗ trợ phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, với mức kinh phí dự kiến lên tới 650 tỷ đồng. Những người này có thể nhận hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật. Ngoài ra, phụ nữ sinh con thứ hai sẽ được nghỉ thêm một tháng thai sản, còn nam giới được nghỉ thêm năm ngày làm việc khi vợ sinh con.

Bộ cũng đề xuất miễn, giảm chi phí khám thai định kỳ, tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân, sàng lọc trước sinh và sơ sinh… với tổng kinh phí hàng nghìn tỷ đồng.

Theo Bộ Y tế, những biện pháp này không chỉ góp phần duy trì mức sinh thay thế và giảm áp lực dân số già, mà còn hướng tới một cơ cấu dân số cân bằng, bền vững và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong tương lai.

Đề xuất mang ý nghĩa xã hội sâu sắc nhưng không ít thách thức

Trao đổi với PV Dân Việt, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội đánh giá, đề xuất ưu đãi tài chính cho gia đình sinh con một bề hai gái là một bước đi có cơ sở thực tiễn và ý nghĩa xã hội sâu sắc, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức trong khâu thực hiện.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, gốc rễ của vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh nằm ở tư tưởng trọng nam khinh nữ, ở những định kiến ăn sâu vào tiềm thức nhiều thế hệ người Việt, nhất là ở các vùng nông thôn, miền núi, nơi coi con trai là “trụ cột”, là người “nối dõi tông đường”...

Theo ông Sơn, thuận lợi đầu tiên, và có lẽ là quan trọng nhất, chính là thông điệp mà chính sách này truyền tải: sinh con gái cũng đáng quý như sinh con trai. Đây là sự “can thiệp mềm” nhưng đầy tính nhân văn, nhằm thay đổi định kiến xã hội vốn tồn tại từ lâu đời về trọng nam khinh nữ. Nếu được truyền thông một cách thuyết phục, chính sách này có thể khơi dậy sự đồng cảm trong cộng đồng, góp phần định hình lại các chuẩn mực văn hóa về giới tính – điều mà không một sắc lệnh hành chính cứng nhắc nào có thể làm được.

Thứ hai, ông Sơn cho rằng, việc gắn các ưu đãi tài chính – hiện vật với hành vi sinh hai con gái không chỉ là một chính sách dân số, mà còn là một công cụ khuyến khích các giá trị mới trong gia đình Việt Nam hiện đại: bình đẳng giới, trân trọng con cái vì giá trị của mỗi cá nhân, chứ không vì giới tính của đứa trẻ.

Ông Sơn nêu thực tế, việc mất cân bằng giới tính khi sinh và tình trạng giảm sinh không chỉ là những con số thống kê khô khan, mà thực sự là những vấn đề nhân khẩu học mang tính chiến lược, ảnh hưởng sâu sắc đến tương lai phát triển của quốc gia, cả về kinh tế, văn hóa, xã hội lẫn an ninh con người.

Tổng cục Thống kê dự báo nếu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn cao, Việt Nam sẽ dư thừa 1,5 triệu nam giới từ 15 đến 49 tuổi vào năm 2034, và con số này có thể lên tới 1,8 triệu vào năm 2059. Điều này đặt ra một loạt rủi ro xã hội như: khó kết hôn, gia tăng tệ nạn, buôn bán người, mại dâm, bạo lực giới, và mất ổn định cộng đồng.

“Chúng ta cần nhìn nhận rằng, mất cân bằng giới tính không chỉ là một biểu hiện của bất bình đẳng giới, mà còn là hệ quả của những lựa chọn sai lầm mang tính văn hóa và xã hội, nếu không được can thiệp sẽ trở thành khủng hoảng cấu trúc dân số trong dài hạn”, ông Sơn nêu.

Tuy nhiên, theo ông Sơn, để chính sách này đi vào thực tế một cách hiệu quả, không thể không nhìn nhận những khó khăn rất cụ thể. Thách thức đầu tiên là nguy cơ tạo ra sự phản ứng xã hội trái chiều nếu thiếu minh bạch và công bằng trong thực thi.

Nếu không làm rõ tiêu chí, không thiết kế tốt hệ thống xác nhận sinh một bề hai gái và không kiểm soát được các gian lận có thể phát sinh, chính sách dễ rơi vào hình thức hoặc bị lợi dụng. Đặc biệt, trong các vùng nông thôn, nơi mà việc đăng ký hộ tịch, hộ khẩu còn chưa đồng bộ, thì việc xác định chính xác các đối tượng thụ hưởng sẽ rất khó khăn.

Khó khăn thứ hai ông Sơn nêu ra, là khả năng duy trì chính sách trong dài hạn. Khi đã đưa ra ưu đãi, nếu không tính toán tốt về ngân sách, về nguồn lực, có thể sẽ dẫn đến tình trạng chính sách "nửa vời", không đủ hấp dẫn hoặc không bền vững. Như vậy, không chỉ làm giảm hiệu quả, mà còn khiến niềm tin của người dân vào chính sách bị suy giảm.

Thứ ba, chính sách này nếu không được truyền thông cẩn trọng, có thể tạo ra sự hiểu lầm rằng Nhà nước “định hướng sinh con gái”, thay vì sinh con theo quy luật tự nhiên. Điều quan trọng cần khẳng định là: mục tiêu của chính sách không phải là thiên lệch về giới tính nào, mà là khắc phục sự lệch chuẩn do các yếu tố văn hóa – xã hội gây ra, để từ đó hướng đến trạng thái cân bằng, tự nhiên và bền vững.

×