Để nông dân giỏi phát huy mạnh mẽ vai trò chủ thể xây dựng nông thôn mới: Những vướng mắc chính sách nào cần tháo gỡ?

Chuyện về người "vác tù và hàng tổng" thời hiện đại

Ông Nguyễn Ngọc Thắm tại xã Mậu A, tỉnh Lào Cai mới (trước là xã An Thịnh, tỉnh Yên Bái cũ) - Nông dân Việt Nam xuất sắc là một tấm gương tiêu biểu cho thế hệ nông dân mới, một hình mẫu thành công rực rỡ trong phát triển kinh tế địa phương.

Nhìn vào cơ ngơi của ông, ít ai hình dung được sự khởi đầu đầy gian khó. Đến nay, gia đình ông đã là chủ của một trang trại tổng hợp quy mô lớn với 22ha quế và 2ha mặt nước ao để nuôi trồng thủy sản.

Không dừng lại ở sản xuất nông nghiệp, từ nguồn vốn tích lũy được, ông Thắm đã mạnh dạn đầu tư mở 2 cơ sở kinh doanh xăng dầu, mua sắm các loại máy móc hiện đại phục vụ sản xuất và cả ô tô riêng cho gia đình. Mô hình kinh tế đa ngành này đã mang lại cho gia đình ông tổng thu nhập trên 1 tỷ đồng mỗi năm sau khi đã trừ đi mọi chi phí.

Sự thành công của ông Thắm không chỉ là câu chuyện làm giàu cá nhân. Điều đáng trân quý hơn cả là khi kinh tế đã vững trở thành nông dân sản xuất kinh doanh giỏi, ông Thắm trở thành người đi đầu, là tấm gương sáng trong phong trào xây dựng NTM tại địa phương.

Chia sẻ với PV Báo Dân Việt, ông Thắm luôn tâm niệm, sự giàu có của một cá nhân sẽ không thể bền vững nếu cộng đồng xung quanh vẫn còn đói nghèo, khó khăn. Nỗi trăn trở lớn nhất của ông là con đường huyết mạch của thôn Làng Chẹo, xã An Thịnh (cũ).

Thôn Làng Chẹo có trên 160 hộ với hơn 700 nhân khẩu, đời sống chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp, nhưng con đường vào thôn trước đây chỉ là một lối mòn nhỏ hẹp, lầy lội, khiến việc đi lại và giao thương của bà con vô cùng gian nan. Tuyến đường này không chỉ phục vụ riêng thôn Làng Chẹo mà còn là lối đi chung của người dân 4, 5 thôn khác, thậm chí còn là con đường tắt liên xã sang các vùng lân cận thuộc huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái (cũ).

Nhận thức sâu sắc rằng "giao thông đi trước một bước", con đường chính là chìa khóa để mở cánh cửa phát triển kinh tế cho cả vùng, gia đình ông Thắm đã ấp ủ ý định hiến đất mở đường từ lâu.

Ông Thắm chia sẻ một cách mộc mạc rằng ông chỉ muốn bà con có một con đường đi lại thuận tiện để làm ăn, phát triển kinh tế. Hành động của ông không chỉ là lời nói.

Ông kể lại: "Trước đây là đường mòn chỉ đi bộ được, sau đó từ năm 1988 tôi bắt đầu mở đường. Đến nay, tổng chiều dài gia đình hiến để mở đường là 700m".

Không dừng lại ở đó, trước sự phát triển của xã hội, ông tiếp tục hiến thêm đất để mở rộng con đường đi qua phần đất của gia đình, với hành lang rộng lên đến 10m, và còn tự mình san lấp mặt bằng để bà con không phải đóng góp thêm, để con đường được bền vững, sau này không phải mở lại nữa.

Hành động "ăn cơm nhà, vác tù và hàng tổng" của ông Thắm đã tạo ra một hiệu ứng tích cực, lay động lòng người. Ông Nguyễn Đình Chiến, một người dân trong thôn, không giấu được sự phấn khởi: "Trước đây con đường này đi lại rất khó khăn, sau khi ông Thắm mở mang, làm lại con đường này thì bà con đi lại thuận tiện hơn. Gia đình ông Thắm cùng vài hộ hiến đất hiện đang chặt quế, chuẩn bị làm đường lớn hơn, đến lúc đó chắc chắn bà con đi lại sẽ rất thuận tiện".

Từ những nông dân điển hình đến phong trào nông dân sản xuất kinh doanh giỏi lan tỏa sâu rộng

Câu chuyện của ông Thắm không phải là một ngọn đuốc đơn lẻ, mà nó là một minh chứng sống động cho một phong trào lớn mạnh trên cả nước: phong trào “Nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi, đoàn kết giúp nhau làm giàu và giảm nghèo bền vững”. Phong trào này của các cấp Hội Nông dân đã thực sự đi vào chiều sâu, ngày càng thực chất và hiệu quả, khơi dậy và phát huy tối đa tinh thần chủ động, sáng tạo, dám nghĩ dám làm của hàng triệu hội viên, nông dân.

Theo báo cáo tổng kết chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM của Trung ương Hội Nông dân Việt Nam giai đoạn 2021 – 2025, Quy mô của phong trào nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi, đoàn kết giúp nhau làm giàu và giảm nghèo bền vững thật sự ấn tượng.

Hằng năm, cả nước có trên 3,6 triệu hộ gia đình vinh dự đạt danh hiệu nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi các cấp. Con số này không chỉ nói lên sự lan tỏa mà còn cho thấy sự nỗ lực, vươn lên mạnh mẽ của một tầng lớp nông dân mới, có kiến thức, có kỹ năng và khát vọng làm giàu.

Nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi chính là những người đi đầu trong việc tham gia tái cơ cấu ngành nông nghiệp, mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, tìm tòi và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, công nghệ cao vào sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản, từ đó nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị sản phẩm một cách bền vững.

Kết quả rõ nét nhất của phong trào chính là sự gia tăng vượt bậc về thu nhập. Số lượng nông dân nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi có thu nhập cao ngày càng nhiều.

So với giai đoạn 5 năm trước, số hộ có mức thu nhập trên 500 triệu đồng/năm đã tăng gấp 3 lần, và số hộ có thu nhập trên 1 tỷ đồng/năm tăng gấp 2 lần.

Đáng chú ý, từ phong trào nông dân giỏi đã xuất hiện một bộ phận nông dân ưu tú, có điều kiện thuận lợi đã bứt phá ngoạn mục, nhanh chóng trở nên giàu có với doanh thu hằng năm lên đến trên 100 tỷ đồng, nhiều hộ đạt lợi nhuận trên 10 tỷ đồng/năm.

Quan trọng hơn, những nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi thành công này không hoạt động một cách riêng lẻ. Họ đã trở thành hạt nhân, là nòng cốt để hình thành nên 10.561 mô hình kinh tế tập thể hoạt động hiệu quả, bao gồm 2.127 hợp tác xã và 8.434 tổ hợp tác. Chính họ là những người có uy tín, có kinh nghiệm và nguồn lực để tập hợp, liên kết các hộ nông dân nhỏ lẻ lại với nhau, khắc phục tình trạng sản xuất manh mún, tạo ra những vùng sản xuất hàng hóa quy mô lớn.

Họ cũng là lực lượng tích cực, chủ động tham gia Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), đưa tổng số sản phẩm OCOP do các cấp Hội vận động, hỗ trợ đạt trên 5.000 sản phẩm từ 3 sao trở lên.

Những đóng góp này đang trực tiếp giúp cơ cấu lại ngành nông nghiệp ngày càng hiệu quả, thực chất hơn, đồng thời góp phần hoàn thành các tiêu chí quan trọng về kinh tế, thu nhập, tổ chức sản xuất, lao động và giảm nghèo đa chiều trong bộ tiêu chí quốc gia về NTM.

Xây dựng NTM từ chính tinh thần "lá lành đùm lá rách"

Thành công của phong trào nông dân SXKD giỏi không chỉ đo đếm bằng những con số về kinh tế. Giá trị lớn lao hơn nằm ở chỗ nó đã phát huy mạnh mẽ tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, khơi dậy truyền thống "lá lành đùm lá rách" tốt đẹp của dân tộc, tạo nên một sức mạnh cộng đồng to lớn để cùng nhau xóa đói giảm nghèo và thi đua làm giàu.

Một trong những đóng góp xã hội quan trọng nhất của lực lượng này là tạo ra công ăn việc làm. Hằng năm, các mô hình kinh tế của nông dân SXKD giỏi đã tạo việc làm cho hơn 5 triệu lao động, trong đó có trên 1,5 triệu lao động có việc làm ổn định. Điều này có ý nghĩa vô cùng to lớn, không chỉ giúp người dân có thu nhập mà còn góp phần giảm áp lực di cư lao động từ nông thôn ra thành thị, giữ gìn cấu trúc gia đình và sự ổn định của xã hội nông thôn.

Hơn thế nữa, những người nông dân thành đạt này còn trực tiếp trở thành "bà đỡ" cho các hộ nghèo, hộ có hoàn cảnh khó khăn. Trong 5 năm qua, các hộ nông dân SXKD giỏi đã giúp đỡ trên 815.000 lượt hộ nghèo, hộ có hoàn cảnh khó khăn về cây, con giống, vật tư nông nghiệp... với tổng trị giá lên đến trên 6.700 tỷ đồng.

Sự giúp đỡ thiết thực và kịp thời này đã tiếp sức cho trên 108.000 hộ thoát nghèo bền vững và đang từng bước vươn lên làm ăn khá giả. Họ không chỉ cho "con cá" mà còn trao cả "cần câu" và hướng dẫn cách câu, lan tỏa kinh nghiệm và ý chí làm ăn.

Bên cạnh đó, tinh thần cống hiến cho cộng đồng còn được thể hiện qua những hành động cụ thể như đóng góp xây dựng hàng nghìn căn nhà tình thương, nhà tình nghĩa, mái ấm nông dân. Nông dân SXKD giỏi cũng đã giúp trên 1,2 triệu hộ nghèo có thêm nguồn lực để phát triển sản xuất và đóng góp hàng trăm tỷ đồng cho các quỹ ở địa phương, góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

Từ câu chuyện hiến đất mở đường đầy cảm hứng của ông Nguyễn Ngọc Thắm đến sức mạnh lan tỏa của một phong trào nông dân sản xuất kinh doanh giỏi do Hội Nông dân Việt Nam phát động với hàng triệu người tham gia, có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng: nông dân sản xuất kinh doanh giỏi chính là lực lượng nòng cốt, là nguồn nội lực quan trọng nhất, là những chủ thể đích thực trong công cuộc xây dựng NTM. Họ là những người đầu tiên dám thay đổi, dám đột phá để làm giàu, và sau đó lại dùng chính thành quả của mình để dẫn dắt, hỗ trợ cộng đồng cùng phát triển.

Họ không chỉ góp phần thay đổi diện mạo kinh tế - xã hội của nông thôn mà còn đang làm sống lại những giá trị văn hóa tốt đẹp của làng xã Việt Nam: tình làng nghĩa xóm, tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau.

Họ chính là minh chứng hùng hồn nhất cho thấy khi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước hợp với lòng dân, được người dân đồng lòng hưởng ứng và chủ động thực hiện, thì mọi mục tiêu dù khó khăn đến đâu cũng có thể hoàn thành.

Tuy nhiên, để những "hạt nhân" này thực sự phát huy hết vai trò và sức mạnh của mình, câu chuyện không thể chỉ dừng lại ở sự nỗ lực tự thân của người nông dân. Bài toán đặt ra cấp thiết lúc này là phải nhận diện và quyết liệt tháo gỡ những "vướng mắc" về chính sách đang cản trở họ. Đó là những vướng mắc trong chính sách đất đai để tạo điều kiện tích tụ ruộng đất; những rào cản trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng ưu đãi, dài hạn; những khó khăn trong việc xây dựng chuỗi liên kết bền vững với doanh nghiệp và thị trường; cùng với đó là cơ chế hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ còn chưa thực sự hiệu quả.

Việc khơi thông những điểm nghẽn này không chỉ là "tiếp sức" cho nông dân giỏi, mà chính là tạo ra một môi trường phát triển công bằng, minh bạch, giải phóng tối đa sức sản xuất và sức sáng tạo trong nhân dân. Đó là nhiệm vụ chiến lược để chương trình xây dựng nông thôn mới đi vào chiều sâu, thực chất và bền vững, vì một nền nông nghiệp thịnh vượng, nông dân giàu có, nông thôn văn minh.

×