Dự án Nhà máy Xi măng Quang Sơn bị phát hiện hàng loạt dấu hiệu vi phạm nào gây hậu quả nghiêm trọng?

Dự án Xi măng Quang Sơn: Nhiều vi phạm có nguy cơ gây thiệt hơn 1.063 tỷ đồng

Theo kết luận thanh tra, Dự án Nhà máy Xi măng Quang Sơn được đầu tư theo hình thức liên doanh với các doanh nghiệp trong nước để cùng vay vốn đầu tư hoặc liên doanh với nhà đầu tư nước ngoài theo tỷ lệ góp vốn.

Ngày 30/5/2001, Thủ tướng Chính phủ ban hành Văn bản số 475 về việc chuyển đổi chủ đầu tư, giao Tổng công ty Cổ phần Xây dựng Công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) làm chủ đầu tư Dự án Nhà máy Xi măng Thái Nguyên. Ngày 8/2/2002, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 140/QĐ-TTg phê duyệt Dự án Nhà máy Xi măng Thái Nguyên (sau này là Nhà máy Xi măng Quang Sơn).

Nhà máy Xi măng Quang Sơn có diện tích đất 40,8 ha, công suất thiết kế 1,51 triệu tấn xi măng/năm, tổng mức đầu tư 2.775 tỷ đồng bằng vốn tự có, vốn vay Quỹ Hỗ trợ Phát triển và các ngân hàng thương mại trong nước. Thời gian thực hiện dự án là 39 tháng kể từ ngày ký quyết định. Đến năm 2017, tổng mức đề nghị quyết toán tăng lên 3.838,705 tỷ đồng.

Nhà máy được đầu tư xây dựng tại huyện Đồng Hỷ và Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. Khi đi vào hoạt động, dự án được kỳ vọng góp phần phát triển công nghiệp của địa phương và khu vực; tăng nguồn thu ngân sách; tạo thêm việc làm cho lao động địa phương; thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao đời sống nhân dân.

Tuy nhiên, kết luận thanh tra cho biết kết quả kinh doanh của dự án đến ngày 31/12/2021 ghi nhận lỗ 1.943 tỷ đồng (làm tròn).

Nguyên nhân thua lỗ lớn chủ yếu do chi phí vay vốn đầu tư quá cao (chiếm 95%). Phương án tài chính không khả thi buộc phải chuyển từ vay vốn trong nước sang vay ngoại tệ nước ngoài, làm tăng chi phí vốn, chi phí tỷ giá (316,28 tỷ đồng), phí bảo lãnh, quản lý, bảo hiểm, và kéo dài thời gian thực hiện dự án vì thủ tục vay phức tạp.

Trong quá trình triển khai, VINAINCON có nhiều vi phạm: tự ý điều chỉnh tổng mức đầu tư và kế hoạch đấu thầu không đúng thẩm quyền; không được phép điều chỉnh bù trượt giá; tổng giá trị vượt tổng mức đầu tư rất lớn (1.063 tỷ đồng, tương đương khoảng 38%).

Đặc biệt, vi phạm trong tổ chức đấu thầu ở gói thầu số 01 gây nguy cơ thiệt hại 322,21 tỷ đồng và nguy cơ thất thoát 113,513 tỷ đồng; các gói thầu số 02 và 03 có nguy cơ gây thiệt hại 47,529 tỷ đồng.

Những vi phạm này làm tăng chi phí đầu tư của dự án (giá trị đề nghị quyết toán 3.838,7 tỷ đồng so với 2.775 tỷ đồng ban đầu), kéo theo chi phí vay vốn tăng mạnh. Dự án lại chậm tiến độ hơn 5 năm, nên khi đến hạn trả nợ chưa có nguồn thu, dẫn đến nợ quá hạn 130%, là nguyên nhân trực tiếp gây thua lỗ ngay cả trước khi dự án vận hành.

Cơ quan thanh tra cũng đánh giá tình trạng tài chính của VINAINCON rất khó khăn: vốn hoạt động sản xuất kinh doanh gần như không có, chủ yếu dựa vào vốn vay và vốn chiếm dụng, không cân đối được dòng tiền trả nợ cho dự án. Tính đến 31/12/2021, dự án đang thua lỗ 1.943 tỷ đồng.

Ngoài ra, công tác quản trị vật tư và tài sản yếu kém, cùng với công nợ khó đòi tồn đọng lớn, khiến vốn kinh doanh bị ảnh hưởng nghiêm trọng và chi phí tăng cao. Giá vật tư, nguyên, nhiên liệu đầu vào liên tục tăng cũng làm gia tăng gánh nặng chi phí cho dự án.

Chuyển hồ sơ có dấu hiệu tội phạm tại VINAINCON sang Bộ Công an

Trong kết luận thanh tra, ngoài kiến nghị làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan đến các vi phạm nêu trên, Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ vụ việc có dấu hiệu tội phạm sang Bộ Công an để xác minh một số nội dung.

Cụ thể, VINAINCON đã phê duyệt điều chỉnh vượt tổng mức đầu tư không đúng thẩm quyền, không đúng quy định, vi phạm Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng và không đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Hành vi này có nguy cơ gây thiệt hại 1.063 tỷ đồng (tương đương 38%). Ngoài ra, cơ quan thanh tra xác định còn có khoản thu lợi bất chính 46,594 tỷ đồng trong quá trình thăm dò, khai thác tài nguyên.

Do vậy, hồ sơ vụ việc được chuyển để xem xét các dấu hiệu vi phạm gồm:

Tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 222).

Tội vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 224).

Tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 360)-Bộ luật Hình sự 2015.

Bên cạnh đó, Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ, tài liệu do Thanh tra Chính phủ chuyển sang để xử lý theo quy định pháp luật.

Đồng thời, giao Bộ Công Thương, Bộ Tài chính và các bộ liên quan, UBND tỉnh Thái Nguyên tổ chức kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân qua các thời kỳ trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ; việc tham mưu, đề xuất; công tác kiểm tra, đôn đốc; và trong quá trình đầu tư xây dựng, vận hành sản xuất kinh doanh của Nhà máy Xi măng Quang Sơn, nhằm xử lý nghiêm theo quy định.

Căn cứ kết quả kiểm điểm, Bộ trưởng Bộ Công Thương, Bộ trưởng Bộ Tài chính và các bộ trưởng liên quan, cùng Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên có trách nhiệm xử lý trách nhiệm theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét xử lý các tập thể, cá nhân vi phạm.

Trong quá trình thực hiện, nếu tiếp tục phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật thì phải chuyển cơ quan điều tra để xử lý theo quy định.

×