Du lịch cộng đồng ở Ba Bể, Thái Nguyên: Hướng phát triển bền vững giúp người dân đổi đời

Đánh thức tiềm năng từ những giá trị bản địa

Ba Bể sở hữu cảnh quan đặc biệt với hồ nước ngọt tự nhiên, các hang động kỳ vĩ cùng nét văn hóa Tày – Nùng đặc trưng. Trong 9 tháng đầu năm 2025, địa phương đã đón khoảng 96.000 lượt khách đến tham quan, nghỉ dưỡng. Điều này đã góp phần khẳng định thương hiệu điểm đến sinh thái – văn hóa hấp dẫn của vùng Việt Bắc.

Tận dụng lợi thế tự nhiên và văn hóa, từ năm 2022 đến nay, xã Ba Bể đã khuyến khích người dân tham gia phát triển du lịch cộng đồng, hình thành các mô hình homestay, các tổ du lịch cộng đồng tại các thôn Pác Ngòi, Bó Lù, Cốc Tộc, Bản Cám; đồng thời khuyến khích người dân cải tạo cảnh quan, phát triển sản phẩm dịch vụ đáp ứng nhu cầu trải nghiệm của du khách.

Trong đó, HTX Du lịch xanh Hồ Ba Bể (thôn Pác Ngòi) do anh Đổng Văn Hoán làm Giám đốc là một trong những mô hình tiên phong. Từ một hộ kinh doanh nhỏ lẻ, năm 2023 anh Hoán cùng bà con liên kết, mở rộng quy mô và quyết định thành lập HTX nhằm tạo việc làm ổn định cho các lao động địa phương, đặc biệt là nhóm thuyền viên từng sống nhờ nghề đánh bắt thủy sản trên hồ.

Thời điểm mới thành lập, HTX thu hút từ 30–40 thành viên, tập trung cung cấp các dịch vụ vận tải du lịch bằng thuyền, lưu trú nhà sàn, ăn uống, giao lưu văn nghệ truyền thống như hát then, đàn tính, và các hoạt động trải nghiệm văn hóa bản địa.

Theo anh Hoán, trước đây phần lớn người dân sống chủ yếu bằng khai thác tự nhiên như đánh cá, làm nương rẫy, thu nhập bấp bênh, thiếu ổn định. Trước thực tế đó, việc phát triển du lịch cộng đồng được xác định là hướng đi phù hợp để vừa khai thác lợi thế địa phương, vừa tạo việc làm tại chỗ.

Nhờ hoạt động du lịch, trung bình mỗi tháng HTX thu về hơn 20 triệu đồng, tạo việc làm ổn định cho hơn chục lao động, với mức thu nhập trung bình khoảng 5 triệu đồng/người/tháng. Mùa cao điểm, HTX đón tới 100–200 lượt khách/ngày, góp phần đáng kể vào tổng doanh thu du lịch của xã.

Theo anh Hoán, sự thành công của HTX không chỉ nằm ở việc khai thác cảnh quan hồ Ba Bể, mà quan trọng hơn là giữ được “cái hồn” văn hóa Tày trong từng dịch vụ. Chính điều này giúp HTX tạo dấu ấn riêng, khiến du khách trong và ngoài tỉnh tìm đến ngày càng nhiều.

Bảo tồn văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Tày - Nùng

Trong định hướng phát triển du lịch, xã Ba Bể xác định bảo tồn văn hóa là điều kiện tiên quyết. Nhiều giá trị văn hóa bản địa như hát then – đàn tính, nghề dệt thổ cẩm, lễ hội Lồng Tồng Ba Bể, lễ cấp sắc… được gìn giữ thông qua các lớp truyền dạy, câu lạc bộ và hoạt động du lịch. Xã hiện có 03 câu lạc bộ văn nghệ, 11 đội văn nghệ, phục vụ thường xuyên cho du khách.

Đặc biệt, nghề dệt vải truyền thống của người Tày đang được khôi phục tại thôn Pác Ngòi. HTX Du lịch xanh Hồ Ba Bể cũng đang đầu tư phát triển dịch vụ dệt vải, nhằm tạo thêm việc làm và giữ gìn bản sắc dân tộc.

Không chỉ góp phần tạo sinh kế, việc bảo tồn văn hóa giúp du lịch Ba Bể khác biệt, có chiều sâu trải nghiệm so với nhiều điểm đến cộng đồng khác.

Để du lịch cộng đồng phát triển bền vững, chính quyền xã Ba Bể đặc biệt chú trọng đến đào tạo nguồn nhân lực. Những năm qua, xã đã phối hợp mở nhiều lớp tập huấn đa dạng, từ đào tạo hướng dẫn viên du lịch, rèn luyện kỹ thuật nấu ăn, bồi dưỡng kỹ năng giao tiếp, nghiệp vụ du lịch, đến các lớp truyền dạy hát then, đàn tính hay dệt thổ cẩm. Ngoài ra, các hộ làm du lịch cộng đồng cũng được tham gia những khóa bồi dưỡng chuyên sâu nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng phục vụ du khách.

Các xã viên HTX Du lịch xanh Hồ Ba Bể cũng thường xuyên được tham gia bồi dưỡng để nâng cao nghiệp vụ phục vụ khách du lịch, từ đó nâng chất lượng dịch vụ và thu hút thêm khách.

Nhờ các lớp tập huấn, người dân tại các thôn du lịch như Pác Ngòi, Bó Lù, Cốc Tộc, Bản Cám đã tự tin hơn khi tiếp xúc và phục vụ khách trong nước, quốc tế. Hiện trên địa bàn xã Ba Bể có 149 hộ làm dịch vụ du lịch, trong đó có 97 hộ ở Pác Ngòi và 52 hộ ở Bó Lù.

Tạo sinh kế bền vững, mở cơ hội thoát nghèo cho người dân

Từ chỗ thu nhập phụ thuộc vào sản xuất nhỏ lẻ và khai thác tự nhiên, người dân Ba Bể nay có nguồn thu ổn định hơn nhờ làm du lịch. Không ít hộ đã cải tạo nhà cửa, làm homestay, bán sản phẩm thủ công, tham gia đội văn nghệ, lái thuyền… góp phần tạo chuỗi giá trị du lịch cộng đồng.

Hoạt động du lịch còn giúp hạn chế tình trạng lao động trẻ rời quê, tạo điều kiện để họ có việc làm ngay tại địa phương. Đây là yếu tố quan trọng để giảm nghèo bền vững và xây dựng đời sống văn hóa – xã hội phát triển.

Theo bà Trần Thị Linh, chuyên viên Phòng Kinh tế xã Ba Bể: “Du lịch cộng đồng không chỉ giúp quảng bá cảnh quan, văn hóa địa phương mà còn góp phần tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho bà con, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, từ đó giảm tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn”.

Hiện, xã Ba Bể định hướng phát triển ba nhóm sản phẩm du lịch chủ đạo, gồm du lịch sinh thái dựa trên cảnh quan thiên nhiên đặc sắc, du lịch cộng đồng khai thác bản sắc văn hóa người Tày – Nùng, và du lịch văn hóa tâm linh gắn với những điểm sinh hoạt tín ngưỡng quan trọng của người dân địa phương.

Để du lịch cộng đồng phát triển mạnh hơn, trong thời gian tới, xã Ba Bể đặt mục tiêu tiếp tục hoàn thiện hạ tầng phục vụ du lịch, đồng thời xây dựng và kết nối các tuyến – điểm thăm quan theo hướng chuyên nghiệp hơn. Công tác quảng bá dự kiến được đẩy mạnh song song với việc bảo vệ môi trường, gìn giữ bản sắc văn hóa và phát triển các nghề truyền thống để đa dạng hóa sản phẩm phục vụ du khách.Hướng đi này không chỉ phù hợp với tiềm năng của xã mà còn mở ra con đường phát triển kinh tế bền vững, thân thiện với môi trường và có chiều sâu văn hóa.

Du lịch cộng đồng tại Ba Bể, với điểm nhấn là HTX Du lịch xanh Hồ Ba Bể, đang khẳng định hiệu quả trong việc nâng cao thu nhập, tạo sinh kế, cải thiện đời sống và gìn giữ bản sắc văn hóa cho đồng bào dân tộc thiểu số. Những nỗ lực trong đào tạo, tập huấn và bảo tồn giá trị truyền thống đã góp phần quan trọng để Ba Bể trở thành một trong những điểm sáng của du lịch cộng đồng tỉnh Thái Nguyên. Từ đó mở ra cơ hội thoát nghèo bền vững cho người dân nơi đây.

×