Gấp rút xây dựng chuẩn nghèo cho giai đoạn mới

Bổ sung thêm một số phương pháp, chỉ tiêu đo lường giảm nghèo

Chiều 23/9, Văn phòng quốc gia về giảm nghèo và Viện chính sách Chiến Lược Nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã tổ chức Hội thảo “Xây dựng chuẩn nghèo mới cho Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026–2030”.

Tham dự hội thảo có nhiều chuyên gia đầu ngành và cán bộ thuộc 5 địa phương đi đầu trong thực hiện chính sách giảm nghèo giai đoạn 2021-2025.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Lê Bình - Phó chánh Văn phòng Quốc gia giảm nghèo cho biết: Đây là diễn đàn quan trọng nhằm trao đổi, chia sẻ kết quả nghiên cứu, kinh nghiệm thực tiễn, đồng thời tham vấn ý kiến chuyên gia về tiêu chí, phương pháp và định hướng xây dựng chuẩn nghèo mới trong giai đoạn tới.

Ông Nguyễn Thế Quân - Chuyên gia thống kê, Cục Thống kê trình bày tham luận với chủ đề: “Đánh giá chuẩn nghèo áp dụng giai đoạn 2021–2025 và đề xuất phương pháp tính toán chuẩn nghèo trong giai đoạn tiếp theo”.

Theo ông Quân, về cơ bản phương pháp đo lường giảm nghèo vẫn dựa trên tiêu chuẩn quốc tế, như năm 2026-2030, dựa trên quyền con người quyền được tiếp cận an sinh.

Tiêu chí thu nhập chuẩn nghèo giai đoạn mới được tính dựa trên mức sống tối thiểu năm 2024. Về nhóm tiêu chí dịch vụ xã hội cơ bản có 3 tiêu chí, nay dự kiến bổ sung thêm nội dung môi trường và biến đổi khí hậu.

Việc đo lường mức độ nghèo đa chiều vẫn gồm 6 chiều và 12 chỉ tiêu. (bỏ 1 chỉ tiêu, bổ sung thêm 1 chỉ tiêu). Ví dụ chiều nước sinh hoạt vệ sinh môi trường, bổ sung thêm chỉ tiêu nước thải vào đo lường.

Về tiêu chí thu nhập, mức chuẩn nghèo cả khu vực nông thôn và miền núi và thành thị đều được nâng lên. Cụ thể, ở nông thôn nâng mức chuẩn nghèo theo thu nhập từ 1,5 triệu đồng/người/tháng lên 2,2 triệu đồng/người/tháng. Ở thành thị nâng lên 800 nghìn đồng, từ 2 triệu đồng/người/tháng lên 2,8 triệu đồng/người/tháng. Ngoài tiêu chí thu nhập, những hộ được bình xét là hộ nghèo phải có sự thiếu hụt từ 3 chỉ số thiếu hụt cơ bản trở lên.

Các hộ gia đình có thể tự đề xuất, ứng cử rà soát hộ nghèo

Chia sẻ thêm về quy định rà soát, xác định hộ nghèo, cận nghèo giai đoạn mới, ông Nguyễn Văn Nghĩa - Văn phòng Quốc gia giảm nghèo cho biết, hiện nay đã có những địa phương thực hiện quy trình rà soát trên Cổng dịch vụ công quốc gia, tuy nhiên chưa nhiều. Đa phần các địa phương vẫn rà soát theo cách cũ, trực tiếp cử cán bộ thôn, bản, tổ dân phố điều tra và báo cáo kết quả về UBND xã, phường.

Ông Nguyễn Văn Nghĩa cho biết, trước đó, Chính phủ ban hành Quyết định 24/2021/QĐ-TTg sửa đổi bổ sung một số nội dung về rà soát hộ nghèo và mới đây, Chính phủ ban hành Nghị định số 131/2025 /NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung theo quy định mới về Chính quyền địa phương 2 cấp).

Theo đó, quy trình rà soát, xác định hộ nghèo giai đoạn tới được thực hiện bằng 7 bước, cụ thể như sau:

Địa phương lập danh sách; tổ chức rà soát phân loại hộ gia đình; tổ chức họp dân để thống nhất kết quả; niêm yết thông báo công khai; báo cáo ý kiến của chủ tịch UBND cấp tỉnh; công nhận hộ nghèo cận nghèo và hộ thoát nghèo; bước cuối cùng là báo cáo kết quả.

Đặc biệt, ở bước 1, ngoài việc rà soát các hộ gia đình trong danh sách thì quy định mới cũng cho phép những hộ gia đình tự ứng cử, đề xuất cho hộ gia đình mình là hộ nghèo, sau đó chính quyền sẽ lọc.

"Trước đây khi làm tới bước 3 là họp dân thống nhất kết quả là hay có sai sót nhất. Lý do là bởi bước này chịu sự chi phối cảm tính của người dân hoặc cán bộ địa phương. Khi tổ chức họp dân phải hỏi "việc chấm điểm tiêu chí các hộ nghèo, cận nghèo, thoát nghèo như vậy là đúng hay chưa, thay vì như trước, cán bộ hỏi là có nghèo hay không? điều này giúp tránh việc làm việc cảm tính, hoặc tư duy quen biết, họ hàng", ông Nghĩa nói.

Ông Nghĩa cũng cho biết, sau khi có kết quả, các địa phương phải lập danh sách, kèm chứng từ kèm theo, sau đó niêm yết công khai danh sách ở cộng đồng để người dân có ý kiến trong vòng 3 ngày. Nếu người dân không có khiếu nại gì thì chuyển sang bước tiếp theo. Trường hợp người dân có ý kiến thì phải phúc tra. Sau đó, UBND xã ban hành quyết định công nhận hộ nghèo, hộ cận nghèo. UBND xã cấp giấy chứng nhận hộ nghèo giai đoạn mới.

Ông Nghĩa cũng cho biết các bước đã được nghiên cứu kỹ, có bước giữ nguyên, có bước được điều chỉnh giữ nguyên, nhưng bỏ đi quy định yêu cầu mỗi xã phải có một công chức giảm nghèo thường xuyên theo họp, vì hiện nay quy mô cấp xã rộng, nhiều việc nên bố trí cán bộ giảm nghèo là khó.

Bà Phạm Minh Thu - Chuyên gia giảm nghèo và an sinh xã hội, Viện Khoa học Tổ chức nhà nước và Lao động khẳng định tầm quan trọng của việc rà soát giám sát hộ nghèo. Bà Thu cũng nêu thực tế trước đây, khi giám sát, điều tra hộ nghèo hầu như cán bộ chỉ là giám sát về chuẩn nghèo thu nhập. Điều này chưa chính xác, và cũng không khách quan.

"Thậm chí cứ tới ngày điều tra, rà soát hộ nghèo là cán bộ thôn, xã rất lo vì sợ bị dân ghét. Đôi khi chỉ chênh nhau vài nghìn, vài chục nghìn thôi nhưng có người nghèo có người không nghèo", bà Thu nói.

Bà Thu cho rằng việc kết hợp nhiều phương pháp để điều tra, rà soát hộ nghèo như hiện này có thể mang lại một kết quả khách quan công bằng. Điểm mới là chính người nghèo có thể tham gia vào quá trình điều tra, rà soát này.

Bà Thu cho biết thêm cần xem xét lại các chỉ tiêu ở phiếu A về xác định các chỉ số trong gia đình (như nhà ở; xe máy đất đai, điều hòa...) vì sau 5 năm nhiều chỉ số đã nâng lên hoặc thay đổi. Gần như chúng ta phải xác định lại các hệ số mới. Ngưỡng xác định điểm trong hiện tại như nghèo nông thôn là 140 điểm hay nghèo thành thị 170 điểm cũng cần nâng lên.

Ông Nguyễn Văn Bình - Phó chánh Văn phòng quốc gia về Giảm nghèo cũng đồng tình, nghe điều tra rà soát nghèo tưởng như đơn giản nhưng thực chất rất phức tạp. Có khi người rà soát hộ nghèo bị kỳ thị vì bị dân cho rằng không làm đúng.

Sau phần trình bày các chuyên gia tại Hội thảo, nhiều địa phương cũng đã lên tiếng, góp ý về việc xây dựng chuẩn nghèo mới cho Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo giai đoạn mới 2026-2030.

×