Giảm nghèo đô thị: Còn nhiều thách thức

Ngày 29/7, Báo NTNN/Điện tử Dân Việt đã tổ chức Tọa đàm: “Giải pháp nào cho những người nghèo giữa phố", các chuyên gia cùng bàn thảo các giải pháp nhằm giúp người nghèo tiếp cận với công nghệ, vươn lên thoát nghèo bền vững.

Tọa đàm có sự tham gia của 3 diễn giả: Ông Nguyễn Lê Bình – Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo (Bộ Nông Nghiệp và môi trường); bà Phạm Minh Thu - Chuyên gia giảm nghèo; ông Đặng Đình Ngọc – chuyên gia Tổ chức Care làm việc về giảm nghèo.

Các chuyên gia đã đánh giá giảm nghèo đô thị là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi các giải pháp toàn diện và bền vững. Các chính sách và chương trình cần tập trung vào việc cải thiện thu nhập, tạo việc làm, tiếp cận dịch vụ cơ bản, và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân sống trong khu vực đô thị.

Tại buổi Tọa đàm, ông Nguyễn Lê Bình – Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo (Bộ Nông Nghiệp và môi trường) cũng đánh giá: Qua rà soát báo cáo của các địa phương theo chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, tỷ lệ hộ nghèo cuối năm 2024 ở khu vực đô thị của Việt Nam chỉ còn 0,39%, nghĩa là rất thấp so với khu vực nông thôn. Ngoài ra, còn có 9 địa phương đã ban hành chuẩn nghèo đa chiều riêng của địa phương.

“Rõ ràng, việc 9 địa phương ban hành chuẩn nghèo đa chiều riêng cho thấy các địa phương có yếu tố nghèo khác nhau. Đặc biệt, TP.HCM có một chuẩn nghèo đa chiều với thêm những chiều thiếu hụt, phù hợp hơn với đặc thù của thành phố, đặc biệt là khu vực đô thị có tỷ lệ người lao động tham gia lao động chính thức cao hơn so với nhiều khu vực khác trong cả nước.

Tuy nhiên, mặc dù tỷ lệ nghèo đa chiều ở đô thị hiện nay thấp hơn khu vực nông thôn, không có nghĩa là nghèo ở khu vực đô thị đã hết và dễ giải quyết. Thực tế, vẫn còn nhiều thách thức trong việc giảm nghèo đô thị, đặc biệt là đối với những người di cư, lao động tự do và những người bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19”, ông Bình nhấn mạnh.

Theo ông Bình, trong thời gian tới, các chính sách và chương trình cần tập trung vào việc thực hiện cải cách để tạo thu nhập, tạo việc làm, tiếp cận dịch vụ cơ bản và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân sống trong khu vực đô thị.

Người dân buộc phải ra đi tìm cơ hội

Cùng chia sẻ điều này, ông Đặng Đình Ngọc – chuyên gia Tổ chức Care làm việc về giảm nghèo chia sẻ:

“Người nghèo ở đô thị là câu chuyện, xu thế đặc trưng ở Việt Nam và các nước có sự phát triển tương tự. Ở Việt Nam, các cơ hội tại các đô thị lớn hơn vì chúng ta có nhiều khu công nghiệp, có nhiều cơ hội nghề nghiệp mà người dân không thể có được ở địa phương mình.

Đơn cử như vùng Đà Bắc (tỉnh Hòa Bình cũ) hay một số xã khác ở vùng xa của miền núi phía Bắc vẫn có hình ảnh các tập đoàn mang biển đi tuyển lao động tận nơi và rất nhiều người dân tộc thiểu số đã đăng ký đi làm công nhân.

Cơ bản là tỷ lệ người dân tộc thiểu số làm việc tại các khu công nghiệp, các vùng đô thị của chúng ta là rất cao. Ví dụ như các tỉnh ở Bình Dương hay Đồng Nai, phần lớn là người từ các khu vực lân cận và người dân tộc thiểu số vào làm việc và họ đang trở thành một trong những bộ phận đóng góp kinh tế quan trọng cho địa phương.

Bên cạnh việc lực lượng lao động, những lao động thiểu số này cũng là một phần trong cộng đồng dân cư ở địa phương. Câu chuyện là họ là người nghèo ở địa phương mình nhưng có phải là đối tượng giảm nghèo đô thị nơi họ đang sống và làm việc hay không?

Tôi nghĩ câu trả lời này mặc nhiên là họ phải là đối tượng của dòng nghèo đô thị, của các chương trình giảm nghèo của các tỉnh đó, cộng với các địa phương nơi họ xuất phát.

Điểm quan trọng là họ không thể tìm được cơ hội kiếm tiền ở khu vực của mình, họ phải đi đến các nơi khác có thu nhập cao hơn. Và khi có tiền, họ mang trở lại để giúp cho những người còn lại phát triển hơn. Bản thân những nơi mà họ đến cũng cần phải thực hiện các chương trình giảm nghèo”.

Còn ông Ngọc cho rằng, thời gian qua, ông và cộng sự đã thực hiện khá nhiều chương trình, đặc biệt là hướng tới lao động phi chính thức, đối tượng người nghèo ở đô thị rất cần được quan tâm.

Những người này dù có thu nhập cao hơn chuẩn nghèo nhưng họ không có cơ hội được hưởng tiếp cận chính sách xã hội như nhà ở, điện, nước hay bảo hiểm y tế cho con đi học.

“Bản thân chúng tôi cũng đã từng nhiều lần kiến nghị cho lao động di cư để họ được đối xử công bằng, được tạo điều kiện hoặc hỗ trợ để tiếp cận các dịch vụ khác như chuyển BHYT hoặc cho con học mầm non, cho con được học chế độ giống như các thành phần lao động khác hoặc như người bản địa.

Họ cần được hỗ trợ để có sức khỏe, làm tốt và kiếm được nhiều tiền, từ đó mới có thể thay đổi quê hương, thay đổi vùng lõi nghèo của họ. Có rất nhiều người nghèo ở địa phương thực sự bắt buộc phải ra đi vì ở nhà không biết làm gì, ruộng không có, tiền không có, kiến thức cũng không có. Họ không có sự lựa chọn nào khác, buộc phải trở thành người nghèo đô thị”, ông Ngọc chia sẻ.

Bà Phạm Minh Thu - Chuyên gia giảm nghèo cũng nhận định: “Tôi thấy rằng việc người nghèo di cư từ nông thôn ra thành phố là một hiện tượng phổ biến không chỉ ở Việt Nam và thường do nhiều yếu tố khác nhau tạo ra.

Trong đó, nguyên nhân đầu tiên mà chúng ta có thể nhìn thấy là người nông dân ra thành thị tìm việc có cơ hội việc làm và thu nhập tốt hơn. Người nghèo luôn hy vọng tìm được công việc và thu nhập để cải thiện cuộc sống của mình.

Điều kiện thứ hai mà người nghèo mong muốn khi di cư là tiếp cận các dịch vụ xã hội tốt hơn. Chất lượng dịch vụ như y tế, giáo dục và các dịch vụ khác ở đô thị rõ ràng cao hơn nông thôn. Người dân phải tìm cách đến Hà Nội hoặc TP.HCM để chữa bệnh hoặc tiếp cận dịch vụ tốt hơn vì địa phương của họ không có điều kiện tương tự.

Một trong những nguyên nhân thúc đẩy dòng di cư nữa là ảnh hưởng của truyền thông và thông tin. Thông qua phương tiện truyền thông và thông tin, hình ảnh về một đô thị văn minh và hiện đại sẽ đặc biệt hấp dẫn đối với người dân, đặc biệt là giới trẻ. Họ thích cuộc sống đô thị với sự đổi mới và hấp dẫn.

Tuy nhiên, không phải tất cả người di cư đều đạt được mong muốn và nguyện vọng của mình. Họ sẽ gặp phải nhiều thách thức, đặc biệt là lao động phi chính thức - nhóm đối tượng yếu thế nhất trong hành trình di cư. Họ dễ bị tác động tiêu cực và tái nghèo.

Lao động phi chính thức thường không được bảo vệ bởi pháp luật lao động, không có bảo hiểm và chế độ an sinh kèm theo. Công việc và thu nhập của họ không ổn định, rủi ro mất việc làm cao. Khi có dịch bệnh như Covid-19, rủi ro đầu tiên sẽ rơi vào lao động phi chính thức.

Hơn nữa, việc tiếp cận dịch vụ tốt hơn cũng là một thách thức đối với người di cư. Nếu không có nhà hoặc vị trí cố định, họ khó có thể tiếp cận dịch vụ về giáo dục và y tế tại địa phương mới.

Truyền thông cũng là một vấn đề cần quan tâm. Người di cư có thể gặp rủi ro từ mạng truyền thông, bị lừa đảo hoặc tác động tiêu cực khác.

Tóm lại, người di cư, đặc biệt là lao động phi chính thức, sẽ gặp nhiều thách thức trong hành trình di cư. Họ cần được hỗ trợ để tiếp cận dịch vụ xã hội và bảo vệ quyền lợi của mình”.

Các chuyên gia đều thống nhất, người nghèo di cư ra thành phố làm việc, trở thành người nghèo đô thị là xu hướng tất yếu. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để giảm nghèo cho các đối tượng “thu nhập không nghèo nhưng nghèo đủ thứ?”.

Theo số liệu cập nhật đến tháng 6 năm 2025 của Văn phòng quốc gia giảm nghèo, bức tranh toàn cảnh về nghèo đô thị tại Việt Nam đã có những điểm sáng đáng kể. Cụ thể, tỷ lệ nghèo đô thị trên cả nước đã giảm xuống chỉ còn 0,39%, và tỷ lệ hộ cận nghèo đô thị là 0,82%. Nhiều đô thị như Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng, Bình Dương, và Bà Rịa - Vũng Tàu thậm chí đã không còn hộ nghèo, chỉ còn lại một tỷ lệ nhỏ hộ cận nghèo.

×