Gói trừng phạt Nga chưa đạt "bậc cao nhất", dự kiến phương Tây sẽ tăng cường trong tháng tới

Cuộc chiến của Nga vào Ukraine vào ngày 24 tháng 2 đã gây ra vô số đau khổ và chết chóc (cả quân sự và dân sự). Mặc dù được các chính phủ phương Tây dự đoán phần lớn, cuộc chiến vừa có tác động địa chính trị sâu sắc, vừa dẫn đến những chi phí kinh tế và tài chính thực tế cho nền kinh tế toàn cầu.

Những cú sốc lớn đối với nền kinh tế toàn cầu, chẳng hạn như cuộc chiến của Nga tại Ukraine, thu hút được nhiều sự chú ý nhất. Nhưng một mô hình mới trên toàn thế giới về "đám cháy khủng hoảng nhỏ ở khắp mọi nơi" có thể gây ra hậu quả như nhau đối với phúc lợi kinh tế lâu dài. Theo thời gian, những đám cháy nhỏ khủng hoảng này đóng vai trò chất xúc tác có thể kết hợp lại thành một mối đe dọa giống như đám cháy lớn.

Cuộc chiến Ukraine tiếp tục gây ra những luồng gió lạm phát đình trệ mạnh mẽ khắp nền kinh tế toàn cầu. Những thiệt hại do hậu quả gây ra - cho dù dưới hình thức giá lương thực và năng lượng cao hơn hay sự gián đoạn chuỗi cung ứng mới – đều không thể dễ dàng hoặc nhanh chóng đối phó bằng các điều chỉnh chính sách trong nước.

Đối với hầu hết các quốc gia, hậu quả kinh tế trước mắt của chiến tranh bao gồm lạm phát cao hơn (làm xói mòn sức mua), tăng trưởng thấp hơn, gia tăng bất bình đẳng và bất ổn tài chính lớn hơn. Trong khi đó, hệ thống đa phương đang phải đối mặt với những trở ngại lớn hơn đối với hình thức phối hợp chính sách xuyên biên giới cần thiết, để đối phó với các vấn đề toàn cầu cấp bách như biến đổi khí hậu, đại dịch và di cư ồ ạt đang dần đe dọa tính mạng, cuộc sống thường ngày.

Những thách thức đặc biệt gay gắt đối với các nhà nhập khẩu hàng hóa mỏng manh ở các nước đang phát triển, đặc biệt là khi so sánh với các vấn đề mà các nền kinh tế tiên tiến đang phải đối mặt. Đó là sự khác biệt giữa những lo lắng chính đáng về cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt ở Vương quốc Anh, và nỗi lo về nạn đói ở một số nước châu Phi. Thâm hụt ngân sách và thương mại cao hơn của Hoa Kỳ dường như ít có vấn đề hơn đáng kể so với các vụ vỡ nợ tiềm tàng của các nước thu nhập thấp đang mắc nợ nhiều. Và trong khi sự sụt giảm giá trị của đồng yên gần đây có thể gây chú ý trong bối cảnh của Nhật Bản, thì sự sụp đổ một cách mất trật tự của tỷ giá hối đoái của các nước nghèo hơn có thể gây ra bất ổn tài chính lan rộng.

Như Michael Spence, nhà kinh tế học từng đoạt giải Nobel và là chuyên gia về động lực tăng trưởng và phát triển, đã chỉ ra rằng, khả năng xảy ra đồng thời các cuộc khủng hoảng năng lượng, lương thực và nợ là cao đáng lo ngại đối với quá nhiều nước đang phát triển. Nếu viễn cảnh ác mộng đó thành hiện thực, tác động sẽ vượt xa các quốc gia đang phát triển riêng lẻ - và sẽ mở rộng ra ngoài kinh tế và tài chính.

Do đó, lợi ích của các nền kinh tế tiên tiến là giúp các nước nghèo hơn giảm nguy cơ gia tăng các vụ cháy kinh tế nhỏ ở khắp mọi nơi. May mắn thay, có một hồ sơ lịch sử phong phú, đặc biệt là từ những năm 1970 và 1980, để rút ra về vấn đề này. Hành động hiệu quả ngày nay sẽ đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải tinh chỉnh các giải pháp đã được chứng minh, và hỗ trợ việc thực hiện bền vững với sự lãnh đạo, phối hợp và kiên trì mạnh mẽ.

Đối với những người mới bắt đầu, cần phải có một sáng kiến tái cơ cấu và giảm nợ đa phương trước để cung cấp không gian thiết yếu cho các quốc gia mắc nợ quá nhiều, và các chủ nợ thừa để đạt được kết quả có trật tự trong từng trường hợp cụ thể. Một cách tiếp cận được phối hợp đa phương cũng rất quan trọng để giảm rủi ro gây rối, và đảm bảo chia sẻ gánh nặng công bằng giữa các chủ nợ chính thức, cũng như với các tổ chức cho vay tư nhân.

Việc củng cố lại các vùng đệm hàng hóa khẩn cấp và các cơ sở tài chính là rất quan trọng để giảm nguy cơ bạo loạn và đói kém về lương thực. Các biện pháp như vậy cũng có thể đóng một vai trò hữu ích trong việc chống lại khuynh hướng có thể hiểu được, nhưng thiển cận của một số quốc gia về việc cấm xuất khẩu nông sản nhưng không hiệu quả thông qua dự trữ quá mức.

Cuối cùng, chính phủ các nước giàu sẽ cần cung cấp nhiều hỗ trợ phát triển chính thức hơn để hỗ trợ các nỗ lực cải cách của từng nước. Khoản viện trợ này nên được mở rộng theo các điều khoản ưu đãi cao thông qua các khoản vay có thời hạn dài, lãi suất thấp hoặc các khoản viện trợ không hoàn lại.

Nếu không có những tiến bộ nhanh chóng hơn trong những lĩnh vực này, hiện tượng đám cháy nhỏ ở khắp mọi nơi sẽ gây tổn hại cho nền kinh tế toàn cầu, bằng cách tiếp tục làm suy yếu tăng trưởng, làm tăng nguy cơ suy thoái và gây thêm bất ổn tài chính. Điều này sẽ làm tăng thêm những thách thức về di cư hiện nay, cản trở nỗ lực giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu và trì hoãn việc tiêm chủng trên toàn thế giới, vốn là chìa khóa để sống an toàn hơn với COVID-19. Hơn nữa, tất cả những vấn đề này sẽ thúc đẩy bất ổn địa chính trị vào thời điểm mà hệ thống toàn cầu đã phải chịu áp lực phân mảnh ngày càng mạnh mẽ và trở nên phức tạp.

Thế giới giàu có đã thể hiện sự đoàn kết ấn tượng trong việc giúp Ukraine chống lại cuộc xâm lược của Nga. Giờ đây, họ cần phải thể hiện cùng một mức độ quyết tâm để bảo vệ hạnh phúc của chính công dân và của thế giới trước những thách thức kinh tế và tài chính đang gia tăng. Các nhà hoạch định chính sách phải hướng tới mục tiêu đảm bảo rằng nhiều đám cháy kinh tế được thúc đẩy bởi cuộc xung đột Ukraine không kết thúc bằng việc gây ra một địa ngục tàn khốc thứ hai, hủy hoại cuộc sống hoặc sinh kế của nhiều người dễ bị tổn thương nhất trên thế giới.

Lập bản đồ nền kinh tế toàn cầu trong nửa cuối năm

Piyasak Manason là phó chủ tịch cấp cao kiêm trưởng bộ phận nghiên cứu tài sản của SCB Securities, bước sang nửa cuối năm, rủi ro thị trường tài chính ngày càng rõ nét. Các nhà đầu tư tin rằng rủi ro suy thoái đang gia tăng, dẫn đến thị trường tài chính biến động. Ông cho rằng có 5 rủi ro chính liên quan đến 5 lĩnh vực kinh tế, như sau:

Thứ nhất, nền kinh tế Mỹ đã bắt đầu phải chịu chi phí gia tăng. GDP trong quý đầu tiên giảm 1,5% so với quý 4 năm ngoái, chủ yếu do giá hàng hóa nhập khẩu tăng, trong khi xuất khẩu chậm lại cùng với tình hình kinh tế toàn cầu đang rất bất ổn.

Các chỉ số kinh tế hàng đầu, chẳng hạn như Chỉ số Nhà quản trị Mua hàng (ISM PMI) của Viện Nghiên cứu Cung ứng Mỹ, đã bắt đầu giảm tốc mạnh. Chỉ số tâm lý người tiêu dùng của Đại học Michigan khảo sát lại thấp nhất kể từ năm 2008. Nhìn về phía trước, rủi ro kinh tế Mỹ gắn liền với việc thắt chặt chính sách tiền tệ để chống lạm phát, điều này làm cho nguy cơ suy thoái trở nên rõ ràng hơn. Thanh khoản của Mỹ cũng thắt chặt, ở mức tương tự như trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng Covid-19.

Piyasak Manason cho rằng Cục Dự trữ Liên bang sẽ tăng lãi suất lên các khoảng 2,75% và 3% vào đầu năm tới, trong khi tăng trưởng kinh tế sẽ tiếp tục chậm lại, dẫn đến khủng hoảng trong quý II/2024.

Thứ hai, nền kinh tế châu Âu cũng đang chậm lại, với chỉ số PMI của cả lĩnh vực sản xuất và dịch vụ đều giảm tốc minh chứng rõ nét cho tình trạng hiện tại. Tăng trưởng GDP quý đầu tiên chậm lại và lạm phát ở mức cao kỷ lục, một phần là kết quả của cuộc chiến Nga-Ukraine.

Theo Piyasak Manason, rủi ro kinh tế chính đối với châu Âu là cuộc khủng hoảng Ukraine. Hòa bình ngày càng có vẻ xa vời và nhiều chuyên gia hiện dự đoán một cuộc xung đột kéo dài, vì Tổng thống Putin đã phát tín hiệu quyết tâm giành lại lãnh thổ ở Ukraine mà ông coi là của Nga. Điều này sẽ tạo ra nguy cơ lạm phát đình trệ do hậu quả của các cuộc khủng hoảng lương thực và năng lượng, một quan điểm ngày càng được các nhà hoạch định chính sách châu Âu đồng chia sẻ.

Thứ ba, các chỉ số kinh tế ở Trung Quốc đã bắt đầu suy giảm nghiêm trọng, khi chính phủ đóng cửa các hoạt động kinh tế của người dân và doanh nghiệp.

Piyasak Manason tin rằng chính phủ sẽ tiếp tục chính sách này cho đến khi Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ thứ ba vào tháng 11, với nguy cơ tiếp tục xảy ra các vụ đóng cửa liên tục gây tổn hại cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, các nhà chức trách Trung Quốc đã bắt đầu phát đi tín hiệu nới lỏng chính sách tài khóa và tiền tệ để kích thích nền kinh tế, điều mà Piyasak Manason tin rằng nó sẽ giảm bớt phần nào tác động.

Thứ tư, rủi ro kinh tế phát sinh từ ba yếu tố đang dẫn đến sự suy thoái của các nền kinh tế thị trường mới nổi. Bloomberg Economics đã xếp hạng 19 quốc gia thuộc thị trường mới nổi có nguy cơ khủng hoảng, dựa trên khả năng tự cung cấp lương thực và năng lượng cũng như rủi ro về dòng chảy nguồn vốn tài chính của họ, cả từ khoản nợ ngoại tệ tương đối lớn và thâm hụt tài khoản vãng lai cao.

Họ xác định 10 thị trường mới nổi có nguy cơ khủng hoảng kinh tế hơn nữa, bao gồm cả Thái Lan. Những nước còn lại là Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập, Việt Nam, Philippines, Ba Lan, Hàn Quốc, Chile, Trung Quốc và Peru. Trong khi đó, Malaysia, Ấn Độ và Indonesia lần lượt xếp thứ 11, 12 và 18 trong danh sách rủi ro cao của Bloomberg.

Trong tương lai, ba yếu tố - cuộc chiến Ukraine-Nga kéo dài, các cuộc đóng cửa liên tục ở Trung Quốc và thắt chặt thanh khoản do các hành động của Fed - sẽ có tác động tiêu cực đến các nền kinh tế mới nổi.

Suy thoái kinh tế sẽ xảy ra vào nửa đầu năm 2023

Theo kết quả từ cuộc khảo sát mới nhất của Hội đồng Giám đốc tài chính Đài CNBC. Trong bối cảnh lạm phát cao đã trở thành rủi ro kinh doanh số 1, không một giám đốc tài chính nào được CNBC khảo sát cho rằng có thể tránh được một cuộc suy thoái, và nền kinh tế và thị trường sẽ trở nên tồi tệ hơn trước khi chúng tốt lên.

Hơn 40% giám đốc tài chính coi lạm phát là rủi ro bên ngoài số 1 đối với doanh nghiệp của họ và đi sâu hơn vào kết quả từ cuộc khảo sát quý 2, mối liên hệ giữa địa chính trị với giá lương thực và năng lượng, và lạm phát, là rõ ràng đang ảnh hưởng đến triển vọng hiện tại của họ. Gần một phần tư (23%) giám đốc tài chính cho rằng chính sách của Cục Dự trữ Liên bang là yếu tố rủi ro lớn nhất và khi chính quyền Biden đấu tranh tìm cách tăng nguồn cung dầu, và các tàu Nga chở lúa mì Ukraine bị tịch thu trong bối cảnh lo ngại về một cuộc khủng hoảng mất an ninh lương thực toàn cầu nghiêm trọng, Các giám đốc tài chính (14%) lại cho rằng, sự gián đoạn chuỗi cung ứng và cuộc chiến Nga - Ukraine đặc biệt là rủi ro kinh doanh số 1 của họ.

Theo đa số (68%) giám đốc tài chính trả lời cuộc khảo sát, suy thoái sẽ xảy ra trong nửa đầu năm 2023. Không có giám đốc tài chính nào dự báo suy thoái muộn hơn nửa cuối năm sau và cũng không có ai cho rằng nền kinh tế sẽ tránh được suy thoái.

Chiến tranh sẽ quét sạch thành quả kinh tế Nga trong 15 năm vào cuối năm 2023; LHQ cho biết 'cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt toàn cầu' ngày càng tồi tệ

Viện Tài chính Quốc tế đã đưa tin vào hôm 8/6 rằng, cuộc xâm lược tàn bạo của Nga vào Ukraine sẽ quét sạch thành quả kinh tế Nga trong 15 năm vào cuối năm 2023.

Cơ quan này còn ước tính nền kinh tế Nga sẽ giảm 15% trong năm nay và 3% nữa vào năm 2023. Giá dầu và khí đốt tự nhiên cao trong lịch sử đã cung cấp một số biện pháp bảo vệ khỏi các lệnh trừng phạt toàn cầu, và ngân hàng trung ương Nga đã tăng lãi suất và áp đặt kiểm soát vốn để giữ dòng tài chính không tuồn khỏi đất nước.

Tuy nhiên, viện này cho biết các biện pháp trừng phạt, một phần bằng cách khuyến khích các công ty nước ngoài từ bỏ Nga, "đang phá vỡ nền kinh tế của nước này, xóa sổ hơn một thập kỷ tăng trưởng kinh tế và một số hậu quả tàn khốc nhất vẫn chưa đến".

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy tuần vừa rồi cho biết, các biện pháp trừng phạt đã không ngăn cản được tham vọng quân sự của Nga ở đất nước ông. Ông khẳng định, các biện pháp trừng phạt vẫn chưa đạt đến "bậc cao nhất của thang leo thang". Ông cho biết: "Các đồng minh phương Tây có thể thực hiện các bước bổ sung trong những tuần và tháng tới để tiếp tục gây áp lực lên chính phủ Nga".

Các biện pháp trừng phạt Nga sẽ biến đổi nền kinh tế toàn cầu

Creon Butler- Giám đốc Nghiên cứu, Thương mại, Đầu tư và Mô hình Quản trị Kinh tế Toàn cầu ở Mỹ nhận định, các biện pháp trừng phạt kinh tế và tài chính áp đặt đối với Nga sau cuộc chiến vào Ukraine sẽ thay đổi cơ bản hệ thống kinh tế quốc tế, với những tác động lâu dài đến cách thức vận hành của nền kinh tế toàn cầu.

Các biện pháp trừng phạt được đưa ra nhằm làm suy yếu khả năng của chính phủ Nga trong việc theo đuổi cuộc chiến ở Ukraine, bằng cách từ chối nước này tiếp cận các thị trường toàn cầu thiết yếu về tài chính, công nghệ, hàng hóa và dịch vụ. Gói được thông qua cho đến nay có ba thành phần chính: chặn tiếp cận thị trường tài chính; các biện pháp chống lại những cá nhân giàu có ủng hộ Tổng thống Vladimir Putin; và hạn chế tham gia vào các thị trường quốc tế đối với hàng hóa và dịch vụ. Cuộc tìm kiếm nhằm tìm ra cách làm giảm khả năng tự duy trì nguồn thu từ hydrocarbon của chính phủ Nga, đồng thời giảm thiểu chi phí kinh tế cho người tiêu dùng châu Âu.

Các biện pháp trừng phạt về cơ bản đã được khuếch đại bởi các bước đi tự nguyện của nhiều tập đoàn đa quốc gia phương Tây, đình chỉ hoạt động của họ hoặc rút khỏi hoàn toàn nền kinh tế Nga, đôi khi phải trả giá bằng nguồn tài chính đáng kể. Các biện pháp này cũng đã được áp dụng bởi một loạt quốc gia ngoài G7. Cả Thụy Sĩ và Singapore đều từ bỏ quan điểm trung lập truyền thống và áp dụng các biện pháp trừng phạt khác nhau đối với Nga.

Với quy mô về con người và thiệt hại vật chất của Ukraine cho đến nay, có vẻ như rất khó có khả năng các lệnh trừng phạt đối với Nga sẽ được nới lỏng theo bất kỳ cách nào đáng kể, chừng nào Nga vẫn tiếp tục chiếm đóng phần lớn lãnh thổ Ukraine.

Các chính phủ phương Tây cũng không đặt bất kỳ sự phụ thuộc nào trong tương lai vào sự đảm bảo của Nga về an ninh cung cấp năng lượng. Và một khi các công ty đã đầu tư vào các thỏa thuận cung ứng mới, họ sẽ phải đối mặt với chi phí đáng kể trong việc hoàn nguyên các thỏa thuận trước đó. Do đó, những thay đổi đang được tiến hành hiện nay có khả năng được thực hiện vô thời hạn.

Cùng với đó là nguy cơ ngày càng gia tăng do tác động của cuộc chiến ở Ukraine trong việc tăng giá lương thực và năng lượng, kết hợp với di chứng của đại dịch, sẽ gây ra một cuộc khủng hoảng nợ hệ thống ảnh hưởng đến một số lượng đáng kể các nước thu nhập thấp và thu nhập trung bình.

Huỳnh Dũng  -Theo Percent/ CNBC/Usatoday/Bangkokpost/Chathamhouse/ Project-syndicate

×