Hải Phòng: Xây "nhầm" nhà trên đất người khác – nếu không tháo dỡ có thể bị xử lý hình sự?

Xây nhà "nhầm" trên đất của người khác nhưng không tháo dỡ

Vụ việc xây nhầm nhà trên đất do người khác đứng tên sổ đỏ ở phường Thiên Hương (TP Hải Phòng) đang thu hút sự chú ý trong dư luận.

Theo đó, tháng 9/2024, ông Nguyễn Đăng Ca và bà Trần Thị Kim Loan mua mảnh đất, có sang tên sổ đỏ từ gia đình ông Nguyễn Trí Hậu, diện tích 60m², thuộc thôn 7, xã Kiền Bái, huyện Thủy Nguyên (cũ), nay thuộc phường Thiên Hương, TP Hải Phòng.

Tuy nhiên, ngày 12/11/2024, gia đình bà Loan đến kiểm tra đất thì thấy gia đình ông Đ.V.H và vợ là bà V.T.T đang xây dựng ngôi nhà 2 tầng trên đất của mình.

Gia đình bà Loan yêu cầu họ dừng việc xây dựng, trả lại đất nhưng bất thành nên đã làm đơn trình báo lên xã Kiền Bái.

Sau đó, UBND xã Kiền Bái đã làm việc với các bên. Tại buổi làm việc, vợ chồng ông H., bà T. cho biết việc xây dựng nhà trên đất sổ đỏ của bà Loan là do nhầm lẫn. Vị trí đất nhà ông H. mua cách đó 4 thửa.

Dù chính quyền đã nhiều lần yêu cầu dừng thi công, gia đình ông H. vẫn không chấp hành.

Ngày 11/8/2025, TAND khu vực I - Hải Phòng tuyên buộc ông H. phải tháo dỡ công trình, trả lại đất cho bà Loan.

Dù đã thừa nhận sai, nhưng gia đình ông H. vẫn tiếp tục hoàn thiện ngôi nhà, dọn về ở, thậm chí còn đề nghị chủ đất bán lại mảnh đất và gửi đơn kháng cáo bản án sơ thẩm.

Buộc tháo dỡ nhà, trả lại nguyên trạng cho chủ đất hợp pháp

Trao đổi với PV Dân Việt, Tiến sĩ luật Đặng Văn Cường cho biết, theo quy định của pháp luật về đất đai, Nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho chủ sử dụng đất. Người có giấy chứng nhận có toàn quyền quản lý, sử dụng và định đoạt quyền sử dụng đất.

Việc xây dựng công trình trên đất phải được chủ đất đồng ý. Nếu chủ sử dụng đất không đồng ý, mọi hành vi lấn, chiếm, sử dụng trái phép đất của người khác đều là hành vi vi phạm pháp luật. Chủ sử dụng đất có thể tự mình bảo vệ tài sản hoặc đề nghị cơ quan tiến hành tố tụng xem xét, giải quyết theo quy định.

Như vậy, pháp luật Việt Nam ghi nhận, bảo đảm và bảo vệ quyền sở hữu tài sản của mọi công dân. Tài sản có thể là vật, tiền, quyền tài sản hoặc giấy tờ có giá; trong đó, quyền sử dụng đất là một loại quyền tài sản được pháp luật bảo vệ.

Chủ sử dụng đất được toàn quyền quản lý, sử dụng đất theo quy định của pháp luật. Hành vi lấn, chiếm đất, sử dụng đất trái phép là vi phạm pháp luật. Tùy vào tính chất, mức độ và hậu quả, người thực hiện hành vi vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Công trình xây dựng trái phép sẽ không được pháp luật thừa nhận, thậm chí có thể bị áp dụng biện pháp buộc tháo dỡ để khôi phục tình trạng ban đầu. Nếu gây thiệt hại cho chủ sử dụng đất hợp pháp, người vi phạm còn phải bồi thường thiệt hại.

Theo ông Cường, trong vụ án dân sự nêu trên, tòa án đã xét xử sơ thẩm và buộc bị đơn phải trả lại đất cho nguyên đơn, đồng thời tuyên buộc bị đơn tháo dỡ công trình xây dựng trên đất để trả lại mặt bằng, khôi phục nguyên trạng cho nguyên đơn.

Không đồng ý với bản án sơ thẩm, bị đơn đã kháng cáo để tòa án cấp phúc thẩm xem xét. Do đó, bản án sơ thẩm hiện chưa có hiệu lực pháp luật.

Trường hợp trong quá trình xét xử phúc thẩm, đương sự rút kháng cáo, bản án sơ thẩm sẽ có hiệu lực pháp luật; hoặc nếu tòa án phúc thẩm tuyên án thì bản án phúc thẩm có hiệu lực ngay.

Việc tòa án giải quyết vụ án này phụ thuộc vào tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ và kết quả công khai tại phiên tòa.

Theo thông tin công khai trên các phương tiện truyền thông, hiện tòa án cấp sơ thẩm xác định bị đơn biết rõ thửa đất không phải của mình nhưng vẫn cố ý xây dựng công trình, thậm chí còn yêu cầu chủ đất bán lại với giá do mình đưa ra. Đây là hành vi trái pháp luật nên tòa đã chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn.

Bởi vậy, nếu tòa án cấp phúc thẩm bác kháng cáo của bị đơn và giữ nguyên bản án sơ thẩm, ngôi nhà này sẽ bị buộc phải tháo dỡ để trả lại mặt bằng cho nguyên đơn.

Trường hợp quá trình giải quyết vụ án, cơ quan chức năng xác định hành vi của bị đơn là chiếm đất, bị đơn sẽ thua kiện và có thể bị xử phạt hành chính tới 10 triệu đồng.

Nếu đã bị xử phạt hành chính mà vẫn cố tình vi phạm, người vi phạm còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Vi phạm quy định về sử dụng đất đai hoặc tội Không chấp hành bản án. Đồng thời, khi bản án có hiệu lực pháp luật mà người phải thi hành án cố tình không chấp hành, có thể bị cưỡng chế và phải chi trả chi phí cưỡng chế.

Cũng bình luận về vụ việc trên, luật sư Hoàng Hà (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết, Điều 166 Bộ luật Dân sự cho phép chủ thể có quyền đòi lại tài sản từ người chiếm hữu, sử dụng không có căn cứ pháp luật; đồng thời có quyền yêu cầu trả lại đất, tháo dỡ công trình xây trái phép.

Ngoài ra, chủ đất có quyền khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng theo quy định tại các Điều 584, 585, 589 Bộ luật Dân sự. Tức là có thể yêu cầu bồi thường toàn bộ thiệt hại thực tế gồm chi phí ngăn chặn, khắc phục, thiệt hại do mất khả năng sử dụng đất và các chi phí pháp lý hợp lý khác khi bị chiếm quyền sử dụng đất.

Theo luật sư Hoàng Hà, trong vụ việc trên, vợ chồng ông Nguyễn Đăng Ca có thể gửi đơn đề nghị UBND cấp xã xử lý hành vi lấn chiếm đất theo Nghị định 123/2024/NĐ-CP, đồng thời xử lý vi phạm trật tự xây dựng theo Nghị định 16/2022/NĐ-CP.

Chính quyền có thể lập biên bản, ra quyết định xử phạt, áp dụng biện pháp khắc phục buộc tháo dỡ, trả lại đất, bởi địa phương khẳng định “kiên quyết xử lý, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của dân”. Đây cũng là kênh phối hợp để đẩy nhanh việc cưỡng chế vi phạm trật tự xây dựng.

Ngoài ra, chủ đất cần theo dõi tiến độ phúc thẩm và có thể xin áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời như cấm thay đổi hiện trạng tài sản đang tranh chấp, buộc dừng thi công, không đưa công trình vào sử dụng theo Điều 114 Bộ luật Tố tụng dân sự và Nghị quyết số 02/2020/NQ-HĐTP.

Khi bản án có hiệu lực, có thể yêu cầu cơ quan Thi hành án dân sự ra quyết định thi hành án (trả đất, tháo dỡ). Trường hợp cố tình không chấp hành sau cưỡng chế, xử phạt, còn có thể bị xem xét khởi tố tội Không chấp hành án theo Điều 380 Bộ luật Hình sự.

×