"Hệ thống pháp luật như 'rừng rậm nhiệt đới' gây khó khăn cho cơ quan quản lý và người dân, doanh nghiệp"

Chiều 20/6, Quốc hội thảo luận ở Tổ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật.

Để đảm bảo tính linh hoạt, kịp thời tháo gỡ những “điểm nghẽn” trong thời gian luật, nghị quyết chưa được sửa đổi, bổ sung, dự thảo nghị quyết đề xuất cho phép Chính phủ được ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật để điều chỉnh một số quy định có liên quan tại luật, nghị quyết của Quốc hội do Chính phủ trình, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội tại phiên họp, kỳ họp gần nhất.

Nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ sự ủng hộ đối với đề xuất này của Chính phủ trong dự thảo Nghị quyết, nhưng cũng cảnh báo nguy cơ lạm dụng và sự cần thiết phải cải tổ căn cơ hệ thống pháp luật.

Cần cách đánh số đặc biệt và một "cuộc cách mạng thể chế"

Phát biểu tại tổ, bà Nguyễn Phương Thủy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, ví von hệ thống pháp luật hiện nay như một "rừng rậm nhiệt đới", thay vì chỉ là "rừng ôn đới" như trước đây, vì khối lượng văn bản khổng lồ, chồng chéo, mâu thuẫn, gây khó khăn cho cả cơ quan quản lý và người dân, doanh nghiệp.

Để giải quyết tình trạng này, bà Thủy đề xuất hai giải pháp mang tính chiến lược.

Thứ nhất, đối với chính Nghị quyết đặc thù này, bà đặc biệt nhấn mạnh sự cần thiết phải có cách đánh số văn bản đặc biệt. Bà phân tích, các văn bản được ban hành theo cơ chế này sẽ có hiệu lực ngắn (đến hết tháng 2/2027), khác biệt với luật thông thường.

"Nếu không có một cách đánh số nhất quán để phân biệt loại văn bản đặc biệt này, người dân và doanh nghiệp sẽ rất hoang mang khi thấy nghị định của Chính phủ lại khác luật mà vẫn phải thi hành. Việc đánh số riêng sẽ giúp các cơ quan yên tâm thực thi và dễ dàng xác định thời điểm hết hiệu lực của văn bản," bà Thủy nêu rõ.

Thứ hai, và quan trọng hơn, bà Thủy cho rằng đã đến lúc cần một "cuộc cách mạng về thể chế". Từ thực tế phải ban hành nghị quyết này, bà Thuỷ đề nghị Chính phủ nghiên cứu, cấu trúc lại toàn bộ hệ thống pháp luật Việt Nam một cách minh bạch, dễ tiếp cận và dễ quản lý.

Bà dẫn chứng: "Ngay trong kỳ họp này, có tới bốn dự thảo luật cùng quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) và mỗi nơi quy định một kiểu. Điều này gây rất khó cho các cơ quan khi thi hành. Chúng ta không thể tiếp tục làm luật theo kiểu này, nếu không sẽ liên tục ở trong tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo."

Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn TP.Hà Nội) cũng cảnh báo: "Đừng dựa vào nghị quyết này để làm những luật chưa chín, soạn thảo chưa hết ý rồi lại liên tục đi sửa. Cần hạn chế ở mức tối đa."

Cần thận trọng, chỉ áp dụng trong trường hợp cấp thiết

Trong khi đó, đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP.HCM) bày tỏ sự đồng tình về sự cần thiết của cơ chế, nhưng cũng nhấn mạnh "cần phải có sự thận trọng" khi trao cho Chính phủ quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật có thể khác với luật hiện hành.

Để đảm bảo cơ chế không bị lạm dụng, ông Ngân đề xuất chỉ cho phép Chính phủ áp dụng cơ chế này trong trường hợp cấp thiết, khẩn cấp và cần có giải thích rõ thế nào là cấp thiết. Hoặc có thể thí điểm cơ chế này trong vòng 1 năm để đánh giá hiệu quả trước khi áp dụng rộng rãi.

"Việc này là để công việc được trôi chảy, giải ngân đầu tư công tốt hơn, giúp đất nước tiến nhanh, nhưng vẫn phải trong một khuôn khổ chặt chẽ", ông Ngân lý giải.

Ngoài ra, ông cũng đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cần nhanh chóng thực hiện vai trò giải thích pháp luật khi có những cách hiểu khác nhau hoặc mâu thuẫn, một nhu cầu rất cấp bách hiện nay.

Góp thêm một góc nhìn, đại biểu Trương Xuân Cừ (đoàn TP.Hà Nội) nhấn mạnh, không thể chấp nhận tình trạng pháp luật do chính chúng ta làm ra lại trở thành rào cản kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội.

Đại biểu chỉ rõ, các "ách tắc" hiện nay biểu hiện dưới dạng mâu thuẫn, chồng chéo, thiếu rõ ràng giữa các luật hoặc ngay trong một luật. Ông dẫn chứng, nhiều luật khi ban hành có liên quan đến rất nhiều luật khác, như Luật Nhà giáo liên quan đến Luật Giáo dục, dễ gây ra xung đột.

"Thậm chí, có những quy định không rõ ràng, không khả thi đã đẩy người thực thi vào tình thế có thể vi phạm pháp luật. Điển hình như một số điều trong Luật Đầu tư công, dù đã có thông tư hướng dẫn nhưng vẫn không thật sự rõ ràng, dẫn tới những sai phạm đáng tiếc", đại biểu nói.

Mặc dù đánh giá cao quy trình xử lý vướng mắc trong dự thảo Nghị quyết là "hết sức bài bản", đại biểu Trương Xuân Cừ bày tỏ hai băn khoăn lớn.

Thứ nhất, về phân cấp thẩm quyền. Ông đặt câu hỏi: "Với những bộ luật rất lớn do Quốc hội thông qua, liệu việc sửa đổi chỉ dừng lại ở cấp Ủy ban Thường vụ Quốc hội có ổn không? Cần phải phân cấp rõ ràng về thẩm định và ra quyết định để đảm bảo tính chặt chẽ, tuân thủ nguyên tắc".

Thứ hai, về thời gian xử lý. Đại biểu cho rằng Nghị quyết cần quy định những mốc thời gian, thời hạn cụ thể để giải quyết một vướng mắc từ khi được phát hiện.

"Nếu một vấn đề ách tắc phát sinh vào tháng 7 mà phải chờ đến kỳ họp tháng 10 của Quốc hội mới được giải quyết thì quá chậm. Đã gọi là ách tắc, khó khăn rồi thì có khi một tháng, hai tháng cũng là lâu", ông Cừ nhấn mạnh và đề nghị bổ sung quy định về thời gian để đảm bảo tính kịp thời của Nghị quyết.

×