Hồi sinh các ngôi làng "4 không" ở Quảng Ngãi sau lũ (bài cuối): Một làng 3 lần di dời vì sạt lở nay là điểm du lịch

Quá khứ khó quên của làng du lịch Kon Tum nay thuộc tỉnh Quảng Ngãi

Xe chúng tôi bon bon trên con đường bê tông phẳng phiu tìm về làng tái định cư Tu Thó vào những ngày cuối năm, cách Đảng ủy xã Măng Ri gần 4km. Con đường bê tông trườn qua những sườn đồi, không quá dốc, các loại xe thong dong đi đến tận làng.

Trong tiết trời se se lạnh của mùa Đông, lòng tôi ấm áp vô cùng khi nhìn các em nhỏ được học tập trong điểm trường mới, được mặc áo ấm nô đùa trên con đường bê tông hóa. Đến nơi, già làng A Đúp (76 tuổi) cùng bà con đang quây quần bên ghè rượu trong nhà rông của làng đợi chúng tôi.

Bà con niềm nở mời khách ngồi bệt trên chiếu, cùng trò chuyện như những người thân quen từ lâu. Và dưới mái nhà rông, từng hơi rượu cần cay nồng kéo câu chuyện về những cơn lũ kinh hoàng, và cả những dự định tương lai.

Già làng A Đúp nhớ lại: Một đêm lũ năm 2019, sau khi theo dõi dự báo thời tiết, nghe tin có bão, bà con nơm nớp lo sợ, không ai có thể chợp mắt ngủ. Đêm đó, sau nhiều trận gió ầm ầm, mái tôn nhà tôi bị tốc lên, cuốn theo gió. Các thành viên trong nhà ai cũng hãi hùng, rồi di chuyển lên dãy nhà tạm do xã bố trí. Không riêng gia đình tôi, nhiều gia đình khác cũng phải sơ tán, chính quyền xã, huyện xuyên đêm hỗ trợ người dân di dời đến nhà tạm của xã để chống bão.

Trước đó 10 năm, cơn bão số 9 (2009), bà con làng Tu Thó đã từng lao đao vì những quả đồi sạt lở. Nhiều gia đình phải ngậm đắng, bất lực nhìn tài sản trâu, bò bị chôn vùi để ôm con nhỏ chạy khỏi vùng nguy hiểm. Bão tan, quay lại ngôi làng, nhìn những tổ ấm, vườn hoa màu ngổn ngang trong đống bùn đất, người dân chỉ biết chìm trong buồn đau.

Già làng A Đúp tâm sự: Thiên tai khiến cuộc sống của dân làng bị đảo lộn, khó khăn hơn nhiều. Nhiều hộ gia đình, làm quần quật nhiều năm mới có được căn nhà ổn định, có dư giả chút ít để mua trâu, bò, có vốn để trồng cây công nghiệp lâu năm. Ấy vậy mà, trong phút chốc, hàng tấn đất đá đổ đè lên bao mồ hôi công sức, cuốn đi cả cơ ngơi sự nghiệp, dập tắt những hi vọng làm giàu của bao nhà.

Và rồi, ý chí, nghị lực thôi thúc họ. Sự hỗ trợ, quan tâm của Đảng và Nhà nước nâng đỡ họ. Dân làng làm lại từ đầu trên đống đổ nát. Giờ đây, đời sống của bà con thôn Tu Thó đã qua một trang mới.  

An cư lạc nghiệp ở làng du lịch trên đất Kon Tum

Điểm tái định cư thôn Tu Thó là 1 trong 3 điểm thuộc Dự án di dời, tái định cư cho các hộ dân tại 3 xã Tê Xăng, Đăk Rơ Ông và trụ sở Đảng ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Tu Mơ Rông (huyện Tu Mơ Rông cũ) được UBND tỉnh Kon Tum cũ phê duyệt chủ trương đầu tư dự án khẩn cấp tại QĐ 713/QĐ-UBND, ngày 23/9/2019 với tổng kinh phí 29,3 tỷ đồng cho 139 hộ.

Là người tiên phong di dời đến điểm mới để ở, già làng A Đúp cho biết: Mỗi người được cấp mặt bằng 800m2 và được hỗ trợ 25 triệu đồng để xây nhà. Với số tiền được hỗ trợ, cộng thêm số tiền tích góp, tôi xây dựng một căn nhà gạch kiên cố, khang trang, con cháu đều rất phấn khởi khi ở nhà mới. Còn nhà ván cũ, tôi đưa lên đây làm nhà bếp, nhà kho, đựng đồ cho thoải mái.

Thấy già làng A Đúp chuyển lên khu tái định cư mới ở, nhiều hộ dân trong làng cũng lên ở theo. Nhiều hộ có tiền tiết kiệm, thêm số tiền Nhà nước hỗ trợ, xây dựng căn nhà gạch cấp 4 vững chắc. Các hộ nghèo, khó khăn thì dùng số tiền hỗ trợ để mua vật liệu sửa chữa lại nhà cũ.

Anh A Dai - Phó Bí thư chi bộ thổ lộ: Với số tiền 25 triệu do Nhà nước hỗ trợ cho người dân để xây nhà là bài toán khó với nhiều hộ nghèo, vì khi dân làm nhà gắn với mục tiêu xây dựng nông thôn mới, theo quy định của UBND tỉnh, nhà xây mới diện tích ít nhất 40m2/căn, mức kinh phí tối thiểu là 80 triệu đồng. Để tiết kiệm chi phí cho người dân, chính quyền địa phương đã huy động lực lượng bộ đội, dân quân, đoàn viên thanh niên giúp dân dời nhà.

Hành trình dời nhà giúp dân qua lời kể của anh A Dai thật gian nan. Khoảng 50 người cõng một căn nhà, có căn phải mất gần 1 tuần, 10 ngày mới có thể di dời đến vị trí mới. Cùng với việc phụ bà con vận chuyển nhà, chủ nhà chỉ lo thêm bữa cơm phục vụ “thợ” dời nhà, dùng số tiền mua những tấm tôn mới để những người “thợ” trổ tài xây dựng. 

Sau nhiều lần vận động, tuyên truyền, từ vài hộ đến vài chục hộ, giờ đây 139/139 hộ thuộc dự án di dời đã chuyển lên nơi ở  mới, yên tâm làm ăn, phát triển kinh tế.

Phó Bí thư chi bộ A Dai bày tỏ: Điểm tái định cư mới có đường giao thông nội bộ, đường đi khu sản xuất được bê tông hóa, có điểm trường mầm non thuận tiện cho các phụ huynh gửi con đi làm, có nước sinh hoạt chảy về tận nhà, mỗi nhà đều được cấp 1 bồn chứa nước; 47 hộ nghèo được hỗ trợ 7 triệu đồng để đầu tư xây dựng công trình nhà vệ sinh theo Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Hơn nữa, người dân đều được dùng mạng lưới điện Quốc gia. Điện, đường, trường, trạm cơ bản đã đáp ứng đủ, tôi cũng như nhiều bà con ở đây có thể yên tâm định cư, tập trung phát triển kinh tế gia đình.

Vươn mình thành làng du lịch cộng đồng

Khi vận động thành công 139 hộ tái định cư đến ở, chính quyền địa phương tiếp tục tìm cách “giữ chân” bà con. Ông Phạm Xuân Quang – Chủ tịch UBND xã Măng Ri cho biết, làng tái định cư Tu Thó có nhiều lợi thế để phát triển du lịch, bởi địa thế nơi đây nằm trên đồi cao phù hợp với việc săn mây, hơn nữa lại nằm sát bìa rừng gần nơi trồng sâm Ngọc Linh của bà con nên có thế phát triển du lịch trải nghiệm. Do đó, địa phương quyết định chọn làng tái định cư Tu Thó xây dựng thành làng du lịch cộng đồng.

Để xây dựng làng du lịch cộng đồng, thời gian qua, chính quyền địa phương đã tổ chức kêu gọi đầu tư vào làng; xây dựng các điểm check-in là các vườn hoa, cây cảnh; liên kết thành các tổ phục vụ du lịch như tổ cồng chiêng, xoang, tổ ẩm thực; đưa đồng bào về Tp Hồ Chí Minh học lớp bồi dưỡng phục vụ du lịch…

Cùng với đó, dưới sự định hướng của địa phương, bà con trong làng đã chủ động liên kết xây dựng nhà ở lưu trú. Trong làng đã xuất hiện các hoạt động thu hút khách như tham quan vườn dược liệu sâm Ngọc Linh, ngắm ruộng bậc thang, ngắm đồi săn mây, chinh phục đỉnh Ngọc Linh, ngắm thác, cắm trại. Nhờ cảnh sắc tuyệt đẹp và các loại hình du lịch độc đáo, khách đến Tu Thó tham quan nghỉ dưỡng liên tục tăng.

Ông Phạm Xuân Quang – Chủ tịch UBND xã Măng Ri cho biết, trong năm 2024 và 2025 làng đón hơn 13.000 khách du lịch. Ngày 14/1/2025, UBND tỉnh Kon Tum cũ đã trao quyết định công nhận Làng Tái định cư Tu Thó là Làng du lịch cộng đồng.

Theo ông Quang, việc làng tái định cư Tu Thó được công nhận là làng du lịch cộng đồng sẽ mở ra cơ hội để làng phát triển du lịch một cách chuyên nghiệp, có tính tổ chức gắn với bảo tồn văn hoá đồng bào dân tộc Xơ Đăng. Từ đây, thôn Tu Thó sẽ phát triển theo 3 trục kinh tế là nông nghiệp, dược liệu và du lịch. Xã tin tưởng với nền tảng là nét đẹp thiên nhiên sẵn có, cộng với sự đầu tư, chuẩn bị kỹ càng, Làng du lịch cộng đồng Tu Thó sẽ thu hút du khách đến nghỉ dưỡng, chăm sóc sức khỏe. Ngôi làng sẽ “cất cánh” nhờ du lịch cộng đồng, giúp bà con có thêm thu nhập, ổn định cuộc sống trên chính mảnh đất sản sinh ra cây quốc bảo sâm Ngọc Linh.

“Sau gần 6 năm di dời, đến nay đời sống bà con làng tái định cư đã khác xưa. Như trước khi di dời, vào năm 2019, làng có 139 hộ, trong đó hộ nghèo có 69 hộ, chiếm 49,64%. Đến nay, thôn đã có 169 hộ, hộ nghèo chỉ còn 32 hộ, chiếm 18,9%. Để thoát nghèo, bà con đã trồng và sở hữu những cà phê, sâm Ngọc Linh, sâm dây. Đây là cây có giá trị rất cao, cho nguồn thu ổn định. 100% hộ có nhà ở kiên cố, nhiều nhà đầu tư xây dựng từ 200 triệu đến 800 triệu đồng. Số hộ khá giả, nhà ở khang trang khoảng 30 hộ.

Tư duy của bà con cũng thay đổi, từ phá rừng sang trồng rừng; từ trông chờ ỷ lại đến chủ động bán trâu bò để lấy vốn phát triển các mô hình kinh tế cao. Mục tiêu cuối cùng của xã là xây dựng Tu Thó trở thành khu tái định cư ổn định, đời sống bà con ngày càng nâng lên, phát triển bền vững dựa trên lợi thế du lịch cộng đồng kết hợp sản xuất nông – lâm nghiệp”. - Ông Phạm Xuân Quang cho biết thêm.

×