Lâm Đồng nỗ lực “thay áo mới” cho cây cà phê, năng suất cây tỷ đô tăng mạnh

Nâng cao giá trị cây cà phê "tỷ đô" nhờ tái canh, hái chín

Sau sáp nhập, Lâm Đồng có diện tích cà phê lớn nhất cả nước với hơn 323.000ha. Cà phê đã trở thành cây trồng chủ lực, giữ vị trí đặc biệt trong cơ cấu nông nghiệp của tỉnh, chiếm 31,2% tổng diện tích đất nông nghiệp toàn tỉnh. 5 năm qua, với sự hỗ trợ, đồng hành của chính quyền tỉnh và ngành nông nghiệp, các hộ nông dân, HTX, doanh nghiệp trên địa bàn đã thực hiện tái canh, ghép cải tạo hơn 45.600ha cà phê, đạt trên 85% kế hoạch thực hiện của giai đoạn 2021- 2025.

Nhiều giống cà phê mới cho năng suất, chất lượng cao, chống chịu sâu bệnh hại đã được bà con đưa vào canh tác rộng rãi như TR4, xanh lùn, Thiện Trường, lá xoài, cà phê dây…, góp phần tăng sản lượng cà phê toàn tỉnh lên gần 1 triệu tấn/năm.

Ông Nguyễn Hoàng Phúc – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng cho biết, trong 5 năm qua, tổng nguồn vốn vay ưu đãi phục vụ chương trình tái canh cà phê toàn tỉnh đạt gần 653 tỷ đồng. Ngành nông nghiệp tỉnh đã phối hợp với các đơn vị, doanh nghiệp tổ chức 560 lớp tập huấn về tái canh, ghép cải tạo cà phê, với trên 17.500 lượt nông dân tham gia. Hơn 5,1 triệu cây giống chất lượng cao cũng đã được hỗ trợ cho hộ nghèo, hộ dân tộc thiểu số thông qua tổ chức đoàn thể, các tổ nhóm nông dân.

Ông Phúc cho biết, thực hiện chương trình tái canh cà phê, lực lượng khuyến nông đã chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật thông qua việc tập huấn, hội thảo, diễn đàn, xây dựng mô hình trình diễn.

Kết quả Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã xây dựng được 16ha mô hình tái canh cà phê, hỗ trợ các hộ dân về vật tư, phân bón đảm bảo chất lượng. Tổ chức 40 cuộc diễn đàn, tọa đàm khuyến nông với các chủ đề phục vụ tái canh cà phê như: sản xuất cà phê thích ứng với biến đổi khí hậu, liên kết chuỗi, phát triển cà phê bền vững, tưới tiết kiệm, trồng xen; 300 lớp đào tạo, tập huấn ToT được tổ chức cho đội ngũ cán bộ khuyến nông, tổ khuyến nông cộng đồng, nông dân ở các vùng trồng cà phê chính về kỹ thuật tái canh cà phê và ghép cải tạo cà phê.

Năm 1996, ông Phạm Văn Trường trồng 2ha cà phê tại xã Kiến Đức (thuộc huyện Đắk R’lấp, tỉnh Đắk Nông cũ). Do trồng bằng giống cũ, vườn cà phê đã già cỗi dẫn đến năng suất thấp, chỉ đạt khoảng 2 tấn nhân/ha. Đến năm 2022, ông Trường thực hiện tái canh bằng phương pháp ghép chồi với giống đầu dòng cà phê mới như Thiện Trường, Trường Sơn… Đến nay, vườn cà phê phát triển tốt, cho sản lượng đạt gấp đôi với 4 tấn nhân/ha.

Ông Nguyễn Xuân, nông dân phường Xuân Trường (sáp nhập từ các phường 11, xã Xuân Thọ, xã Xuân Trường và xã Trạm Hành) đang sở hữu 2ha cà phê cho biết, hiện nay gia đình ông đang liên kết với doanh nghiệp địa phương trồng 2ha cà phê theo hướng hữu cơ. Toàn bộ cà phê được thu hoạch trong vườn đều được hái chín 100%, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón hóa học.

"Chúng tôi liên kết với doanh nghiệp tại địa phương nên tuân thủ quy trình hữu cơ của họ, vì vậy 100% cà phê được thu hoạch là quả chín. Việc thu hoạch 100% quả chín sẽ khiến nhà vườn tốn thêm nhiều công sức, bù lại chúng tôi thu được cà phê chất lượng, bán giá cao hơn so với thị trường” – ông Xuân nói.

Cụ thể, với 2ha, trước kia nếu hái tuốt cả quả xanh lẫn quả chín thì chỉ mất khoảng 100 – 120 triệu đồng tiền công, nhưng khi chỉ thu hoạch 100% quả chín thì tiền thuê nhân công lên đến 150 – 170 triệu đồng.

“Với 2ha cà phê, hái kiểu tuốt cả xanh lẫn chín thì chỉ được khoảng 5 tấn nhân. Tuy nhiên, năm vừa qua tôi hái 100% quả chín thì được gần 7 tấn nhân, được công ty thu mua giá cao hơn nhiều" - ông Nguyễn Xuân chia sẻ.

Phấn đấu 100% diện tích cà phê tuân thủ quy định EUDR

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng cũng cho biết, việc triển khai thực hiện Chương trình tái canh cà phê cũng gặp một số hạn chế. Cụ thể: Công tác kiểm soát việc sử dụng giống tái canh cấp cho người nông dân gặp nhiều khó khăn; nhu cầu về cây giống cà phê trồng tái canh của nhân dân trên địa bàn các xã lớn, trong khi đó năng lực gieo ươm của đơn vị có hạn nên chưa đáp ứng được toàn bộ nhu cầu của nhân dân.

Nhận thức của người dân cũng như cán bộ một số địa bàn đã không hiểu đúng bản chất của công tác tái canh cho nên đã triển khai và thực hiện sai với hướng dẫn; người nông dân khi triển khai tái canh chưa thực hiện đúng với quy trình tái canh được khuyến cáo.

Người dân khó khăn trong việc tiếp cận vốn vay của ngân hàng nên còn e ngại khi thực hiện tái canh cây cà phê (thiếu vốn đầu tư, mất nguồn thu nhập…). Đa phần các hộ dân thực hiện tái canh dần dần (theo hình thức cuốn chiếu) nên số tiền ngân hàng cho vay tương ứng với phần tái canh đó rất thấp, cũng như ngại làm các thủ tục theo quy định của ngân hàng nên một số trường hợp không vay theo nguồn vốn tái canh mà chọn hình thức vay theo nguồn vốn thông thường vì ít quy định về thủ tục hơn.

Tuy nhiên, yêu cầu mới về truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn bền vững theo quy định EUDR của Liên minh châu Âu đang đặt ra những thách thức lớn đối với ngành hàng cà phê của tỉnh. Vì vậy, việc tiếp tục đẩy mạnh tái canh, ghép cải tạo cà phê sẽ là giải pháp then chốt, trong đó phải chú trọng đúng kỹ thuật, đúng giống và quy trình gắn với chuyển đổi phương thức sản xuất sang hướng nông nghiệp sinh thái, công nghệ cao, từng bước đổi mới căn bản phương thức sản xuất.

Trong kế hoạch giai đoạn 2026-2030, Lâm Đồng đặt mục tiêu tái canh và ghép cải tạo cà phê với khoảng 25.000ha, trong đó trồng tái canh hơn 14.000ha cà phê vối; ghép cải tạo khoảng 11.000ha cà phê vối; trồng tái canh 260ha cà phê chè.

Phấn đấu đến năm 2030, đạt 80-90% diện tích cà phê trồng giống mới đúng tiêu chuẩn; năng suất bình quân tăng lên 3,5-4 tấn/ha; tăng tỷ lệ cà phê đạt chứng nhận bền vững (VietGAP, GlobalGAP, 4C, RA,...) lên 50%; đạt 100% diện tích bảo đảm các tiêu chí tuân thủ EUDR; giảm thiểu tác động môi trường và nâng cao thu nhập cho nông dân.

Tỉnh Lâm Đồng đặt ra 4 nhóm giải pháp đẩy mạnh tái canh, gồm: Giống và kỹ thuật; vốn và hỗ trợ tài chính; tổ chức và quản lý; thị trường và bền vững. Trong đó, ưu tiên sử dụng giống đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường công nhận. Tăng cường hỗ trợ nông dân tiếp cận giống chất lượng. Áp dụng quy trình kỹ thuật tiên tiến trong ghép cải tạo không qua luân canh, tưới tiết kiệm nước, quản lý dịch hại tổng hợp (IPM). Xây dựng mô hình trình diễn tái canh và mô hình ghép cải tạo, tích hợp công nghệ cao...

×