“Làm tổ cho đại bàng” bắt đầu từ "nuôi sẻ nhỏ": Hành trình lặng lẽ của TS David Nghiêm (Bài 6)

LTS: Tại Hội nghị của Ban Chỉ đạo T.Ư về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sơ kết công tác 6 tháng đầu năm và nhiệm vụ trọng tâm 6 tháng cuối năm 2025 thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW, Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu Bộ Nội vụ chủ trì khẩn trương xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực, nhân tài khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong và ngoài nước...

Đặc biệt, Tổng Bí thư yêu cầu xây dựng chính sách đãi ngộ đặc biệt (vượt khung lương, nhà ở, môi trường làm việc) để thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việc”, đề nghị nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu về lực lượng trí thức trong và ngoài nước (bao gồm người Việt Nam ở nước ngoài) đang hoạt động trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ để phục vụ công tác hoạch định chính sách nhân lực chất lượng cao.

Nhân dịp này, báo Dân Việt triển khai loạt bài “Làm sao thu hút 100 nhân tài, chuyên gia Việt kiều về nước?” giúp bạn đọc có cái nhìn toàn diện hơn xung quanh lời hiệu triệu của Tổng Bí thư Tô Lâm, qua đó có thể thấy được giá trị to lớn, cấp thiết của việc kêu gọi các nhà khoa học, chuyên gia Việt kiều quay trở về đóng góp cho sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Một hành trình đầy cảm hứng

Một buổi tối tháng Bảy, ở Sài Gòn, Lê Thắng Lợi, Phụ trách Trung tâm phát triển Giáo dục và Đào tạo phía Nam (Văn phòng Bộ GD&ĐT), mời tôi ăn tối cùng một vài người bạn. Đặc biệt, trong số khách mời có TS David Nghiêm, một Việt kiều Mỹ, người mà Lợi gọi là “nhà khoa học đàn hát”. Quả đúng vậy. Tối hôm ấy, TS Nghiêm vừa đệm đàn vừa hát từ nhạc Trịnh, bolero đến nhạc đỏ. Không khí thân tình, gần gũi nhờ tiếng đàn, giọng hát và sự mộc mạc của ông.

Ít ngày sau, chúng tôi lại gặp nhau ở Hà Nội. Vẫn cây đàn quen thuộc và những câu chuyện kéo dài cả buổi sáng. Nhưng lần này là chuyện khoa học, công nghệ, và hành trình đầy cảm hứng của một người Việt xa xứ.

TS David Nghiêm thuộc thế hệ thứ hai người Việt tại Mỹ. Ông tốt nghiệp đại học ngành kỹ thuật điện- điện tử, lấy bằng tiến sĩ và nhanh chóng khẳng định tên tuổi trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn, công nghệ không dây và trí tuệ nhân tạo (AI). Ông từng giữ vị trí quản lý kỹ thuật tại các tập đoàn công nghệ lớn như Qualcomm, Medtronic, Harris Corporation, và là nhà sáng lập công ty Global Wireless Technology, chuyên phát triển các công nghệ phục vụ đời sống và y tế.

Không dừng lại ở đó, TS Nghiêm quyết định rời bỏ các tập đoàn lớn để thành lập Talented Minds Agency (TMA), một tổ chức giáo dục với sứ mệnh tìm kiếm và dẫn dắt tài năng trẻ toàn cầu, đặc biệt tại Việt Nam. Ông mong muốn xây dựng một cộng đồng khoa học, công nghệ kết nối xuyên biên giới, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ Việt chinh phục đỉnh cao mới.

Trong sự nghiệp nghiên cứu, ông đã phát triển hàng loạt công nghệ tiên tiến: cảm biến sinh học phát hiện sớm bệnh tật, công nghệ an toàn từ trường MRI, hệ thống phát hiện thiết bị nổ cấy ghép, sạc không dây hiệu suất cao, và nhiều công nghệ an-ten tối ưu. Ông sở hữu 17 bằng sáng chế tại Mỹ, giúp ngành công nghiệp tiết kiệm chi phí và tăng hiệu quả vận hành.

Năm 2016, ông được Hiệp hội IEEE khu vực Twin Cities trao giải thưởng Outstanding Engineer vì những đóng góp xuất sắc cho truyền thông không dây và công nghệ ứng dụng trong y tế.

Không chỉ là nhà khoa học xuất chúng, TS David Nghiêm còn là một người kể chuyện bằng âm nhạc, truyền cảm hứng bằng hành động. Ông là hình mẫu sống động về một người Việt toàn cầu, vừa đam mê sáng tạo vừa không quên cội nguồn, đang lặng lẽ góp phần đưa trí tuệ Việt ra thế giới – và đưa khát vọng đổi mới trở lại quê hương.

Nuôi “Chim sẻ” thành “Đại bàng”

Với hơn hai thập kỷ làm việc trong lĩnh vực công nghệ bán dẫn và vi mạch không dây tại Mỹ, ông là người hiểu rõ: để có một ngành công nghệ vững mạnh, không thể chỉ dựa vào nhà máy hay tập đoàn, mà cần một hệ sinh thái nhân lực bản địa có trình độ cao và khả năng tự chủ nghiên cứu.

Tôi cứ thắc mắc, khác với đa số các nhà khoa học khác, khi về Việt Nam họ thường ưu tiên làm việc với Chính phủ và các Bộ ngành, chứ không mấy ai lại bắt đầu công việc “nhỏ” ở các địa phương. Tôi đem thắc mắc này hỏi ông:

Vì sao ông chọn về nước theo cách lặng lẽ, khởi đầu từ Đại học Kinh tế- Tài chính TP.HCM (UEF) hay Đại học Trà Vinh, chứ không là các trung tâm lớn như Bách Khoa, Quốc gia Hà Nội hay Viện Hàn lâm?

- Tôi trở về Việt Nam với tâm thế của một người làm giáo dục, không phải như một “ngôi sao” công nghệ hay một chuyên gia mang theo dự án triệu đô. Điều tôi mang về là một cách tiếp cận, một chiến lược phát triển bền vững và âm thầm hơn, đó là gieo mầm ở những nơi ít người để ý tới.

Việt Nam hiện nay đã có rất nhiều nhân tài đang làm việc ở các trung tâm lớn, từ các viện nghiên cứu tại Hà Nội, TP.HCM đến các trường đại học hàng đầu. Họ đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng năng lực quốc gia và dẫn dắt các ngành mũi nhọn. Tuy nhiên, nếu chỉ tập trung vào những “ngọn hải đăng” ấy mà bỏ quên phần lớn hệ thống giáo dục ở cấp địa phương, nơi chiếm tới 70-80% sinh viên đại học toàn quốc, thì chúng ta sẽ rất khó để nâng cao chất lượng một cách đồng đều và bền vững cho nền giáo dục.

Tôi chọn cách tiếp cận ngược lại: đi về phía “vùng trũng”, những trường đại học ở tỉnh, thành nhỏ, những nơi ít được nhắc tên trên các bảng xếp hạng, nhưng lại là nơi đào tạo hàng vạn sinh viên mỗi năm. Chính những nơi ấy, nếu được quan tâm đúng mức, sẽ là mảnh đất màu mỡ để ươm mầm cho một cánh rừng tri thức trong tương lai. Sự đổi mới giáo dục, theo tôi, không nên là cuộc chạy đua với các trường top đầu, mà phải là quá trình lan tỏa từ dưới lên, để mọi sinh viên, bất kể học ở đâu, đều có cơ hội tiếp cận phương pháp học hiện đại, tư duy phản biện, và công nghệ mới.

Trong những chuyến trở về Việt Nam, tôi không dừng lại ở việc nói chuyện, truyền cảm hứng, chụp hình lưu niệm rồi quay về nước. Điều tôi làm là cùng ngồi xuống với ban giám hiệu của các trường, trao đổi từng nội dung trong chương trình đào tạo, góp ý cách thiết kế môn học để vừa bám sát thực tiễn, vừa cập nhật với xu thế thế giới. Tôi giúp họ xây dựng cầu nối với các phòng nghiên cứu ở Mỹ, Australia, không phải để “nhập khẩu” kiến thức, mà để thiết lập luồng trao đổi học thuật hai chiều. Tôi cũng giới thiệu các chuyên gia nước ngoài sẵn sàng làm mentor online cho sinh viên địa phương, từ rất sớm, ngay từ năm nhất hoặc năm hai, để họ có người dẫn đường.

Điều quan trọng tôi học được từ nhiều năm làm việc trong các hệ thống giáo dục quốc tế là: năng lực không chờ đợi danh tiếng. Một trường nhỏ hoàn toàn có thể là nơi khai sinh những ý tưởng lớn, nếu họ có cơ hội, phương pháp và người đồng hành.

(Năm 2002, Tiến sĩ David Nghiêm bắt đầu hợp tác với nhiều trường đại học hàng đầu tại Việt Nam như Đại học Bách khoa TP.HCM, Đại học Bách khoa Hà Nội và Đại học Tôn Đức Thắng. Đến năm 2023, ông thành lập Công ty TMA nhằm triển khai các hoạt động một cách chuyên nghiệp, có hệ thống và hiệu quả hơn. Không ồn ào, không quảng bá rầm rộ, ông cùng đội ngũ TMA đến từng trường đại học, từng khoa chuyên ngành để tổ chức hội thảo, định hướng nghề nghiệp và trao học bổng cho sinh viên.

Tại Đại học Trà Vinh (TVU), một trường đại học ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, ông cùng chuyên gia TMA đã chia sẻ các chủ đề về công nghệ bán dẫn, chuyển đổi số và AI, đồng thời mở ra các cơ hội học bổng và thực tập quốc tế. Buổi gặp không chỉ giới thiệu cơ hội du học mà còn tạo niềm tin cho sinh viên về khả năng bước ra thế giới từ một ngôi trường địa phương.

Tại Đại học Kinh tế- Tài chính TP.HCM (UEF), David Nghiêm đã ký kết hợp tác chương trình 2+2. Chương trình này do TMA triển khai có nhiều điểm đặc biệt so với các mô hình tương tự hiện nay. Khác biệt lớn nhất là sinh viên tham gia sẽ được TMA tư vấn và hỗ trợ để có cơ hội làm việc tại quốc gia chuyển tiếp sau khi tốt nghiệp, qua đó tích lũy kinh nghiệm quốc tế trước khi trở về phục vụ cho quê nhà. TMA còn triển khai chương trình “Định hướng nghề nghiệp” giúp sinh viên ngành Kinh tế, Quản trị hiểu rõ hơn vai trò của công nghệ và tư duy sáng tạo trong kỷ nguyên AI).

Ông chủ trương sinh viên ngay từ năm thứ nhất đã có thể xây dựng các hệ thống AI đơn giản để giải quyết các vấn đề của địa phương. Triết lý giáo dục của ông ở đây là gì?

- Bên cạnh lĩnh vực bán dẫn mà tôi quan tâm sâu sắc, tôi nhận thấy trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra cơ hội phát triển chưa từng có cho sinh viên Việt Nam, kể cả ở các trường tỉnh. AI không còn là khái niệm xa vời hay chỉ dành cho các phòng lab ở MIT hay Stanford. Trong các buổi nói chuyện tại Đại học Kinh tế- Tài chính TP.HCM (UEF) hay Đại học Trà Vinh, tôi đều nhấn mạnh một điều: “Sinh viên không cần đợi học xong mới được làm việc với AI. Ngay từ năm nhất, các bạn hoàn toàn có thể xây dựng các hệ thống AI đơn giản để giải quyết các vấn đề tại địa phương”.

Gợi ý này không dừng lại ở khẩu hiệu. Chính tổ chức mà tôi sáng lập, Talented Minds Agency (TMA), đã phát triển chương trình “AI for Community”. Ở đó, sinh viên được hỗ trợ kỹ thuật và một phần tài chính để tạo ra những ứng dụng AI nhỏ, nhưng sát với nhu cầu địa phương. Những đề tài ấy nghe có vẻ đơn giản, nhưng chúng dạy sinh viên quy trình làm nghiên cứu- phát triển (R&D) một cách bài bản: từ xác định vấn đề, thiết kế giải pháp, thử nghiệm, điều chỉnh, đến hoàn thiện sản phẩm. 

(Tiến sĩ Nghiêm cũng là người có nhiều năm kinh nghiệm trong việc ứng dụng AI vào công nghệ cao. Trong quá trình ứng dụng AI vào phát triển công nghệ cao, Tiến sĩ David Nghiêm nhận thấy rằng AI không thể thay thế hoàn toàn con người trong việc tạo ra các phát minh mới. Từ nhận định đó, ông đã khởi xướng “Chương trình Sáng tạo” – một sáng kiến nhằm khuyến khích sinh viên và giảng viên biến ý tưởng thành sản phẩm thực tế. Chương trình hiện đang được triển khai song song tại cả Hoa Kỳ và Việt Nam, nhằm tạo điều kiện cho các sinh viên ưu tú ở hai quốc gia có cơ hội hiện thực hóa những ý tưởng sáng tạo, từ nghiên cứu ban đầu đến phát triển sản phẩm, ứng dụng thực tiễn và thương mại hóa- NV).

TS David Nghiêm nói tiếp: “Quan trọng hơn cả, chúng tôi không đặt trọng tâm vào việc “học AI” như một công cụ công nghệ, mà coi đó là một phương tiện để sinh viên rèn luyện năng lực sáng tạo, hiểu nhu cầu xã hội, và phát triển tư duy giải quyết vấn đề. Chúng tôi muốn AI không phải là thứ sinh viên chạy theo để làm đẹp CV, mà là công cụ giúp họ phụng sự cộng đồng, phục vụ chính nơi họ đang sống.

Tôi tin rằng, sự thay đổi lớn lao đôi khi đến từ những hành động rất nhỏ, nếu chúng được làm một cách có hệ thống, bền bỉ và đúng chỗ. Tôi chọn trở về theo cách lặng lẽ ấy, không phải vì tôi không đủ điều kiện để làm việc ở những trung tâm lớn, mà vì tôi tin: muốn nâng tầm quốc gia, thì phải bắt đầu từ nền móng. Và nền móng ấy nằm ở chính những lớp học giản dị nơi các tỉnh xa.

Đây là điểm then chốt: thay vì chờ đợi ngân sách lớn để xây dựng trung tâm công nghệ cao, tôi lựa chọn con đường khởi động từ những hạt nhân nhỏ nhưng có thể lan tỏa, một chiến lược kiểu “làm tổ cho đại bàng”, nhưng bắt đầu từ việc nuôi dưỡng chim sẻ”.

Không chỉ chờ nhân tài về, hãy tạo mảnh đất cho nhân tài mọc lên

Khi tôi trao đổi với một số trí thức Việt kiều về lời kêu gọi của Tổng bí thư Tô Lâm nhằm thu hút 100 nhân tài Việt kiều trong lĩnh vực KHCN về nước phục vụ, đa số họ đều bảo, tiền không phải là tất cả. Cái mà người tài cần là “mảnh đất tốt” để họ trở về “gieo trồng” tri thức. Vậy, theo ông, đâu là định nghĩa đúng về “mảnh đất tốt” để người giỏi quay về?

- “Mảnh đất tốt” để người giỏi quay về không chỉ là một nơi có mức lương cao, nhà ở tiện nghi hay môi trường sống ổn định, đó chỉ là điều kiện cần, nhưng chưa đủ. Điều mà nhiều trí thức Việt kiều nhấn mạnh, và tôi hoàn toàn đồng tình, là một hệ sinh thái tri thức lành mạnh, nơi họ được làm việc với sự tự do học thuật, được tôn trọng, có không gian để sáng tạo và cống hiến mà không bị cản trở bởi cơ chế quan liêu, sự đố kỵ hay những rào cản “phi chuyên môn”.

Do đó, “mảnh đất tốt” cần được hiểu là một tổng hòa của: môi trường pháp lý minh bạch, cơ chế tài chính khoa học, đơn giản, hiệu quả, các tổ chức nghiên cứu có tính tự chủ cao, văn hóa tôn trọng chuyên môn, dám thử nghiệm và chấp nhận rủi ro, và trên hết là một tầng lớp lãnh đạo thực sự thấu hiểu khoa học, biết trân trọng người làm khoa học. Có như vậy, người tài mới không chỉ về nước, mà còn muốn ở lại, muốn gắn bó lâu dài.

Chúng ta từng chứng kiến sự bứt phá ngoạn mục của các quốc gia như Hàn Quốc, Trung Quốc hay Singapore không phải vì họ có tiền nhiều hơn ta, mà vì họ biết cách tạo ra những “vườn ươm tri thức” đúng nghĩa, nơi nhân tài toàn cầu cảm thấy được chào đón và có đất dụng võ. Việt Nam cũng có thể làm được điều đó, nếu dám thay đổi từ gốc rễ.

Rồi ông kể cho tôi khá nhiều về chiến lược thu hút nhân tài của, nào là Singapore, Trung Quốc, Hàn Quốc, Malaysia, và đặc biệt là Mỹ. Nhưng, tôi hiểu, trong chiến lược thầm lặng của mình, David Nghiêm không kêu gọi ai trở về, ông tạo điều kiện để sinh viên Việt Nam có thể trở thành nhân tài ngay tại nơi họ đang học, đang sống. Và nếu họ muốn ra nước ngoài, TMA giúp họ học bài bản, thực tập đúng chuyên ngành, tiếp cận mentor phù hợp, để một ngày nào đó, họ có thể quay lại với tâm thế mới: không chỉ “về nước làm việc” mà là “về nước kiến tạo”.

Rồi ông giảng giải cho tôi hiểu: Mô hình TMA không lớn về ngân sách, nhưng rất mạnh ở chỗ “thay đổi hệ quy chiếu”: chuyển từ học để lấy bằng sang học để tạo sản phẩm, từ cá nhân hóa thành cộng đồng hóa, từ xuất khẩu nhân lực sang nuôi dưỡng năng lực bản địa. Mỗi chương trình TMA triển khai đều gắn với mentor quốc tế, dự án thực tế và khả năng học tiếp sau đại học, điều mà nhiều chương trình hợp tác quốc tế hiện nay ở Việt Nam còn thiếu.

Qua câu chuyện về những việc ông làm, những trăn trở của ông, tôi bổng hiểu ra: Công nghệ cao không bắt đầu từ các tập đoàn lớn. Nó bắt đầu từ một lớp học nhỏ, một đề tài sinh viên, một phòng lab gắn với thực tiễn. Và nếu mỗi trường đại học đều có một người như David Nghiêm, biết kết nối, biết gieo hạt, biết lặng lẽ làm nền, thì ngành bán dẫn hay AI Việt Nam không còn là giấc mơ xa xôi.

BOX: “mảnh đất tốt” cần được hiểu là một tổng hòa của: môi trường pháp lý minh bạch, cơ chế tài chính khoa học, đơn giản, hiệu quả, các tổ chức nghiên cứu có tính tự chủ cao, văn hóa tôn trọng chuyên môn, dám thử nghiệm và chấp nhận rủi ro, và trên hết là một tầng lớp lãnh đạo thực sự thấu hiểu khoa học, biết trân trọng người làm khoa học. Có như vậy, người tài mới không chỉ về nước, mà còn muốn ở lại, muốn gắn bó lâu dài.

Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu xây dựng cơ chế vượt trội để thu hút 100 nhân tài KHCN. Nhưng lựa chọn như thế nào để có nhân tài thực sự lại không hề đơn giản. Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?

- Nhân tài người Việt đang làm ăn và sinh sống ở nước ngoài thì không thiếu. Nhưng mời gọi làm sao để hiệu quả và không lãng phí mới là vấn đề cần tính toán kỹ. Theo tôi trong số 100 Việt kiều, Việt Nam nên mời về nước khoảng 20% về nước là việc chủ yếu với vai trò tư vấn, cố vấn. Những người đã kinh qua công tác lâu năm, có nghiều kinh nghiệm về công tác quản lý khoa học, làm dự án…

80% còn lại là những tài năng trẻ, đang ở độ tuổi làm việc và sáng tạo đỉnh cao, họ làm việc bán thời gian cho Việt Nam, hoặc vẫn làm việc ở nước ngoài, nơi có đủ điều kiện hạ tầng, phòng thí nghiệm, nhà máy… nhưng họ luôn hướng về quê hương, dành các dự án tốt, các nghiên cứu có tính ứng dụng cao cho Việt Nam. Tôi gọi đây là chiến lược “Thu hút con tim”. Tức là phải làm thế nào để con tim những tài năng trẻ luôn hướng về quê hương.

Nói thì là như vậy, nhưng “phải làm thế nào để con tim những tài năng trẻ luôn hướng về quê hương” như ông nói, lại không hề đơn giản. Vậy phải làm thế nào?

- Chỉ cần thực lòng và thực sự vì sự phát triển của đất nước thì mọi chuyện sẽ tốt đẹp. Thế hệ Việt kiều tài năng trẻ họ nhìn vào cái cách mà thế hệ cha chú họ, những người đã về nước làm việc được tạo điều kiện như thế nào, cơ hội được làm việc và cống hiến ra sao. Tôi có 2 người con, cũng đều là những nhà khoa học trẻ. Tôi đưa cháu thứ 2 về nước, tới những vùng còn nhiều khó khăn của đất nước để cháu hiểu quê cha đất tổ, để trong tim cháu luôn có Việt Nam. Sau này, biết đâu đấy, cháu có thể làm một điều đấy cho quê hương.

Tôi cũng nghĩ hàng năm Nhà nước nên mời những nhà khoa học Việt kiều trẻ trở về Việt Nam tham gia các hội thảo, thậm chí là du lịch nhiều hơn nữa để họ cảm nhận được sự thân thiện, ấm áp của quê hương, để con tim họ luôn thao thức về đất mẹ.

“Ông về nước và bắt đầu công việc giáo dục của mình từ 2002, điều mà ông không hài lòng nhất là gì?- tôi hỏi. TS David Nghiêm không trả lời ngay, ông cầm chiếc thìa nhỏ quấy ly cà phê nhè nhẹ, rồi ngước lên nhìn tôi:

- Một lần tôi được một trường đại học lớn của Trung Quốc mời làm việc. Mặc dù tôi không phải là Hoa kiều, nhưng họ đón tôi hết sức trọng thị. Khi tôi đặt vấn đề muốn phỏng vấn đề tìm sinh viên tài năng, ông hiệu trưởng giơ cả hai tay đồng ý ngay. Tức là khi mình đặt vấn đề làm gì đó để phát triển tài năng cho sinh viên của họ, họ OK ngay, chứ không hề có cái kiểu “mày muốn làm với sinh viên tao làm thì tao phải có một tý tao mới cho làm”. Từ 20 năm trước Trung Quốc đã như thế.

Về “Talented Minds Agency”

Việc triển khai thực tập sinh từ bậc phổ thông tại các công ty bán dẫn, mà ông đang cùng một số trưởng Đại học, như Đạo học Trà Vinh triển khai, có ý nghĩa chiến lược như thế nào đối với hệ sinh thái nhân lực của Việt Nam, thưa ông?

- Tôi xem đây là bước đột phá. Ngành vi mạch có đường học tập rất dài và phức tạp, nên nếu phát hiện và đào tạo sớm, Việt Nam sẽ có lợi thế rất lớn.

Học sinh cấp 2 hoặc cấp 3 nếu đã biết lập trình, làm quen với phần mềm thiết kế cơ bản, hoặc thậm chí chỉ quan sát quy trình công nghệ thực tế, sẽ hình thành niềm say mê từ sớm. Đó là động lực mạnh mẽ để các em chọn đúng hướng đi sau này.

Chúng tôi đã kết nối một học sinh trung học cơ sở đến thực tập tại Faraday Technology Vietnam, một việc rất hiếm thậm chí ở Mỹ. Nhưng kết quả vượt mong đợi. Từ mô hình này, tôi mong muốn mở rộng thành hệ sinh thái phát hiện, hỗ trợ, thực hành và định hướng nghề nghiệp từ rất sớm cho học sinh Việt Nam.

Bây giờ chúng ta nói một chút về “Talented Minds Agency” (TMA) của ông. TMA đã và đang triển khai những sáng kiến gì để khơi thông tiềm lực người trẻ Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ vi mạch?

- TMA hiện đang triển khai song song ba hướng chính:

Thứ nhất là chương trình đào tạo và học bổng quốc tế, giúp sinh viên Việt Nam có cơ hội học tập bậc Thạc sĩ, Tiến sĩ tại các trường hàng đầu, đặc biệt trong ngành kỹ thuật dầu khí và công nghệ cao. Thứ hai là hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, được thử nghiệm thành công tại Đại học Trà Vinh, nơi sinh viên được hướng dẫn từ tra cứu sáng chế, đánh giá tiềm năng thị trường, đến thương mại hóa sản phẩm.

Thứ ba là chương trình thực tập cho học sinh phổ thông, giúp phát hiện sớm tài năng công nghệ trẻ và kết nối các em với doanh nghiệp bán dẫn trong, ngoài nước.

Chúng tôi cam kết đồng hành dài hạn, không chỉ ở bước khởi đầu, mà suốt cả hành trình học tập, nghiên cứu và khởi nghiệp. Vì tôi tin, người Việt Nam có tố chất để làm chủ công nghệ, điều còn thiếu chỉ là một hệ thống hỗ trợ đúng lúc, đúng cách.

Chương trình kết hợp giữa đào tạo trong nước và du học quốc tế do ông đề xuất mang lại những lợi ích gì cụ thể cho sinh viên Việt Nam?

- Tôi tin rằng sự kết hợp này mang lại lợi thế kép. Trước hết, sinh viên sẽ có nền tảng vững chắc từ chương trình đào tạo trong nước, nơi họ hiểu ngôn ngữ, văn hóa, và có cơ hội tiếp cận kiến thức cơ bản. Nhưng để nâng tầm, các bạn cần được đặt trong môi trường nghiên cứu quốc tế, nơi đặt ra yêu cầu cao hơn về tư duy phản biện, kỹ năng giao tiếp khoa học, và khả năng làm việc đa văn hóa.

Chúng tôi tại “Talented Minds Agency” (TMA) đã và đang kết nối các bạn sinh viên Việt Nam xuất sắc với các chương trình Thạc sĩ và Tiến sĩ tại Mỹ, nơi họ không chỉ học tập mà còn được tham gia các đề tài nghiên cứu thực tiễn trong lĩnh vực vi mạch và AI. Sau khi hoàn thành, họ có thể trở về đóng góp cho ngành công nghiệp trong nước, với tầm nhìn, kiến thức và trải nghiệm toàn cầu. Đó là cách chúng ta tạo ra thế hệ lãnh đạo công nghệ thực thụ.

Việc hỗ trợ phần mềm thiết kế vi mạch có chi phí cao cho sinh viên và giảng viên ảnh hưởng như thế nào đến chất lượng đào tạo trong nước, thưa ông?

- Thiết kế vi mạch là lĩnh vực yêu cầu phần mềm chuyên dụng cực kỳ đắt đỏ, có khi lên đến hàng trăm ngàn USD mỗi license. Nếu sinh viên và giảng viên không tiếp cận được các công cụ này, quá trình học sẽ chỉ dừng lại ở lý thuyết. Điều đó chẳng khác gì đào tạo bác sĩ mà không cho họ thực hành với thiết bị y tế.

Do đó, TMA cam kết cung cấp phần mềm thiết kế vi mạch cho các trường đại học với mức giá ưu đãi, hoặc thậm chí tài trợ hoàn toàn. 

Chúng tôi muốn loại bỏ rào cản tài chính, để các bạn sinh viên có thể làm việc với những công cụ thực sự đang được dùng trong ngành công nghiệp toàn cầu. Nhờ vậy, chất lượng đào tạo sẽ nâng lên, sinh viên có thể thiết kế, mô phỏng, kiểm thử, và sáng tạo ra sản phẩm thật. Đó mới là học để làm, không phải chỉ để thi.

Thưa ông, ông từng nói TMA đã từng đưa một học sinh trung học cơ sở đi thực tập tại một công ty thiết kế chip hàng đầu và điều đó nói lên điều gì về chiến lược phát triển nguồn nhân lực công nghệ cao của Việt Nam?

- Ngày 15/5/2025 đánh dấu một cột mốc đặc biệt trong hành trình kết nối giáo dục và công nghệ tại Việt Nam: một học sinh vừa hoàn thành chương trình trung học cơ sở chính thức bắt đầu kỳ thực tập tại Faraday Technology Vietnam, công ty con của tập đoàn bán dẫn hàng đầu Đài Loan. Đây không chỉ là thành tích cá nhân hiếm có, mà còn mở ra hướng đi mới trong việc phát hiện và phát triển nhân tài trẻ tại Việt Nam.

Việc một học sinh phổ thông được tiếp cận môi trường làm việc chuyên nghiệp ở lĩnh vực thiết kế vi mạch, vốn đòi hỏi trình độ kỹ thuật và tư duy toàn cầu, là minh chứng cho tiềm năng nội tại và khả năng bứt phá khi có hệ sinh thái hỗ trợ phù hợp. Em không chỉ sở hữu năng khiếu lập trình và tư duy độc lập, mà còn thành thạo tiếng Anh và thích ứng nhanh, những yếu tố hiếm thấy ở độ tuổi này.

Đằng sau kỳ tích ấy là chiến lược bài bản từ Talented Minds Agency Inc. (TMA), đơn vị tiên phong kết nối học sinh tài năng với các doanh nghiệp công nghệ hàng đầu. Đây không còn là một “trường hợp đặc biệt”, mà là mô hình có thể nhân rộng, tạo ra một hệ sinh thái phát hiện, đào tạo, thực tập, dẫn dắt bài bản cho học sinh năng khiếu.

Trong bối cảnh ngành bán dẫn đang được xác định là trụ cột chiến lược, việc tạo điều kiện cho thế hệ trẻ tiếp xúc thực tế từ sớm chính là bước đi cần thiết để Việt Nam không chỉ bắt kịp, mà còn chủ động trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.

Từ một học sinh đến tầm nhìn quốc gia, câu chuyện này khẳng định: Việt Nam có thể vươn lên nếu biết đặt đúng người, đúng chỗ, đúng thời điểm.

Xin cảm ơn Tiến sĩ!

×