Ngăn khủng hoảng chip, Mỹ "mở đường" cho Việt Nam và các nước Đông Nam Á

Washington sẽ ra mắt trong năm nay với chương trình Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương mới (IPEF), nhằm tìm cách xây dựng một lĩnh vực kinh tế mới xung quanh các đối tác đáng tin cậy, với các giá trị được chia sẻ như tự do và dân chủ.

Tổng thống Biden thông báo ý định của Hoa Kỳ theo đuổi "Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương" (IPEF) như một phương tiện để tăng cường quan hệ của Hoa Kỳ trong khu vực châu Á. Các cuộc thảo luận thực chất về IPEF vẫn chưa bắt đầu, và thực sự vẫn chưa có thông báo về cách thức các cuộc đàm phán sẽ được tiến hành, hoặc những quốc gia nào sẽ tham gia. Tuy nhiên, khuôn khổ thỏa thuận đã được đề xuất. Mỹ gần đây đã gửi một văn bản dự thảo cho chính phủ Nhật Bản và khuyến khích các thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á tham gia cùng.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bất ổn gây ra bởi cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine và đại dịch Covid-19, khuôn khổ nhằm giảm rủi ro an ninh kinh tế bằng cách xây dựng lại chuỗi cung ứng để tập trung vào các quốc gia thân thiện như Nhật Bản.

Về cơ bản, vào tháng 2/2016, sau nhiều năm đàm phán, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã được ký kết. TPP bao gồm 12 quốc gia, bao gồm cả Hoa Kỳ, và được mô tả là tiêu chuẩn cao Hiệp định thương mại của thế kỷ 21. 

Tuy nhiên, một trong những hành động đầu tiên của Tổng thống Trump khi đó là rút Hoa Kỳ khỏi TPP. Các nước TPP còn lại đã đàm phán lại hiệp định mà không có Hoa Kỳ (về cơ bản loại bỏ một số yếu tố của hiệp định mà chỉ có Hoa Kỳ ủng hộ), và cuối cùng là tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Kể từ khi Tổng thống Biden nhậm chức vào tháng 1 năm 2021, áp lực đã gia tăng đối với Hoa Kỳ trong việc liên kết lại với châu Á về các vấn đề kinh tế và thương mại. IPEF là phản ứng chính sách hiện tại của Hoa Kỳ.

Nó cũng đóng vai trò như một con đường thay thế cho hợp tác khu vực đối với Hoa Kỳ, vốn vấp phải sự phản đối trong nước. Như đã hình dung bởi Chính quyền Biden, IPEF sẽ giải quyết các vấn đề hợp tác kinh tế ngoài những vấn đề được đề cập trong các hiệp định thương mại tự do điển hình. Chủ đề rộng nhất là "thương mại công bằng và linh hoạt".  

Dự thảo mới cho thấy việc đảm bảo các chuỗi cung ứng quốc tế hoạt động bình thường có thể củng cố các cơ sở sản xuất trong nước, đảm bảo nguồn cung cấp sản phẩm và duy trì việc làm. Nó bao gồm cả việc tôn trọng các tiêu chuẩn lao động, vấn đề nổi cộm cho thấy rằng Trung Quốc, nước đã phải đối mặt với cáo buộc lao động cưỡng bức ở Tân Cương, sẽ không được hoan nghênh, dự thảo cũng hướng tới hợp tác môi trường bền vững; hợp tác trong nền kinh tế kỹ thuật số; hệ thống lương thực bền vững và quy định nông nghiệp dựa trên cơ sở khoa học; minh bạch và các thông lệ quản lý tốt; chính sách cạnh tranh; và tạo thuận lợi thương mại.

Định vị chất bán dẫn và năng lượng sạch là các lĩnh vực ưu tiên, khuôn khổ kêu gọi các nước tham gia mở rộng hợp tác để đảm bảo tiếp cận các nguyên liệu cần thiết. Phần công nghệ khử cacbon cũng được thảo luận về đầu tư tập trung vào các công nghệ cần thiết để đẩy nhanh việc triển khai năng lượng sạch. Các phần về hợp tác kỹ thuật số và duy trì tự do thương mại cũng được xúc tiến theo khuôn khổ này.

Khuôn khổ này không chỉ nhằm mục đích là một thỏa thuận kinh tế thuần túy. Nó còn nhấn mạnh rằng các lợi ích chính sách kinh tế và ngoại giao trong các khu vực gắn bó chặt chẽ với nhau. Hoa Kỳ đã giải thích ý định của mình rằng các chủ đề này sẽ được đàm phán trong một "mô-đun" độc lập, thay vì một hiệp định hợp nhất như CPTPP. Theo quan điểm của Hoa Kỳ, các tiêu chuẩn được theo đuổi trong mỗi lĩnh vực này sẽ khác nhau theo kiểu linh động, có nghĩa là không phải tất cả các quốc gia cần thiết đều có thể đáp ứng các tiêu chuẩn đó. Các quốc gia sẽ xác định xem họ muốn tham gia vào mô-đun nào và không phải quốc gia nào trong khu vực cũng sẽ tham gia vào mọi mô-đun.

Bất chấp thông báo của Chính quyền Biden rằng IPEF là ưu tiên chính sách thương mại đặc trưng cho khu vực châu Á, các chi tiết chính liên quan đến sáng kiến này vẫn còn khan hiếm. Có lẽ vấn đề mở quan trọng nhất là Hoa Kỳ vẫn chưa xác định được các quốc gia cụ thể trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương mà họ sẽ tìm cách đưa vào nỗ lực này. Hiện tại, các ứng cử viên hàng đầu để được đưa vào IPEF là Australia, Indonesia, Nhật Bản, Hàn Quốc, New Zealand và Singapore (trong đó, chỉ Indonesia và Hàn Quốc không phải là Quốc gia thành viên CPTPP hiện tại, mặc dù Hàn Quốc đang tìm cách gia nhập như vậy). Malaysia, Thái Lan và Việt Nam đã được đề cập đến nhưng việc họ tham gia đàm phán IPEF không rõ ràng hơn - trong khi Việt Nam và Malaysia đều là thành viên CPTPP, có vẻ như Hoa Kỳ sẽ cố gắng đạt được những mục tiêu cao hơn nữa với IPEF.

Washington dự kiến sẽ khuyến khích Hàn Quốc tham gia, nhưng điều đó có thể tỏ ra đầy thách thức. Mỹ đã tiếp cận cả Nhật Bản và Hàn Quốc vào mùa thu năm ngoái về việc thành lập một nhóm làm việc về cung cấp chất bán dẫn, theo một quan chức cấp cao. Cũng có một đề xuất đưa Đài Loan, nơi sản xuất phần lớn nguồn cung cấp chip hàng đầu trên thế giới vào Việt Nam.

Sự thiếu tiến bộ giữa hai bên bắt nguồn từ xích mích giữa Tokyo và Seoul về vật liệu sản xuất chip. Nhật Bản hạn chế xuất khẩu một số sản phẩm nhất định sang Hàn Quốc vào năm 2019, trong bối cảnh căng thẳng ngoại giao về vấn đề lao động cưỡng bức thời chiến liên quan đến các công ty Nhật Bản, và sự cố một tàu khu trục Hàn Quốc khóa radar điều khiển hỏa lực trên một máy bay tuần tra của Nhật Bản.

Tổng thống sắp tới của Hàn Quốc Yoon Suk-yeol, người sẽ nhậm chức vào tháng 5, có vẻ như sẵn sàng tiến tới cải thiện quan hệ với Nhật Bản. Điều này sẽ không dễ dàng vì các vấn đề lịch sử xung quanh hai nước là một chủ đề gây xúc động đối với công chúng Hàn Quốc, nhưng Washington dự kiến sẽ thúc giục chính quyền mới hợp tác với Tokyo.

Các bộ trưởng ngoại giao từ Nhật Bản, Mỹ và Hàn Quốc đã gặp nhau tại Hawaii vào tháng 2 và ra tuyên bố nhấn mạnh "tầm quan trọng của sự hợp tác ... để cải thiện an ninh kinh tế".

Ba quốc gia này và Đài Loan chiếm hơn 70% sản lượng chip toàn cầu và đầu tư vào lĩnh vực này cũng đang tăng lên ở Đông Nam Á, nơi có tham vọng trở thành trung tâm bán dẫn. Quan hệ đối tác sẽ giúp các bên tham gia chuẩn bị cho một cuộc xung đột tiềm tàng xung quanh Đài Loan, khi mà Bắc Kinh tìm cách thống nhất với đại lục.

×