Người giữ tiếng đàn môi của đồng bào Mông vùng cao Lào Cai

Người giữ "hồn" văn hoá Mông qua tiếng đàn môi

Ông Giàng A Thống, thôn Sản Chúng, xã Sín Chéng, huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai (cũ), nay là xã Sín Chéng, tỉnh Lào Cai.

Xã Sín Chéng không chỉ có núi cao, ruộng bậc thang, nơi đây còn là mảnh đất giàu bản sắc văn hóa Mông.

Ở tuổi 70, với ông Giàng A Thống, tiếng đàn không chỉ là âm thanh mộc mạc mà còn là "tiếng lòng" của bao thế hệ, là biểu tượng sống động của bản sắc văn hóa đồng bào Mông giữa dòng chảy thời gian.

Những ai đã từng đến với các phiên chợ vùng cao tỉnh Lào Cai cũ hay những lễ hội tình xuân của người Mông hẳn không thể quên được âm thanh dìu dặt, sâu lắng của đàn môi.

Đàn môi không chỉ là một nhạc cụ, mà còn là phương tiện trao gửi tâm tình, là tiếng gọi thiết tha của những đôi trai gái trong đêm hội. Ông Giàng A Thống, người đã có thời gian gắn bó với tiếng đàn môi trong suốt 40 năm qua, hiểu rõ hơn ai hết giá trị tinh thần của nó.

Chiếc đàn môi hay còn được gọi là kèn môi của người Mông chỉ là một mảnh lá đồng vừa giòn lại vừa dai, dài khoảng 5 – 7cm, có hình dạng giống lá lúa, một đầu cuốn lại hoặc đánh dẹt làm tay cầm, một đầu vát nhọn để gảy.

Ở chính giữa là một cái lưỡi gà. Nhìn thì đơn giản, nhưng để chế tác ra chúng là cả sự kỳ công của người thợ và không phải ai cũng có thể làm được.

Ánh mắt xa xăm như sống lại những kỷ niệm tươi đẹp của tuổi trẻ, ông Thống kể: Hồi còn trẻ, đi đâu tôi cũng mang đàn môi theo người. Đó là 'tiếng gọi' người thương trong đêm hội, là cách giãi bày nỗi lòng khi chưa dám ngỏ lời...

Tiếng đàn môi khi ấy là "sứ giả" của tình yêu, là nhịp cầu nối những trái tim khao khát được sẻ chia.

Ở tuổi "thất thập cổ lai hy", dù sức khỏe không còn như xưa, ông Giàng A Thống vẫn miệt mài bên những thanh đồng vàng.

Bằng đôi bàn tay khéo léo chai sần vì năm tháng cần mẫn tỉ mỉ khía, mài, gọt, uốn từng thanh đồng để tạo nên chiếc lưỡi gà chuẩn xác như thổi linh hồn vào chiếc đàn môi.

Mỗi ngày, ông có thể làm ra 6 đến 7 chiếc đàn môi, nhưng không phải vì mục đích kinh tế.

Đam mê chế tác đàn môi

"Tôi làm đàn môi không khó nhưng để thổi hay thì người làm đàn phải có tâm và có tình. Bởi vậy mà, tôi đã gửi gắm cả cuộc đời mình vào từng sản phẩm thủ công ấy", ông Thống bộc bạch.

Niềm đam mê của ông không chỉ dừng lại ở việc tự tay làm đàn. Hơn thế, ông Thống còn là người thầy tận tâm, sẵn sàng truyền dạy bí quyết cho con cháu và bất kỳ ai có mong muốn học.

Với ông, giữ được nghề này là giữ được "hồn" của dân tộc Mông, là duy trì một phần di sản quý báu cho thế hệ mai sau.

Giữa thời đại công nghệ số và hội nhập, nhiều giá trị văn hóa truyền thống đang đứng trước nguy cơ mai một.

Ở xã Sín Chéng, ông Giàng A Thống hiện là người duy nhất còn giữ trọn vẹn nghề làm đàn môi. Nhờ đó, góp phần quan trọng vào việc bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc tại địa phương.

Hiện nay, để gìn giữ được âm thanh, nhạc cụ đàn môi, xã Sín Chéng đã động viên ông truyền dạy nghề, tích cực đưa các hoạt động biểu diễn nhạc cụ dân gian vào trường học, các lễ hội và sinh hoạt văn hóa cộng đồng.

Tiếng đàn môi của ông Giàng A Thống, vì thế, không chỉ vang vọng trong những ngôi nhà gỗ, nhà trình tường, nhà xây mà còn ngân nga trong không gian trường học, trên sân khấu lễ hội. Tiếng đàn môi trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Mông.

Mỗi khi ông Thống mang đàn môi ra thổi tại chợ phiên hay lễ hội truyền thống, tiếng đàn ấm áp, sâu lắng lại thu hút rất nhiều người.

Đó không chỉ là tiếng nhạc, mà còn là biểu tượng của tình yêu, của bản sắc và sự nối tiếp của các thế hệ người Mông.

Ông Giàng A Thống – người nghệ nhân với đôi bàn tay chai sần và trái tim đầy nhiệt huyết chính là người đã và đang viết tiếp câu chuyện thổi hồn đối với loại nhạc cụ của đồng bào dân tộc Mông, giữ cho mạch nguồn văn hóa truyền thống không ngừng chảy giữa núi rừng Tây Bắc.

×