Bình luận
0
Nhà giáo Phạm Văn Nghị sinh năm 1805, đời vua Gia Long nhà Nguyễn. Quê làng Tam Đăng (nay là xã Yên Thắng, huyện Ý Yên) tỉnh Nam Định. Đỗ Hoàng giáp tiến sĩ năm 1838, đời vua Minh Mệnh. Gần như suốt đời ông theo nghề dạy học, kể cả trong thời gian làm quan Đốc học Nam Định (1857-1861) ở thời vua Tự Đức, vì thế ông rất được thiên hạ trọng vọng, không gọi thẳng họ tên, mà thường chỉ thưa thầy bằng danh hiệu “Hoàng giáp Tam Đăng”.
Hoàng giáp Tam Đăng vừa nhận chức Đốc học
Nam Định, thì xảy ra sự kiện: Thực dân Pháp, ngày 1/9/1858 nổ súng xâm lược, đánh chiếm bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng).
Nộ khí xung thiên, hùng khí văn chương yêu nước bừng bừng, nhà giáo họ Phạm vung bút viết ngay câu nhắc lại tích xưa trong thơ “Nam quốc sơn hà” thời Lý Thường Kiệt:
“Giặc Tây sao dám phạm bờ cõi?
Chẳng mấy, gươm trời giết sạch bay!”
Và hạ bút làm bài thơ tráng khí:
“Giận sôi tóc dựng mũ
Bút đánh há thua ai?
Mong sớm tan giặc dữ
Tờ ngọc nâng trên tay...”
Cái “tờ ngọc” mà Hoàng giáp Tam Đăng “nâng trên tay” như vừa nói trong thơ - chính là bản “Trà Sơn kháng sớ” (sớ tâu vua về việc đánh giặc ở Sơn Trà) nổi tiếng.
Mở đầu văn bản được xếp vào loại sớm nhất của dòng văn chương yêu nước thế kỷ 19 này, có câu:
“Hạ thần là kẻ thư sinh, tuy chưa biết gì việc quân, nhưng từ khi đất nước có giặc đến giờ, thường cùng các học trò là cử nhân, tú tài còn ôm ấp chút nghĩa khí, bàn bạc nghiên cứu cái thế của ta và địch, để nắm chắc phần thắng. Nếu như nhà vua cho phép, chúng thần được tới chỗ quân thù, xem rõ hình thế, rồi sau đó bày mưu đặt kế, trình lại với quan đại thần, rồi châm chước sử dụng thì chắc cũng có ích”.
Được vua Tự Đức-đang lúng túng như gà mắc tóc trong chủ trương không biết nên “hòa” hay “chiến” với giặc - bất ngờ chuẩn y lời tâu xin, Hoàng giáp Tam Đăng lập tức đứng ra chiêu mộ, thành lập đạo dân binh nghĩa dũng của mình, ngay vào cuối năm 1859.
Cả tỉnh Nam Định và hàng nghìn học trò của thầy Phạm Văn Nghị, nghe tin Hoàng giáp Tam Đăng mộ quân ứng nghĩa vào Sơn Trà, Đà Nẵng đánh giặc, đều sôi sục hưởng ứng.
Thành hình ngay một lực lượng - sau khi kén lựa, tuyển chọn gồm 365 nghĩa sĩ, trong đó có 5 cử nhân, 8 tú tài, hàng chục học trò... Trên một vạn quan tiền cũng quyên góp được, làm quân phí.
Mất hơn một tháng để tổ chức đội ngũ, luyện tập võ nghệ, nghiên cứu binh thư..., cuối cùng, đoàn quân nghĩa dũng đã được phiên thành 7 đội, hợp thành 3 đạo: Tiền đạo, giao cho người bạn thân của Hoàng giáp Tam Đăng là Phạm Văn Xưởng (gốc người Quảng Nam, từng là quan Án Sát tỉnh Biên Hòa, nhưng lúc này đang bị triều đình Huế đày ra an trí ở Thái Nguyên) làm chỉ huy. Đạo Hậu quân, giao cho một học trò thân tín của thầy là tiến sĩ Phó bảng Đặng Ngọc Cầu (từng giữ chức Tư vụ Bang biện đạo Hà Tĩnh) cai quản. Còn đạo Trung quân thì do chính thầy Phạm Văn Nghị thống lĩnh.
Ngày 29/2/1860, đoàn nghĩa dũng của nhà giáo Phạm Văn Nghị - Đội quân Nam tiến đầu tiên của lịch sử cận đại Việt Nam làm lễ xuất phát ở Nhà Học chính Nam Định, rời quê hương lên đường vào mặt trận phía Nam, đánh giặc cứu nước!
Hiện vẫn còn được một bài thơ của chính Hoàng giáp Tam Đăng nói về cuộc hành quân Nam tiến đầu tiên này, nhan đề là “Trên đường hành quân tự thuật”:
... “Ba trăm quân, một ngọn cờ,
Oai trời, đường hiểm coi như đường bằng.
Suốt đời trung hiếu một lòng,
Tự nhiên vẫn được non sông phù trì...”!
Đạo lý trung quân ái quốc, và mối liên quan giữa chính nghĩa con người và linh thiêng sông núi, theo quan niệm Nho gia cổ truyền, vậy vẫn chính là động lực khiến lực lượng yêu nước độc đáo của nhà giáo Phạm Văn Nghị - thư sinh và chúng dân, nhưng “chân cứng đá mềm”, vượt đèo leo dốc, qua bao dặm trường theo con đường thiên lý từ Bắc vào Nam, đi đánh giặc.
Mất gần một tháng trời đi bộ, ngày 21/3/1860, đoàn vào tới Huế.
Nhưng, từ tháng 2/1859, sau 5 tháng chiếm đóng và cầm cự với tướng Nguyễn Tri Phương, được vua Tự Đức và triều đình Huế cử làm thống soái mặt trận chẹn ngăn giặc thù ở Đà Nẵng, quân Pháp đã phải chuyển mồi đánh chiếm từ Đà Nẵng vào Gia Định; rồi đến tháng 5/1859, lại từ Gia Định quay về đánh Đà Nẵng lần nữa mà không thành công, cho nên, cũng đúng vào thời gian cuối tháng 3/1860 vừa lúc Đoàn quân Nam tiến của thầy Phạm Văn Nghị vào tới Huế, thì sau 19 tháng lộ diện xâm lược ở Sơn Trà, Đà Nẵng - toàn bộ lực lượng của quân Pháp ở đây đã phải rút đi hết.
Từ đây trở đi là thời gian nóng bỏng của Gia Định và lục tỉnh Nam Kỳ kháng Pháp. Cũng là thời gian mà vua Tự Đức cùng triều đình Huế ngày càng lún sâu vào vũng lầy lụng nhụng giữa “hòa” và “chiến”. Thành ra, Đoàn quân Nam tiến tình nguyện của thầy Phạm Văn Nghị không thể tiếp tục cuộc hành trình đi trận vào tận Gia Định-Nam Kỳ được nữa, mà phải vâng theo chỉ dụ của vua Tự Đức: Trở về!
Chí hướng Nam tiến đánh giặc vào những năm 1859-1860 tuy không thành, nhưng sau đấy, vào năm 1873, khi quân Pháp xâm lược đã chiếm xong Nam Kỳ, bắt đầu quay ra tấn công Bắc Kỳ, thì thầy Phạm Văn Nghị lại vẫn có dịp để trổ ra mạnh mẽ tinh thần yêu nước, và quyết liệt đánh giặc cứu nước của mình. Bằng việc: Lại đứng ra huy động học trò và nghĩa dân, đánh trận “Ngã ba Độc Bộ” oanh liệt (tháng 12/1873) ngay trên đất quê hương bản bộ, tuy đã ở vào tuổi 68.
Và đến năm sau, khi hay tin vua Tự Đức và triều đình Huế đã ký với giặc “Hòa ước Giáp Tuất, 1874”, thì vẫn cái tinh thần “bất công đới thiên” với việc “hòa” cùng giặc ngoại bang xâm lược ấy đã khiến vị Hoàng giáp Tam Đăng một lần nữa công phẫn từ quan để vào sâu trong “động Hoa Lư” (Ninh Bình) mà ở ẩn cho đến lúc cuối đời.
Bấy giờ là năm 1881. Trong số những đối liễn rất hay, gửi đến viếng nhà giáo yêu nước Phạm Văn Nghị-người tổ chức Đoàn quân
Nam tiến đầu tiên, có câu tiêu biểu như sau:
“Tích yên, nghĩa lỗ nhân can, Độc Bộ ba đào câu nộ sắc;
Kim dã, nghiêm sương hàn lộ, Hoa Lư thảo thụ đối sầu nhan”.
Tạm dịch:
“Xưa, chèo nghĩa buồm nhân, Độc Bộ cồn cồn sóng giận;
Nay, băng đông sương giá, Hoa Lư ảm đạm cây sầu”.
Hoàng giáp Tam Đăng, cùng với tinh thần và sự nghiệp yêu nước lẫy lừng như thế còn chính là một nhà giáo vĩ đại. Trong số những học trò thành đạt, có thể kể đến hai vị Tam nguyên: Yên Đổ Nguyễn Khuyến và Vị Xuyên Trần Bích San; Đình nguyên Đỗ Huy Liêu, Thượng thư Phạm Thận Duật. Đặc biệt là các thủ lĩnh văn thân-Cần vương chống Pháp như: Tiến sĩ Tống Duy Tân, Tiến sĩ Vũ Hữu Lợi, Phó bảng Lã Xuân Oai, Thủ khoa Nguyễn Cao...
Câu đối viếng thầy học sau đây của Tống Duy Tân là một trong những thi điếu tiêu biểu:
“Phu tử tiên thiên hạ chi ưu, kỷ độ thăng trầm thân thế;
Đệ tử thị tiên sinh do phụ, bách niên tồn một thủy chung”
Tạm dịch:
“Tiên sinh lo việc trước người đời, thân thế nổi chìm, ôi mấy độ;
Đệ tử coi thầy như thân phụ, mất còn chung thủy mãi trăm năm”.
Thay vì nghỉ ngơi như những đồn đoán và chia sẻ trước đó, HLV Mai Đức Chung đã quyết định tiếp tục dẫn dắt ĐT nữ Việt Nam. Mục tiêu trước mắt sẽ là VCK nữ châu Á 2026.
Chia sẻ
Chân sút số 1 V.League rời CLB CAHN, sang “đại gia” Thai League thi đấu? cảnh sát Malaysia điều tra vụ 7 cầu thủ nhập tịch; Giggs chỉ ra cầu thủ M.U giỏi hơn Ronaldo; 2 CLB quan tâm tới Sancho; Rooney chia sẻ ảnh Giáng sinh bên gia đình.
Chia sẻ
Dưới khu Hạ Manhattan, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ tại New York đang vận hành kho vàng lớn nhất thế giới. Kho vàng này nằm sâu khoảng 24 mét dưới mặt đường và đang lưu trữ hơn 6.300 tấn vàng, chủ yếu thuộc sở hữu của các chính phủ và ngân hàng trung ương nước ngoài. Theo giá thị trường hiện nay, kho vàng này có giá trị ước tính từ 800 đến 850 tỷ USD.
Chia sẻ
Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu tăng cường giám sát, kiểm soát việc thực thi quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn; giám sát, kiểm soát quyền lực các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Chia sẻ
Những căn nhà mới kiên cố, sáng đèn trước thềm năm mới Tết Dương lịch năm 2026, đã mang lại niềm vui, sự ấm áp cho nhiều hộ dân ở Gia Lai bị mất nhà cửa sau bão lũ. Đó là kết quả từ sự chung tay, hỗ trợ kịp thời của lực lượng Công an và chính quyền địa phương.
Chia sẻ
Theo tử vi ngày mai, 3 con giáp được trời phú cho vận may tốt lành, tương lai tươi sáng và mọi ước nguyện sẽ thành hiện thực vào tháng 1/2026.
Chia sẻ
Hàng trăm sản phẩm OCOP, công nghiệp nông thôn tiêu biểu của tỉnh Quảng Trị được trưng bày, gây ấn tượng lớn tại Hội nghị tổng kết Chương trình khuyến công tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2021–2025, diễn ra ngày 25/12.
Chia sẻ
Thay mặt Ban Bí thư, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú vừa ký ban hành Chỉ thị số 55-CT/TW ngày 22/12/2025 của Ban Bí thư về việc tổ chức Tết Bính Ngọ năm 2026.
Chia sẻ
Vụ việc sai phạm liên quan quản lý, khai thác, chế biến, kinh doanh đất hiếm, vonfram, quặng bô-xít được đưa vào diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi.
Chia sẻ
Sau khi nhiều doanh nhân từng tham gia "Shark Tank Việt Nam" bị bắt giữ, chương trình truyền hình này chính thức thông báo dừng sản xuất.
Chia sẻ
Viktor Lê khẳng định U23 Việt Nam “chỉ tập trung vào VCK U23 châu Á”, nhấn mạnh tinh thần cống hiến 200-300% và kế hoạch sang Qatar tập huấn ngày 26/12.
Chia sẻ
Cá cóc loại lớn là 1 trong số các loài cá ngon, cá đặc sản hiếm thấy được người dân giăng lưới dính nhiều trên sông Hậu chảy qua địa phận tỉnh An Giang trong mùa nước năm nay.
Chia sẻ
Đất dốc trồng cây ngô, củ sắn năng suất thấp, người dân xã Vân Sơn, tỉnh Phú Thọ mới (địa bàn huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình trước đây) đã chuyển đổi sang trồng các loại cây có múi đặc sản, trong đó có giống quýt cổ xưa. Giống quýt cổ Nam Sơn sai trĩu quả đang trở thành "cây vàng, cây bạc", giúp đồng bào dân tộc Mường làm giàu.
Chia sẻ
Theo dữ liệu cập nhật từ dự án OSINT DeepState có liên hệ với quân đội Ukraine, lực lượng Nga đang ồ ạt tiến quân, tạo ra những thay đổi trên tiền tuyến tại các khu vực phía bắc, đông bắc và miền đông Ukraine, đặc biệt là tại các tỉnh Sumy, Kharkov và Donetsk.
Chia sẻ
Đó là mô hình trồng nấm bào ngư, một loại nấm ví như "rau sạch" đậm đà protein, tốt cho tiêu hóa, cải thiện sức khỏe ở xã Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh. Xã Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh (sáp nhập, hợp nhất) từ xã Tuyên Thuận, thị trấn Bến Cầu, xã Lợi Thuận và xã An Thạnh, huyện Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh trước đây) là một xã nông thôn vùng sâu, vùng biên giới giáp Campuchia.
Chia sẻ
Ông Nguyễn Quốc Doanh - Chánh Văn phòng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Gia Lai được bổ nhiệm giữ chức vụ Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Gia Lai.
Chia sẻ
Thủ tướng bổ nhiệm ông Vũ Mạnh Hà - Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế kiêm giữ chức Ủy viên Hội đồng quản lý bảo hiểm xã hội.
Chia sẻ
Tỉnh Lâm Đồng mới (sau sáp nhập tỉnh Bình Thuận, Đắk Nông) có bờ biển dài khoảng 192km, với diện tích vùng biển khoảng 20.288km2, là 1 trong 3 ngư trường trọng điểm của cả nước, cho nên nguồn lợi hải sản phong phú. Với tiềm năng từ biển, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Lâm Đồng lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 đã đề ra các nhiệm vụ, giải pháp để khai thác tốt tiềm năng phát triển khu vực biển.
Chia sẻ
Thiếu tướng Nguyễn Quốc Toản, Người phát ngôn Bộ Công an cho biết đến thời điểm này, cơ quan cảnh sát điều tra đã khởi tố 10 bị can về 4 tội danh liên quan dự án Bệnh viện Bạch Mai, Việt Đức cơ sở 2.
Chia sẻ
Sự kết hợp giữa tôm nõn và lá trà Long Tỉnh thượng hạng nghe có vẻ rất kỳ lạ, nhưng đây lại là một món đặc sản nổi tiếng của Hàng Châu, Trung Quốc.
Chia sẻ
Sau 4 năm thực hiện, Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu không chỉ hình thành các vùng sản xuất tập trung, mà còn từng bước thúc đẩy sự thay đổi trong tổ chức sản xuất, liên kết tiêu thụ và cách tiếp cận thị trường của nông dân, HTX và doanh nghiệp.
Chia sẻ
Dưới chính sách truyền thống kể từ 1959, tất cả đất đai Cuba thuộc sở hữu nhà nước. Tuy nhiên, từ năm 2024, Havana lần đầu tiên ký hợp đồng thuê ruộng trồng lúa ở Cuba cho công ty tư nhân Agri VMA (một doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam) tại Los Palacios, tỉnh Pinar del Rio
Chia sẻ
Không có nguy cơ xe buýt chạy bằng khí thiên nhiên CNG tại TP.HCM phải ngưng hoạt động do thiếu CNG, đại diện Sở Công Thương TP.HCM khẳng định.
Chia sẻ
Chỉ còn chưa đầy 1 tuần nữa là bước sang năm 2026 với nhiều cơ chế tính thuế mới, các hộ kinh doanh đang thuộc diện khoán và chuẩn bị chuyển sang kê khai. Dưới đây là một số lưu ý mà hộ kinh doanh cần biết và thực hiện.
Chia sẻ
Cuộc thi "Sản phẩm nội ngoại thất sáng tạo" trong khuôn khổ Hội chợ VIFA EXPO 2026 được kỳ vọng sẽ tạo "linh hồn" thiết kế riêng biệt, đủ sức cạnh tranh sòng phẳng tại những thị trường khó tính nhất.
Chia sẻ
Trung vệ Lê Văn Hà là thành viên U23 Việt Nam chuẩn bị tham dự vòng chung kết giải U23 châu Á 2026.
Chia sẻ
Những ngày này, đến với xã Mù Cang Chải, tỉnh Lào Cai, du khách sẽ không thể bỏ qua các triền núi đỏ rực hoa Tớ dày, loài hoa báo hiệu mùa xuân về. Những thảm hoa trải dài, phủ kín các cung đường đèo, các triền đồi, tạo nên bức tranh vùng cao rực rỡ.
Chia sẻ
Bị nhắc không đỗ xe trước nhà sinh hoạt cộng đồng, tài xế ô tô đã xuống xe hành hung nam thanh niên bán hàng ở Hà Nội, khiến nạn nhân bị thương, phải nhập viện.
Chia sẻ
UBND TP Đà Nẵng yêu cầu các xã, phường rà soát tình trạng thừa – thiếu biên chế, chủ động điều động công chức trong thời hạn 12 tháng nhằm bảo đảm đúng định mức, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền cơ sở.
Chia sẻ
Trong năm 2025, Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kỷ luật 23 cán bộ diện Trung ương quản lý, trong đó có 6 trường hợp bị xử lý hình sự.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
GS Lê Văn Lan (Theo Báo Quân đội Nhân dân)
