Nguyễn Huệ đột ngột qua đời, thi hài được án táng tại đâu?

Nguyễn Huệ, thường được biết đến với niên hiệu Quang Trung, là một trong những vị anh hùng kiệt xuất của lịch sử Việt Nam. Ông sinh năm 1753 tại huyện Tây Sơn, Bình Định, trong một gia đình nông dân khá giả. Cùng với hai người anh em là Nguyễn Nhạc và Nguyễn Lữ, Nguyễn Huệ đã tham gia dựng cờ khởi nghĩa vào năm 1771, mở đầu phong trào Tây Sơn nổi tiếng. Ban đầu, nghĩa quân Tây Sơn tập hợp những người dân nghèo, nông dân và thợ thủ công, nhằm chống lại sự áp bức, bất công của chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong.

Từ một cuộc nổi dậy địa phương, phong trào Tây Sơn nhanh chóng phát triển thành một lực lượng hùng mạnh. Nguyễn Huệ nổi bật với tài cầm quân kiệt xuất, khả năng tổ chức và nghệ thuật quân sự độc đáo. Nghĩa quân liên tiếp giành được những chiến thắng quan trọng, mở rộng vùng kiểm soát, không chỉ làm lung lay chính quyền chúa Nguyễn mà còn thách thức cả thế lực chúa Trịnh ở Đàng Ngoài. Năm 1777, trong một trận đánh quyết định, quân Tây Sơn đã tiêu diệt gần như toàn bộ gia tộc chúa Nguyễn, buộc những tàn dư còn lại phải lưu vong.

Không chỉ dừng ở đó, Nguyễn Huệ còn tiến quân ra Bắc để đối phó với tập đoàn Trịnh. Trong nhiều lần ra quân, ông chứng tỏ sự sắc bén trên chiến trường, đánh bại quân Trịnh và từng bước mở rộng ảnh hưởng ra toàn cõi đất nước. Những chiến thắng này đã đưa Nguyễn Huệ trở thành linh hồn của nghĩa quân Tây Sơn, đồng thời tạo tiền đề cho việc thống nhất lãnh thổ sau nhiều thế kỷ chia cắt Trịnh – Nguyễn.

Bước ngoặt lớn nhất trong sự nghiệp của Nguyễn Huệ là vào năm 1788, khi triều đình Lê loạn lạc và vua Lê Chiêu Thống cầu viện quân Thanh sang can thiệp. Hơn 29 vạn quân Thanh tiến vào Thăng Long, tưởng chừng sẽ dễ dàng tái lập uy quyền nhà Lê. Trong tình thế đó, Nguyễn Huệ quyết định thân chinh ra Bắc. Ông lên ngôi hoàng đế tại Phú Xuân, lấy niên hiệu Quang Trung, rồi chỉ trong vòng hơn một tháng, tổ chức một chiến dịch thần tốc bách chiến bách thắng. Tết Kỷ Dậu năm 1789, ông chỉ huy nghĩa quân tiến công dồn dập, đánh tan quân Thanh trong trận Ngọc Hồi – Đống Đa, buộc kẻ thù phải tháo chạy thảm bại. Đây được xem là một trong những chiến công hiển hách nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc.

Sau chiến thắng lẫy lừng ấy, Quang Trung - Nguyễn Huệ bắt tay vào công cuộc xây dựng đất nước. Ông chú trọng củng cố chính quyền, quan tâm phát triển nông nghiệp, thủ công nghiệp, đồng thời cải cách một số chính sách để ổn định đời sống dân chúng. Quang Trung cũng chú trọng đến giáo dục và văn hóa, từng có ý định thay đổi chữ viết và cải cách khoa cử để phù hợp với tình hình mới. Tuy nhiên, do thời gian tại vị quá ngắn, nhiều kế hoạch cải cách chưa kịp triển khai sâu rộng thì ông đã qua đời.

Năm 1792, Quang Trung đột ngột qua đời ở tuổi 39, để lại khoảng trống lớn trong triều đại Tây Sơn. Cái chết của ông khiến chính quyền rơi vào khủng hoảng, không còn người đủ tài năng để gánh vác sự nghiệp lớn. Chỉ vài năm sau, triều Tây Sơn suy yếu, tạo điều kiện cho Nguyễn Ánh – người thừa kế cuối cùng của dòng chúa Nguyễn – khôi phục thế lực và lập nên triều Nguyễn.

Sau khi Quang Trung - Nguyễn Huệ mất, nơi an táng của ông vẫn còn gây nhiều tranh cãi. Cách đây nhiều năm, khi những nghi vấn về mộ Quang Trung - Nguyễn Huệ được an táng ở lăng Ba Vành, núi Kim Phụng, núi Ngọc Trản (Huế), thậm chí là ở Bình Thuận... vẫn đang là những giả thuyết gây bàn cãi cho các nhà nghiên cứu sử học thì lại có thông tin cho rằng, di hài của vua Quang Trung đang ở thành phố Vinh (Nghệ An).

Như từng đề cập, Phượng Hoàng Trung Đô (thành phố Vinh bây giờ) là nơi vị vua tài ba này từng tha thiết được chuyển đô về đó. Sau khi mất, những giả thuyết thi hài vua được bí mật đưa về xứ Nghệ theo đường biển đã được nhiều nhà nghiên cứu đặt ra.

Núi Dũng Quyết trong lịch sử dựng nước, giữ nước là vị trí trọng yếu trên con đường thiên lý xuyên Việt. Từ đây, có thể vào Nam, ra Bắc, lên ngàn xuống biển. 200 năm Trịnh - Nguyễn phân tranh, xứ Nghệ là chiến trường nóng bỏng cảnh "nồi da nấu thịt".

Sinh thời, Nguyễn Huệ đã nhìn thấy rõ được thế chiến lược của vùng đất Dũng Quyết. Ngày 3/9 năm Thái Đức thứ 11 (1/10/1788), ông đã hạ chiếu: "Nay kinh đô Phú Xuân thì hình thế trắc trở, nay trị Bắc Hà sự thế rất khó khăn. Theo định thần nghĩ rằng: Chỉ đóng đô ở Nghệ An là độ đường vừa cân, vừa có thể khống chế được trong Nam ngoài Bắc và sẽ làm cho người tứ phương đến kêu kiện tiện việc đi về… Nhớ lại buổi hồi loan kỳ trước, lúc qua Hoành Sơn, quả cung đã từng xem địa đồ. Thấy ở huyện Châu Lộc, xã Yên Trường, hình thế rộng rãi, khí tượng tươi sáng. Có thể chọn để xây dựng kinh đô mới, thực sự là chỗ đất đẹp để đóng đô vậy”.

Sau đó, việc xây dựng thành Phượng Hoàng Trung Đô đã được Nguyễn Huệ giao cho La Sơn Phu tử Nguyễn Thiếp. Theo tư liệu trong các thư tịch còn giữ được, vua Quang Trung - Nguyễn Huệ đã làm việc ở Phượng Hoàng Trung Đô ít nhất là 2 lần. Lần thứ nhất vào tháng 5/1791, vua kéo quân lên vùng thượng du Nghệ An đánh lực lượng phản động chống lại triều Tây Sơn. Lần thứ 2 là vào dịp tháng 1/1792, trên đường đánh giặc từ thượng du Nghệ An về, vua đã dừng chân tại đây.

Tuy nhiên, vua Quang Trung - Nguyễn Huệ đã qua đời đột ngột vào ngày 29/7/1792 (có tài liệu viết là tháng 9/1792), khi chưa kịp dời đô từ Phú Xuân ra Phượng Hoàng Trung Đô. Năm 2005, để tưởng nhớ Quang Trung - Nguyễn Huệ, UBND thành phố Vinh tiến hành xây dựng đền thờ tọa lạc trên đỉnh Dũng Quyết, ở độ cao 97m so với mực nước biển. Đây cũng là công trình kỉ niệm 220 năm Phượng Hoàng Trung Đô.

Hướng tìm mới về nơi chôn cất Quang Trung - Nguyễn Huệ

Ngược lại lịch sử, theo sách "Đại Nam chính biên liệt truyện, sơ tập", quyển 30 ghi rằng: Trước khi mất, Quang Trung - Nguyễn Huệ vẫn nhớ đến đất tổ Nghệ An, nhớ đến Phượng Hoàng Trung Đô nên đã trăng trối với Trần Quang Diệu và các tín thần rằng: "Ta mở mang cương giới, khai thác đất đai bao gồm cả cõi nam, nay bị bệnh ắt không dậy được. Thái tử tư chất khá cao, nhưng tuổi còn bé, ngoài thì có giặc Gia Định là quốc thù, vua Thái Đức Nguyễn Nhạc tuổi già ham dật lạc cầu an, không lo hậu hoạ. Sau khi ta mất rồi, trong một tháng phải lo chôn cất sơ sài cho xong việc mà thôi. Bọn ngươi phải phò Thái tử sớm dời đô về Vĩnh Đô để khống chế thiên hạ. Nếu không, khi quân Gia Định ra đến, bọn ngươi không có chỗ chôn đấy".

Từ những tư liệu lịch sử này, nhà Sử học Trần Minh Siêu luận giải: Là người đặc biệt được thiên phú tài trí vẹn toàn, thông minh, quyết đoán như thần thì không bao giờ những bí mật trong cung đình có thể lọt ra ngoài. Nơi an giấc ngàn thu Hoàng Đế chỉ có Thái tử Quang Toản và trung thần mới có thể biết được. Tuy nhiên, chúng ta có thể suy đoán, biết đâu lời trăng trối của Quang Trung - Nguyễn Huệ sớm dời đô là Ngài đã chọn Phượng Hoàng Trung Đô làm nơi an nghỉ đời đời cho mình?

Về giả thuyết này, TS Hồ Bá Quỳnh cho rằng: Trước khi mất, Quang Trung - Nguyễn Huệ còn nhắc đến mối "quốc thù với Gia Định" (chỉ Nguyễn Ánh) chứng tỏ ông luôn nghĩ đến vận mệnh dân tộc. Khi Quang Trung biết Nguyễn Ánh đang tập trung lực lượng chuẩn bị từ Nam tiến quân ra Phú Xuân, nên đã không quên căn dặn chuyện giữ tuyệt mật nơi giữ thi hài của mình. Một người sắc sảo như Quang Trung - Nguyễn Huệ chắc gì ông đã chọn cách an táng ở Huế?

Liên quan đến những vật chứng thời kỳ Tây Sơn, năm 1987, khi tiến hành xây dựng nhà bia tưởng niệm, các ngành chức năng ở Nghệ An phát hiện được mặt trống đồng thời kỳ Tây Sơn và loại gạch xây Điện Thái Hòa lúc bấy giờ tại đây. Hiện những hiện vật này đang được lưu giữ tại Bảo tàng Tổng hợp Nghệ An.

Lăng mộ thật của Quang Trung - Nguyễn Huệ có bị Gia Long quật phá "đão khí hài cốt vu đầu ngục thất" không? Liệu hiện nay thi hài của ông vẫn còn yên nghỉ sâu dưới lòng đất ở một nơi bí mật mà chúng ta chưa làm sáng tỏ được? Câu hỏi đó vẫn như thách đố với các nhà nghiên cứu trong suốt thời gian qua. Đã có nhiều nhà sử học, các đoàn khảo sát qua các thời kỳ đã đi sâu tìm hiểu và đã có nhiều giả thuyết, nghi vấn, suy đoán nào lăng Ba Vành tại làng Cư Chánh, lăng Quang Trung ở ấp 5, xã Thuỷ Phương (thành phố Huế)…

Nhưng các giả thuyết trên vẫn chưa có cơ sở thuyết phục để kết luận đó là nơi đã từng tồn tại lăng mộ. Việc phát hiện mặt trống đồng và gạch xây Điện Thái Hòa thời kỳ Tây Sơn và bốn câu đối cảm động khóc Quang Trung - Nguyễn Huệ phải chăng là những căn cứ có hướng gợi mở cho việc tìm tòi nghiên cứu. Mong rằng, những nghi vấn này được các nhà khoa học lịch sử lưu tâm, làm rõ.

×