Trương Cáp không sợ Trương Phi hay Triệu Vân, vì sao đánh 20 hiệp với Mã Siêu đã phải bỏ chạy?

Bài viết phân tích tâm lý chiến đấu và lựa chọn chiến thuật của Trương Cáp, qua những cuộc đối đầu với các vị tướng của Thục Hán.

Trương Cáp – Vị tướng tài ba của Tào Ngụy

Vào thời Tam Quốc, phe Tào Ngụy có rất nhiều vị tướng và chiến lược gia tài ba. Trong số những ngôi sao sáng chói ấy, có một cái tên không thể không nhắc đến đó chính là Trương Cáp.

Trương Cáp thuở ban đầu theo phò Viên Thiệu, nhưng sau trận Quan Độ, ông nhìn rõ thế cục, lập tức đầu hàng Tào Tháo, mở ra một sự nghiệp quân sự huy hoàng.

Dưới trướng Tào Tháo, Trương Cáp đã tham gia nhiều trận chiến và lập nên vô số chiến công. Từ chiến dịch bình định Ô Hoàn, dẹp Trương Lỗ cho đến việc ngăn cản Gia Cát Lượng Bắc phạt, ông gần như chưa từng thất bại. Sử gia Trần Thọ đã tôn ông là một trong "Ngũ tử lương tướng" của Tào Ngụy.

Thậm chí Gia Cát Lượng cũng từng than rằng: "Người mà Thục quốc kiêng dè nhất chính là Trương Cáp."

Một vị tướng tài ba, dày dạn chiến trường, trí dũng song toàn như vậy, lẽ ra phải "trời không sợ, đất không sợ". Trương Cáp đối đầu với các danh tướng của Thục Hán, dường như không mấy e ngại Trương Phi, một người nổi tiếng dũng mãnh, cũng chẳng sợ Triệu Vân nổi tiếng gan dạ, thế nhưng chỉ cần nhắc tới Mã Siêu, ông lại như có chút e dè.

Vì sao vậy? Phải chăng Mã Siêu thực sự sở hữu sức mạnh phi thường khiến vị tướng lão luyện ấy phải run sợ?

Gặp Trương Phi: Thua nhưng không loạn

Nói Trương Cáp có sợ Trương Phi không thì theo sử sách thì là không. Cuộc đối đầu nổi tiếng nhất giữa hai người là trận Ba Tây trong chiến dịch Hán Trung.

Khi ấy, Trương Cáp được lệnh tiến đánh quận Ba Tây, nhằm cắt đứt đường lui của Lưu Bị. Phía Thục phái Trương Phi trấn thủ nơi này nghênh chiến. Cuộc đối đầu giữa hai người không hề giống trong Tam Quốc diễn nghĩa miêu tả là các vị tướng này chỉ đấu vài hiệp đã phân thắng bại mà thực tế hai bên giằng co hơn 50 ngày tại Đãng Khê và Mông Đầu.

Chỉ riêng việc có thể cầm cự với Trương Phi suốt ngần ấy thời gian đã cho thấy năng lực và bản lĩnh của Trương Cáp. Nếu ông sợ hãi, hẳn đã sớm bị khí thế của Trương Phi đè bẹp.

Kết quả cuối cùng, Trương Cáp thua trận. Trương Phi sau khi bế tắc trong tấn công chính diện, đã nghĩ ra kế vòng hậu là dẫn một vạn tinh binh men theo đường nhỏ đánh úp phía sau, khiến Trương Cáp trở tay không kịp, quân đại loạn.

Tam Quốc ký chép rằng Trương Cáp "bỏ ngựa leo núi, chỉ mang theo mười mấy thuộc hạ rút lui bằng đường tắt", nghĩa là thua rất thảm. Nhưng đây không phải nỗi sợ cá nhân, mà là thất bại về chiến thuật.

Trương Cáp thua vì mưu kế của Trương Phi, chứ không phải vì sợ Bát Xà Mâu của ông ta.

Cả hai giằng co suốt hơn 50 ngày cho thấy Trương Cáp hoàn toàn tự tin vào năng lực và binh lực của mình.

Đây chỉ là một "nước cờ lỡ", chứ không phải sự sụp đổ tinh thần. Ông có thể kính trọng Trương Phi vì vừa có dũng vừa có mưu, nhưng chưa bao giờ sợ ông ta.

Gặp Triệu Vân: Tránh đối đầu không phải vì hèn

Tiếp theo là cuộc đối đầu giữa Trương Cáp và Triệu Vân. Trong Tam Quốc diễn nghĩa, hai người này từng nhiều lần chạm trán: Từ trận Nhương Sơn, Trường Bản đến Hán Thủy và Trương Cáp dường như luôn là người làm nền cho Triệu Vân tỏa sáng.

Tại Trường Bản, Triệu Vân ôm A Đẩu bảy lần vào ra giữa vòng vây, chém loạn quân Tào tơi tả. Trương Cáp cũng có mặt trong đoàn truy kích và từng giao thủ ngắn ngủi với Triệu Vân, nhưng nhanh chóng bị đánh lui.

Đến Hán Thủy, Triệu Vân lại đơn thương độc mã cứu Hoàng Trung, chém giữa vòng vây khiến quân Ngụy khiếp vía. Khi ấy, Trương Cáp và Từ Hoảng, hai danh tướng của Tào đều bị khí thế của Triệu Vân làm "tâm kinh đảm chiến, bất cảm nghinh địch" (run sợ, không dám nghênh chiến).

Nghe qua có vẻ như Trương Cáp sợ Triệu Vân thật. Nhưng nếu hiểu kỹ con người Trương Cáp vốn là một vị tướng "biết biến hóa, giỏi bày trận, hiểu rõ địa thế và chiến thế" như lời Trần Thọ thì ta sẽ thấy, ông chỉ đang đưa ra lựa chọn hợp lý nhất.

Tại Trường Bản, Triệu Vân đang trong trạng thái khát máu, giao chiến lúc ấy chẳng khác nào tự tìm đường chết. Nhiệm vụ của Trương Cáp là truy kích quân Lưu Bị, không phải để liều mạng với một mãnh tướng đơn độc.

Trương Cáp hiểu rõ rằng nếu đơn đấu, mình không có lợi thế; xông lên chỉ rước họa vào thân. Vì thế, ông chọn tránh đối đầu đó không phải yếu đuối, mà là trí tuệ của người biết nhìn đại cục.

Gặp Mã Siêu: Nỗi sợ đến từ sự điên cuồng

Sau cùng, ta đến phần quan trọng nhất: vì sao Trương Cáp không sợ Trương Phi, không sợ Triệu Vân, nhưng lại e ngại Mã Siêu?

Câu trả lời rất đơn giản là bởi Mã Siêu không giống bất kỳ ai khác. Ông ta là người chiến đấu trong ngọn lửa thù hận và tuyệt vọng.

Trận quyết chiến quan trọng nhất giữa Trương Cáp và Mã Siêu diễn ra ở Đồng Quan.

Lúc ấy, Tào Tháo đã giết cha của Mã Siêu là Mã Đằng cùng hơn 200 người trong gia tộc. Mã Siêu khởi binh chỉ với một mục tiêu duy nhất đó là báo thù.

Theo Tam Quốc diễn nghĩa, Tào Tháo phái Vu Cấm, Trương Cáp thay nhau ra trận. Vu Cấm mới đánh chưa đến mười hiệp đã thua, Trương Cáp lên thay, đánh được hơn hai mươi hiệp thì sợ hãi mà rút lui.

Với một danh tướng lừng lẫy như Trương Cáp, thua chỉ sau 20 hiệp là điều cực hiếm. Nhưng khi hiểu bối cảnh, ta sẽ thấy đó là phản ứng rất tự nhiên.

Mã Siêu lúc này không đánh vì công danh hay lãnh thổ, mà đánh bằng nỗi hận thấu xương, đánh để giết, đánh để chết cùng kẻ thù.

Đối mặt với kẻ coi cái chết nhẹ tựa lông hồng như vậy, Trương Cáp là người luôn tính toán lý trí hiểu rằng "liều" với Mã Siêu là việc ngu xuẩn nhất. Thắng thì cũng chỉ là hạ được một kẻ điên mà thua thì mất mạng, hỏng cả tiền đồ.

Cho nên, cái "sợ" của Trương Cáp với Mã Siêu không phải vì võ nghệ hay binh lực, mà là vì nỗi sợ bản năng trước sự điên cuồng không biết sợ chết.

Nếu nói đối đầu với Trương Phi hay Triệu Vân là những trận chiến, thì đối đầu với Mã Siêu lại giống như đứng giữa một cuộc tàn sát không kiểm soát nổi. Áp lực tâm lý ấy hoàn toàn ở một đẳng cấp khác. Trương Cáp e ngại Mã Siêu, kẻ đã bị thù hận nuốt chửng, coi cái chết như không, chỉ sống để báo oán.

Có lẽ, cũng chính vì sự biết sợ đúng lúc, biết lùi để sống, mà Trương Cáp mới có thể tồn tại, lập công và trở thành một trong những danh tướng kiệt xuất nhất của thời loạn thế ấy.

×