Với vai trò nhiệm vụ đặc thù, Trung tâm Khuyến nông quốc gia luôn xác định 3 trụ cột chính để góp phần hỗ trợ bà con nông dân ở các vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc miền núi sản xuất hiệu quả, vươn lên thoát nghèo và làm giàu.

Đưa chuyên gia, cán bộ khuyến nông về tận bản làng

Trong nhiều năm qua, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã triển khai hàng loạt chương trình đào tạo, huấn luyện hướng tới các đối tượng nông dân ở vùng khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, vùng sâu vùng xa. Ông có thể đánh giá về hiệu quả của các chương trình này trong việc nâng cao trình độ dân trí, kỹ năng sản xuất cho bà con?

-Có thể nói, những lớp tập huấn, phổ biến tiến bộ kỹ thuật, công nghệ từ kỹ thuật canh tác lúa, chăn nuôi, trồng cây ăn quả, đến phương pháp quản lý dịch bệnh, bảo quản nông sản… do lực lượng khuyến nông các địa phương tổ chức đã trở thành "lớp học mở" cho hàng trăm nghìn nông dân.

Chúng tôi không chỉ đưa chuyên gia về tận bản làng để giảng dạy, mà còn xây dựng các mô hình thực tế, để bà con “học đi đôi với làm”. Khi họ thấy tận mắt và được tận hưởng hiệu quả từ mô hình ngay tại địa phương, niềm tin được củng cố thì việc nhân rộng sẽ trở nên dễ dàng hơn.

Quá trình triển khai các nhiệm vụ khuyến nông, chúng tôi luôn xác định việc giúp đỡ nông dân, đặc biệt là bà con ở vùng sâu, vùng xa là một trong những nhiệm vụ chiến lược. Đây là những khu vực mà bà con nông dân vẫn sản xuất nhỏ lẻ, ít được tiếp cận với các giải pháp công nghệ tiên tiến hoặc thông tin một cách đa chiều, đầy đủ.

Theo đó, Trung tâm Khuyến nông quốc gia luôn có ba trụ cột chính để thực hiện nhiệm vụ này. Một là xây dựng các mô hình sinh kế phù hợp với đặc thù từng vùng miền, ví dụ như trồng cây dược liệu dưới tán rừng ở vùng miền núi khó khăn, xây dựng mô hình nuôi lợn bản địa ở Hà Giang, Lào Cai…; phát triển cây đặc sản, cây rau ôn đới kết hợp du lịch…

Hai là gắn chặt các lớp đào tạo huấn luyện song song với các mô hình ngoài thực tế. Mục tiêu là giúp bà con nông dân tiếp cận và áp dụng được các giải pháp công nghệ và khoa học kỹ thuật, không chỉ về kỹ thuật sản xuất mà còn cả kỹ năng quảng bá sản phẩm, thương hiệu, kết nối thị trường. Nhiều nơi còn gắn kết sản phẩm với hoạt động du lịch để nâng cao giá trị và thu nhập. Trong quá trình này, lực lượng khuyến nông cơ sở, khuyến nông cộng đồng đang hoạt động rất tích cực. Đây được coi là lực lượng gần gũi với bà con nhất và đồng hành cùng họ.

Ba là hỗ trợ trực tiếp – giải pháp ưu tiên ở những vùng sâu, vùng xa. Bởi các khu vực này việc sử dụng công nghệ thông tin và tiếp cận chuyển đổi số của bà con còn gặp nhiều khó khăn. Do đó, phương pháp trực tiếp là dứt khoát phải thực hiện.

Việc này đòi hỏi tập trung đầu tư cho lực lượng con người làm khuyến nông tại chỗ, tăng cường năng lực cho họ. Đội ngũ này cần chuyên nghiệp, đủ trình độ, kinh nghiệm, kiến thức, và thậm chí cả uy tín để tiếp cận và hỗ trợ bà con hiệu quả. Đây cũng là phương pháp "cầm tay chỉ việc" truyền thống rất hiệu quả, theo kiểu “mưa dầm thấm lâu” của khuyến nông.

Như ông vừa nói, vai trò của lực lượng khuyến nông hiện nay khá “nặng gánh”, không chỉ đơn thuần tập huấn chuyển giao kỹ thuật sản xuất như trước mà đòi hỏi cán bộ phải am hiểu cả về phong tục tập quán, văn hóa địa phương. Trung tâm Khuyến nông quốc gia có giải pháp gì để nâng cao trình độ cho đội ngũ này?

- Đúng vậy. Nhiệm vụ của hệ thống khuyến nông cả nước hiện nay không chỉ đơn thuần là chuyển giao tiến bộ kỹ thuật. Vai trò của cán bộ khuyến nông (đặc biệt là trong tổ khuyến nông cộng đồng) đòi hỏi nhiều kỹ năng hơn để giúp nông dân thoát nghèo theo hướng đa chiều.

Điều này bao gồm giúp bà con tiếp cận công nghệ thông tin, biết cách livestream bán hàng, làm cho sản phẩm đẹp hơn, đồng thời còn phải giúp bà con tiếp cận các nguồn thông tin khác về văn hóa, xã hội, chế độ chính sách như bảo hiểm y tế, cách tiếp cận vốn tín dụng, tham gia xây dựng nông thôn mới văn minh, bảo vệ môi trường sinh thái... Tất cả những điều này sẽ giúp người nông dân không chỉ sản xuất tốt, mà còn biết bán hàng hiệu quả.

Mặc dù một cán bộ không thể đảm đương hết, nhưng hoạt động sinh hoạt của tổ khuyến nông cộng đồng tạo ra môi trường tương tác, chia sẻ kiến thức và kỹ năng đa dạng (thị trường, kỹ thuật, tổ chức, kết nối xã hội), tạo ra hiệu ứng "phép số nhân" và "tự đào tạo" trong cộng đồng.

Một trong những khó khăn lớn nhất ở vùng sâu, vùng xa là trình độ dân trí và khả năng tiếp cận thông tin còn hạn chế. Do đó, công tác đào tạo huấn luyện không chỉ dừng lại ở việc “nói cho bà con nghe”, mà phải “làm cho bà con hiểu, làm được, và làm chủ”.

Và để đáp ứng yêu cầu đặt ra, thời gian qua, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã tổ chức 56 lớp tập huấn nâng cao năng lực cho các tổ khuyến nông cộng đồng với gần 1.300 học viên tham gia; đào tạo, bồi dưỡng cho khoảng 2.000 cán bộ khuyến nông cộng đồng về các kiến thức, kỹ năng: Kinh tế hợp tác, liên kết sản xuất, phát triển thị trường, chuyển đổi số…

Ông có thể đánh giá sự lan tỏa của các mô hình, chương trình giảm nghèo mà Trung tâm Khuyến nông quốc gia đã và đang thực hiện?

- Có thể khẳng định, rất nhiều mô hình khuyến nông đã thành công ở vùng khó khăn, miền núi, hải đảo, điển hình như góp phần giảm thiểu và ngăn chặn hiệu quả tình trạng trâu bò chết vì đói rét vào mỗi mùa đông ở vùng núi phía Bắc; phát triển các mô hình trồng cây dược liệu kết nối thị trường, như trồng sâm Lai Châu, trồng sâm dây, thảo quả…; kiểm soát tốt việc nuôi trồng thủy hải sản ven biển, phát triển các loại cây trồng vật nuôi bản địa như lợn đen, lợn hương, gà Mông, vịt suối, vịt bầu...

Khuyến nông cũng góp phần giúp bà con chuyển đổi tư duy sản xuất, từ chỗ chỉ quan tâm đến mục tiêu tăng thu nhập sang phát triển bền vững, xử lý môi trường và áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, thậm chí đưa sản phẩm đạt chất lượng cao lên kệ siêu thị lớn như Aeon Mall của Nhật Bản.

Tôi từng chứng kiến một người nông dân dân tộc Mông ở Hà Giang chia sẻ về cách làm phân ủ hữu cơ sau một khóa tập huấn. Anh ấy không chỉ thay đổi cách sản xuất của mình, mà còn dạy lại cho hàng chục hộ dân khác. Đó chính là sức lan tỏa của khuyến nông.

Từ những hiệu quả ấn tượng của các mô hình khuyến nông, chúng tôi đã nhận được sự quan tâm, tham gia đồng hành của các quỹ, tổ chức quốc tế. Trong đó, thời gian qua Trung tâm Khuyến nông quốc gia đã phối hợp với Quỹ Thiện Tâm của tập đoàn VinGroup lựa chọn các hợp tác xã ở vùng khó khăn nhằm giúp người nghèo tham gia hợp tác xã và cải thiện sinh kế.

Dự án này hỗ trợ hợp tác xã bằng thiết bị, vật tư cần thiết. Một trong những tiêu chí quan trọng khi lựa chọn hợp tác xã là phải đảm bảo một tỷ lệ hộ thành viên thoát nghèo trong thời gian hỗ trợ. Dự án này đã triển khai được 3-4 năm và đang tiếp tục nhân rộng.

Qua các dự án, mô hình đào tạo, tập huấn chuyển giao tiến bộ kỹ thuật với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, ý thức và trình độ của hộ nghèo, người dân vùng sâu, vùng xa tiến bộ rất nhanh. Nhận thức về làm kinh tế ngày càng rõ ràng, các hủ tục giảm đi. Lãnh đạo địa phương các cấp cũng tin tưởng vào cách làm và rất đón nhận các dự án khuyến nông.

Xin cảm ơn ông!

×