Quảng Nam: Giải pháp nào để đưa OCOP thành Chương trình kinh tế trọng tâm ở khu vực nông thôn?

OCOP giải quyết hàng loạt các vấn đề ở nông thôn

Chương trình OCOP được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 490/QĐ-TTg ngày 7/5/2018. Tỉnh Quảng Nam bắt đầu triển khai Chương trình OCOP vào tháng 7/2018, theo Đề án được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 1599/QĐ-UBND ngày 22/5/2018. Theo đó, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, ban hành khung pháp lý và chính sách để thực hiện; định hướng quy hoạch các vùng sản xuất hàng hóa, dịch vụ; quản lý và giám sát tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm; hỗ trợ các khâu. Đào tạo, tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm, tín dụng.

Trung tâm của Chương trình OCOP là sản phẩm và dịch vụ, được chia thành 6 ngành hàng, gồm: Đồ ăn; đồ uống; hàng lưu niệm - thủ công mỹ nghệ; thảo dược; vải và sản phẩm may mặc; du lịch-dịch vụ. "Xương sống" của OCOP là "Chu trình OCOP thường niên", được thực hiện liên tục, lặp đi lặp lại hằng năm; theo chu trình này, các sản phẩm phải do người dân đề xuất, mà không phải là chỉ định của cán bộ hay cơ quan hành chính nhà nước; dựa trên đề xuất của người dân, Nhà nước hướng dẫn, hỗ trợ; các sản phẩm tham gia Chương trình bắt buộc phải được đánh giá (chấm điểm) và phân hạng sao (1-5 sao) theo bộ tiêu chí của Thủ tướng Chính phủ ban hành.

 Chương trình OCOP tham gia giải quyết hàng loạt vấn đề ở nông thôn, như góp phần thúc đẩy nhanh việc tái cơ cấu trong nông nghiệp, cũng như đẩy mạnh việc ứng dụng, chuyển giao công nghệ trong sản xuất, thông qua các chương trình Khuyến nông, Khuyến công... để tạo ra sản phẩm có năng suất cao, chất lượng tốt. OCOP thúc đẩy việc hình thành và tái cấu trúc các HTX, doanh nghiệp ở vùng nông thôn, từ đó làm cho người dân, thông qua góp vốn vào các HTX, doanh nghiệp, trở thành chủ nhân của quá trình phát triển.

Phát triển OCOP với mục tiêu là tạo công ăn việc làm ở nông thôn, "ly nông, bất ly hương", hạn chế lao động nông thôn di cư ra thành thị, tăng  thu nhập, giảm nghèo; OCOP coi trọng việc đào tạo nguồn nhân lực, huấn luyện thành thạo tay nghề cho người sản xuất và đào tạo về quản lý, điều hành (CEO), để lao động trẻ trong nông thôn có điều kiện khởi nghiệp, sáng tạo từ OCOP. Vì vậy, việc triển khai Chương trình quốc gia "Mỗi xã một sản phẩm" phù hợp với tình hình thực tại.

 Số lượng sản phẩm không ngừng tăng

Tại Quảng Nam, qua 3 năm (2018-2020) triển khai Đề án OCOP, số lượng sản phẩm đăng ký tham gia Chương trình năm sau luôn cao năm trước. Tháng 7 năm 2018, bắt đầu triển khai thực hiện Phương án OCOP thí điểm, kết quả có 25 sản phẩm được UBND tỉnh Quyết định công nhận hạng sao OCOP; năm 2019, số sản phẩm tăng hơn 3 lần so với năm 2018; kế hoạch năm 2020, toàn tỉnh có hơn 140 sản phẩm của 127 chủ thể đã đăng ký tham gia Chương trình; dự kiến đến cuối năm 2020 sẽ có trên 200 sản phẩm đạt 3-4 sao; 3-5 sản phẩm đạt 5 sao. Các sản phẩm sau 01 năm được công nhận OCOP hạng 3 sao trở lên, phải phấn đấu tăng doanh thu và lợi nhuận lên ít nhất 1,5 lần, so với thời điểm sản phẩm chưa tham gia OCOP. Kết quả này, thể hiện sự quan tâm, hưởng ứng tích cực của các địa phương và chủ thể sản xuất, sự lan tỏa mạnh mẽ ngày càng lớn của Chương trình OCOP.

Các sản phẩm được công nhận hạng OCOP từ 3 sao trở lên đều có sự cải tiến rất rõ rệt về mặt chất lượng, bao bì, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc sản phẩm (có trên 70% sản phẩm có mã số, mã vạch; trên 50% sản phẩm đã đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa ở Cục Sở hữu trí tuệ…), các sản phẩm đều có kiểm định về tiêu chuẩn, chất lượng đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm…. Nhiều chủ thể đã mạnh dạn đầu tư máy móc, trang thiết bị, ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất nhằm cải thiện, nâng cao hơn nữa năng suất và chất lượng sản phẩm; rất vui mừng là có hàng chục chủ thể sản xuất ở lứa tuổi thanh niên, có trình độ cao đẳng, đại học đã chọn OCOP với mô hình là HTX hoặc doanh nghiệp để khởi nghiệp sáng tạo. 

Các sản phẩm OCOP của Quảng Nam đã được tham gia trưng bày, triển lãm tại nhiều hội nghị, hội thảo quốc gia tổ chức tại Hà Nội, thành phố HCM và các tỉnh khác; tham gia Hội chợ Festival tại Hội An; hội chợ làng nghề và sản phẩm OCOP Việt Nam năm 2019... Hàng chục sản phẩm OCOP của các doanh nghiệp, làng nghề trong tỉnh đã có mặt tại các siêu thị, trung tâm thương mại lớn trong nước. Đến nay, các địa phương đã hỗ trợ, xây dựng 02 Trung tâm OCOP cấp huyện (huyện Tiên Phước, huyện Tây Giang) và 08 điểm bán hàng OCOP nhằm quảng bá, giới thiệu và bán các sản phẩm OCOP và các sản phẩm đặc trưng của địa phương.

Bên cạnh những kết quả đạt được đáng mừng, thì việc thực hiện Chương trình vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế cần phải tập trung khắc phục, đó là: OCOP là một Chương trình mới, nên việc thực hiện bước đầu vẫn còn khá lúng túng, cán bộ quản lý, cán bộ OCOP các cấp nhận thức chưa đầy đủ, thiếu kinh nghiệm, đội ngũ cán bộ phụ trách, tham mưu Chương trình OCOP tại cấp huyện, cấp xã chủ yếu là kiêm nhiệm, phụ trách nhiều công việc, nên hiệu quả hoạt động còn nhiều hạn chế.

Giải pháp nào để OCOP thành trọng tâm ở nông thôn?

 Để OCOP trở thành chương trình kinh tế trọng tâm ở khu vực nông thôn trong thời gian đến, cần tiếp tục tuyên truyền về Chương trình OCOP dưới nhiều hình thức, nhất là trên các phương tiện thông tin đại chúng để mọi người hiểu được OCOP là gì, tại sao phải làm OCOP, làm OCOP như thế nào, từ đó tích cực tham gia và quảng bá rộng rãi sản phẩm OCOP.

Đặc biệt, tổng kết 3 năm (2018-2020) triển khai Chương trình, trên cơ sở đó xây dựng Đề án Chương trình OCOP giai đoạn 2021- 2025 trình Hội đồng nhân dân tỉnh ban hành Nghị quyết để triển khai thực hiện. Chương trình của giai đoạn tiếp theo đặc biệt chú trọng đến phát triển các nhóm sản phẩm OCOP chủ lực theo từng vùng; nâng cao chất lượng sản phẩm, nâng cấp sản phẩm, khuyến khích phát triển sản phẩm mới, làm cho sản phẩm OCOP đa dạng và phong phú, đáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng trong nước và xuất khẩu...

Trong đó, cần đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, quảng bá hình ảnh OCOP, kết nối tiêu thụ sản phẩm OCOP; xây dựng một số Trung tâm OCOP cấp huyện; phát triển/nâng cấp các điểm bán hàng OCOP; tích cực tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại OCOP trong và ngoài tỉnh; tổ chức các hội chợ chuyên bán sản phẩm OCOP...

Tiếp tục củng cố, nâng cấp, thành lập mới các tổ chức kinh tế tham gia Chương trình OCOP; tư vấn, hỗ trợ thành lập các HTX, doanh nghiệp vừa và nhỏ; nâng cấp, tái cơ cấu các tổ chức kinh tế tham gia OCOP; gắn chương trình OCOP với chương trình khởi nghiệp sáng tạo ở nông thôn...

Đặc biệt, phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn để thúc đẩy Chương trình OCOP. Đề án OCOP Quảng Nam đã khẳng định du lịch nông nghiệp, nông thôn - Nhóm sản phẩm thứ 6 này, có vai trò dẫn dắt và quyết định đến sự phát triển của 5 nhóm sản phẩm còn lại. Kinh nghiệm ở Nhật Bản,Thái Lan... cho thấy, nơi nào có các hoạt động du lịch phát triển mạnh, thì nơi đó doanh thu sản phẩm OCOP đạt cao. Các sản phẩm du lịch nông nghiệp, gắn với hoạt động tham quan, trải nghiệm cần được phát huy như: Làng Rau Trà Quế, Làng rau Thanh Đông, Làng gốm Thanh Hà, Làng chài, tham quan rừng dừa Bảy Mẫu Cẩm Thanh (ở TP. Hội An), Làng Triêm Tây (Điện Bàn), Làng trái cây Đại Bình (Nông Sơn), Làng cổ Lộc Yên (Tiên Phước), Làng Bích Họa (Tam Thanh)… phát triển du lịch tại các huyện miền núi phía Tây của tỉnh Quảng Nam với các điểm đến như: Quần thể Pơ mu; Làng du lịch Pơning (huyện Tây Giang), Làng du lịch Bhohoong (huyện Đông Giang), Làng du lịch cộng đồng Cơtu (huyện Nam Giang)... 

Mở rộng du lịch về phía Nam tỉnh; trong đó, tập trung xây dựng, hình thành trục Văn hóa – Nông dược (nông nghiệp và dược liệu), xuất phát từ các làng nghề nông nghiệp, phi nông nghiệp từ Hội An đi đến các điểm du lịch sinh thái biển, nối tiếp du lịch sinh thái Hồ Phú Ninh, đến Làng cổ Lộc Yên và nhà lưu niệm cụ Huỳnh Thúc Kháng, dẫn đến Trà My, nơi có khu di tích Nước Oa và các làng du lịch truyền thống cộng đồng bào dân tộc M'Nông, Ca Dong, Xê Đăng, gắn với sản phẩm Sâm Ngọc Linh, Quế Trà My nổi tiếng, cùng nhiều loại dược liệu quý hiếm khác.

Ban hành cơ chế, chính sách mới theo hướng ưu tiên hỗ trợ để khuyến khích phát triển các sản phẩm được chế biến, chế biến sâu; hỗ trợ cho xúc tiến thương mại các sản phẩm OCOP; hỗ trợ để áp dụng vào sản xuất theo các tiêu chuẩn tiên tiến, như GlobalGAP, Organic, GMP, HACCP, ISO...để các sản phẩm OCOP có điều kiện tiếp cận với thị trường xuất khẩu; hỗ trợ tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm; mã số, mã vạch; nhãn hiệu hàng hoá... đối với các sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên. Khuyến khích các chủ thể sản xuất áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, đo lường chất lượng và đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa, để khẳng định chất lượng sản phẩm, lan tỏa thương hiệu OCOP Quảng Nam trong và ngoài nước.