Sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng phục vụ người dân

Từ năm 2019 đến nay, việc sắp xếp đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện, cấp xã được triển khai theo Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14 và tiếp tục được đẩy mạnh theo Kết luận số 48-KL/TW ngày 30/1/2023 của Bộ Chính trị.

Hiện nay, các cơ quan chức năng đang thực hiện Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 và Kết luận số 121-KL/TW ngày 24/1/2025 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII; cùng các kết luận gần đây của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về việc sắp xếp ĐVHC và xây dựng mô hình chính quyền địa phương (CQĐP) hai cấp. Ban Chỉ đạo của Chính phủ cũng đã định hướng các nội dung trọng tâm để các địa phương xây dựng Đề án, tổ chức bộ máy, bố trí cán bộ, công chức, viên chức phù hợp khi thực hiện sắp xếp.

Theo quy định, các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc cấp huyện như trung tâm y tế, trung tâm văn hóa – thể thao, trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên, phòng khám đa khoa khu vực, thư viện, ban quản lý dự án đầu tư xây dựng… có nhiệm vụ cung cấp dịch vụ công thiết yếu và hoạt động dưới sự quản lý của UBND cấp huyện.

Tuy nhiên, khi triển khai mô hình CQĐP hai cấp (tỉnh và xã), việc bỏ cấp huyện đòi hỏi tổ chức lại hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập để tránh chồng chéo, dư thừa, giảm gánh nặng ngân sách.

Theo Nghị quyết số 19-NQ/TW năm 2017, mục tiêu là tinh gọn bộ máy, giảm mạnh biên chế, nâng cao hiệu quả hoạt động. Do đó, sau khi sáp nhập ĐVHC cấp huyện, các địa phương phải rà soát toàn diện hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập: từ cơ cấu tổ chức, cơ sở vật chất đến đội ngũ nhân lực. Trên cơ sở đó, quyết định giữ lại, hợp nhất hoặc giải thể đơn vị sao cho phù hợp với nhu cầu phục vụ người dân và điều kiện thực tiễn.

Sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập: Đảm bảo không gián đoạn dịch vụ công

Trong quá trình tái cơ cấu đơn vị sự nghiệp công lập, việc bố trí đội ngũ cán bộ, viên chức là vấn đề được đặc biệt quan tâm. Theo khoản 4, Điều 6 Nghị định 107/2020/NĐ-CP, việc sáp nhập, hợp nhất, giải thể đơn vị sự nghiệp công lập phải đi kèm phương án sắp xếp lại nhân sự, bảo đảm không gây xáo trộn lớn và không làm gián đoạn dịch vụ công thiết yếu.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) nhận định, việc sáp nhập đơn vị hành chính là cần thiết nhằm tinh gọn bộ máy, tiết kiệm ngân sách. Tuy nhiên, nếu không đi kèm giải pháp đồng bộ với các đơn vị sự nghiệp sẽ dễ dẫn đến tình trạng cồng kềnh, lãng phí hoặc gây khó khăn cho người dân trong tiếp cận dịch vụ công.

Ông Thịnh đề xuất, các địa phương cần xây dựng lộ trình sáp nhập rõ ràng, công khai, có tham vấn ý kiến cán bộ và nhân dân. Một số giải pháp cần chú trọng gồm:

Với đội ngũ viên chức: Cần có chính sách hỗ trợ chuyển đổi vị trí việc làm, đào tạo lại hoặc bố trí phù hợp nếu đơn vị bị giải thể, hợp nhất. Đảm bảo đầy đủ quyền lợi về lương, bảo hiểm và thời gian công tác.

Với người dân: Dịch vụ y tế, giáo dục, văn hóa, an sinh xã hội phải được duy trì ổn định. Trường hợp khoảng cách tiếp cận bị kéo giãn sau sáp nhập, cần có giải pháp bù đắp như tăng cường điểm phục vụ vệ tinh hoặc ứng dụng công nghệ số.

Về cơ sở vật chất: Tài sản công sau sáp nhập cần được quản lý thống nhất, tránh lãng phí. Các trụ sở không sử dụng nên được chuyển đổi công năng hoặc bàn giao lại cho Nhà nước theo quy định.

PGS.TS Thịnh cũng lưu ý, việc sắp xếp các đơn vị sự nghiệp công lập phải đồng bộ với mô hình chính quyền cấp huyện sau sáp nhập, tránh tình trạng “trên tinh, dưới rối”. Cán bộ, viên chức dôi dư cần được hỗ trợ phù hợp, tránh nguy cơ mất việc làm đột ngột, đồng thời bảo đảm quyền phản ánh, kiến nghị của người dân nếu quá trình sắp xếp ảnh hưởng đến quyền tiếp cận dịch vụ công.

Sắp xếp các đơn vị sự nghiệp công lập lĩnh vực y tế, giáo dục theo mô hình chính quyền 2 cấp

Theo Công văn số 03/CV-BCĐ của Ban Chỉ đạo sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, sau khi mô hình này đi vào hoạt động, Chính phủ sẽ giao Bộ Nội vụ phối hợp với các bộ, ngành liên quan sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các quy định về tổ chức, hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập, nhằm bảo đảm hiệu quả hoạt động, đáp ứng nhu cầu phục vụ nhân dân.

Lĩnh vực giáo dục:

Giữ nguyên các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở công lập và chuyển giao về chính quyền địa phương cấp xã quản lý.

Các trung tâm giáo dục nghề nghiệp, giáo dục thường xuyên thuộc UBND cấp huyện hiện nay sẽ được chuyển về Sở Giáo dục và Đào tạo quản lý, tổ chức lại để cung ứng dịch vụ theo địa bàn liên xã, phường.

Lĩnh vực y tế:

Duy trì hệ thống Trạm Y tế xã, phường hiện có để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân.

Căn cứ diện tích và quy mô dân số sau sắp xếp, UBND cấp tỉnh có thể tổ chức lại thành một đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp xã để thực hiện nhiệm vụ phòng bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Các trung tâm y tế, bệnh viện đa khoa thuộc UBND cấp huyện hiện nay sẽ chuyển về Sở Y tế quản lý, sắp xếp lại để cung cấp dịch vụ theo cụm xã, phường.

Việc sắp xếp hệ thống sự nghiệp công lập theo hướng gắn với địa bàn dân cư, tinh gọn bộ máy và tăng tính liên kết vùng là bước đi quan trọng trong tiến trình đổi mới tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng dịch vụ công.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính, trong đó có bố trí lại các đơn vị sự nghiệp công lập cấp huyện, là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm xây dựng nền hành chính hiện đại, tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả. Tuy nhiên, để chủ trương này thực sự phát huy hiệu quả, cần có giải pháp đồng bộ đối với hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập, đảm bảo sự chuyển đổi mượt mà, không gây xáo trộn lớn trong đời sống nhân dân và hoạt động của bộ máy công quyền. Đây không chỉ là bài toán tổ chức, mà còn là yêu cầu về quản trị công minh bạch, nhân văn và hiệu quả.

×