Trăn trở trong lòng làng cổ trăm năm tuổi ở Hà Nội: Nguy cơ "chia cắt" đặt người dân trước nhiều xáo trộn (bài 1)

Cụ ông 81 tuổi rời con cháu về quê gìn giữ nếp nhà cổ

Nhiều ngày qua, ông Nguyễn Thiện Tứ (81 tuổi) xã Chuyên Mỹ, TP.Hà Nội cảm thấy trăn trở khi nghe tin dự án tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam dự kiến đi qua sẽ cắt ngang làng cổ Cựu trăm năm tuổi, trong đó có căn nhà ông đang sinh sống, gìn giữ.

Từ lâu, làng Cựu đã khắc sâu vào ký ức của người dân và du khách yêu mến Hà Nội bởi vẻ đẹp nhuốm màu rêu phong, cổ kính và đầy chất thơ. Nằm bên dòng sông Nhuệ hiền hòa, làng Cựu nổi bật với hệ thống kiến trúc biệt thự mang phong cách Á – Âu độc đáo, gắn với nghề may veston đệ nhất xứ Kinh kỳ.

Cổng làng Cựu vẫn vẹn nguyên hình hài xưa cũ – uy nghi. Những con ngõ lát gạch nghiêng mình theo dáng người đi, tường hoa, hàng cau, giếng nước… như đưa người lữ khách trở về ký ức quê nhà. Đây là nơi nhiều du khách thập phương và nước ngoài thường xuyên ghé thăm.

Trong câu chuyện với PV Dân Việt, ông Tứ ngước nhìn ngôi nhà cổ hơn 100 năm tuổi mình đang sinh sống với đầy ký ức hoài niệm. Ông là hậu duệ đời thứ 4 của ngôi nhà phủ màu rêu phong này.

“Theo bố mẹ tôi kể, ngôi nhà được xây dựng từ đầu thế kỷ XX (khoảng năm 1909-1910). Tổng thể xây dựng gồm 11 gian, trong đó có 3 gian thờ, 2 gian buồng dùng cho sinh hoạt, 3 gian nhà ngang dùng cho bếp, phục vụ sản xuất, 1 gian cho người giúp việc, 1 gian cối xay giã gạo, 1 gian nuôi trâu bò với tổng diện tích đất 300m2, trước sân rộng làm vườn hoa cây cảnh”, ông Tứ chia sẻ.

Theo ông Tứ, điểm đặc biệt nhất của ngôi nhà đó là cánh cổng được cha ông để lại có kiến trúc khó nơi nào trên cả nước có và giống. Toàn bộ cổng lấy ý tưởng đặc biệt in hình nổi hoa lá, trên đỉnh cổng có cách điệu đầu chim ó, mình chim là lá cây. Trước cổng in 3 chữ hán Đắc Kỳ Môn (Đắc: độc đáo, Kỳ: trường kỳ, Môn: cửa – nghĩa là cửa độc đáo và trường kỳ).

“Cánh cổng nhà tôi khác cổng truyền thống của người Việt đó là cao ráo hơn, cổng vòm thể hiện tính chất đan xen kiến trúc phương Tây. Điểm đặc biệt nữa mặt trong cổng thể hiện toàn bộ nét kiến trúc Khải Hoàn Môn của Pháp. Cụ ông trong gia đình kể lại, bố cụ làm nhà lúc cụ hơn 20 tuổi. Thời đó, cụ được sang Pháp học, khi về cụ mới đưa ra ý tưởng này và được làm đúng như vậy. Điểm đặc biệt nữa đó là bể hứng nước mưa trăm năm tuổi giờ tôi vẫn dùng với đường vân nhiều người rất thích bởi có nét độc đáo riêng”, ông Tứ cho hay.

Ông Tứ trước đây làm trong ngành giao thông, cả nhà thoát ly vào nội thành Hà Nội sinh sống, ngôi nhà cổ này từng có thời gian dài cửa đóng, then cài. Khi nào có công việc giỗ, chạp gia đình mới trở về. Tuy nhiên, cách đây ít năm, một số gia đình bị trộm lẻn vào lấy các vật dụng thờ, hoành phi, câu đối… có giá trị nên ông quyết định “hy sinh tình cảm” bản thân, bàn với vợ con sẽ quay trở về quê gìn giữ, bảo tồn những di sản cha ông để lại.

“Tôi nói với các con, kiến trúc như vậy các cụ để lại cho dòng họ và cũng cho gia đình mình, bố phải về về. Đáng lẽ tuổi bố được nghỉ ngơi, ăn cơm xong có người rửa bát, vui vầy bên con cháu nhưng thôi bố về để giữ lại tài sản này. Cách đây ít ngày làng Cựu đón tiếp đón đoàn du khách nước ngoài cùng với lãnh đạo xã và thành phố về tham quan, điểm tâm ẩm thực tại nhà tôi. Trước đó, Bộ Xây dựng giao cho Trường Đại học Xây dựng quy hoạch bảo tồn làng Cựu cổ, nếu phải phá bỏ đi thì thật là tiếc bởi ở miền Bắc không còn nhiều ngôi nhà cổ như thế này”, ông Tứ trải lòng.

Ông Tứ chia sẻ, xây dựng tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam là công trình trọng điểm, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế của cả nước. Đây là chủ trương lớn nhận được sự đồng thuận, ủng hộ của nhân dân. Tuy nhiên, ông và nhiều hộ dân làng Cựu cổ mong muốn cơ quan cấp có thẩm quyền nghiên cứu để giữ được nét kiến trúc làng cổ mà vẫn hài hoà được việc xây dựng phát triển văn hoá du lịch.

Mong muốn có phương án tối ưu

Cũng như ông Tứ, anh Trần Đình Thông (47 tuổi, người dân làng Cựu) chia sẻ, dự án dự kiến sẽ đi qua ngôi nhà cổ hơn 100 năm tuổi của mình. Anh Thông hoàn toàn đồng thuận với chủ trương của Đảng, Nhà nước nhưng anh bày tỏ mong muốn giữ được làng cổ Cựu để phát triển, lan tỏa giá trị văn hóa Thủ đô ngàn năm văn hiến.

Anh Thông cho hay, anh là thế hệ thứ 4-5 của ngôi nhà cha ông để lại. Đây là ngôi nhà kiến trúc phương Tây đầu tiên của làng Cựu, bắt nguồn từ việc các cụ giao thương buôn bán ở đất Hà Thành sau đó thuê thiết kế, thuê thợ về xây dựng những năm đầu thế kỷ XX.

Trong kiến trúc phương Tây vẫn đan xen kiến trúc Việt và kiến trúc cổ của người Việt, các bức phù điêu đều lấy gốc tích Phật giáo Việt Nam và các nét trang trí. Thời các cụ trong gia đình anh Thông xây dựng là một gia đình có 2 nhà thông nhau, thế hệ thứ 2 là anh em mỗi người một nhà, đến đời con cháu vẫn duy trì sinh hoạt như vậy. Nét trang trí khắc nổi cánh dơi với chữ Phúc – Thọ là một họa tiết truyền thống kết hợp hình ảnh con dơi (phúc) và chữ "Thọ" (trường thọ), mang ý nghĩa cầu chúc cho sự hạnh phúc, may mắn và sống lâu trăm tuổi.

“Nhiều năm nay Sở Văn hoá và Thể thao và Sở Du lịch Hà Nội đã về, nghiên cứu thành trung tâm làng cổ. Là người dân tôi mong muốn có phương pháp tối ưu hơn, giữ lại nét cổ để nơi đây thành trung tâm du lịch, văn hoá cho thế hệ mai sau”, anh Thông bày tỏ.

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Trần Quang Trung, Trưởng thôn Cựu cho biết, dự kiến tuyến đường sắt cao tốc Bắc – Nam cắt ngang qua thôn khoảng 300m, trong đó có khoảng 20 nhà chủ yếu nhà cổ, có nhà kiến trúc rất đẹp.

“Nhân dân chúng tôi đều nhất trí quan điểm đồng tình, hưởng ứng, chấp hành chủ trương xây dựng Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Tuy nhiên, cũng có nhiều mong muốn giữ lại các công trình nhà cổ”, ông Trung chia sẻ.

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Nguyễn Hữu Chi, Chủ tịch UBND xã Chuyên Mỹ cho biết, mới đây đơn vị đã gửi văn bản đến UBND thành phố Hà Nội; Ban Quản lý dự án Đường sắt, các Sở, ban ngành liên quan.

Theo ông Chi, tuyến đường sắt dự kiến đi qua địa phận các thôn: Đồng Cả, Thường Liễu, Đại Nghiệp, Lễ Nhuế (gồm cả Nghĩa trang Lễ Nhuễ, Trạm bơm Lễ Nhuế), Thượng, Ứng Cử, Từ Thuận, Cựu, Thượng Yên (gồm cả Nghĩa trang Thượng Yên), Giẽ hạ (gồm cả Nghĩa trang nhân dân xã Phú Yên Cũ), Cầu Giẽ, Bài Lễ với chiều dài đi qua xã Chuyên Mỹ khoảng 10,3km. Trong đó, đặc biệt, tuyến đường đi qua làng Cựu - là một trong số ít những ngôi làng cổ của vùng Đồng bằng Bắc Bộ còn lưu giữ được gần như nguyên vẹn không gian kiến trúc và giá trị văn hóa đặc sắc.

Theo ông Chi, việc phát triển hạ tầng giao thông hiện đại như Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam là chủ trương lớn, đúng đắn của Đảng và Nhà nước, có ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, quá trình phát triển cần bảo đảm sự hài hòa với việc bảo tồn di sản văn hóa, bởi di sản là cội nguồn, là bản sắc của địa phương.

Vì những lý do nêu trên, UBND xã Chuyên Mỹ kiến nghị UBND thành phố, các sở, ngành, Ban Quản lý dự án Đường sắt quan tâm, xem xét có ý kiến gửi Bộ Xây dựng, các cấp có thẩm quyền nghiên cứu phương án “hợp tình, hợp lý”.

“Nếu phương án đề xuất được chấp thuận, sẽ đạt được những ưu điểm, không ảnh hưởng đến việc bảo tồn nguyên vẹn quần thể kiến trúc, cảnh quan và các giá trị văn hóa phi vật thể của làng cổ Cựu, đảm bảo sự hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo tồn di sản văn hóa, thực hiện mục tiêu phát triển bền vững của địa phương, tôn trọng và lắng nghe nguyện vọng chính đáng của cộng đồng nhân dân địa phương trong việc gìn giữ tài sản quý báu của cha ông”, ông Chi chia sẻ.

Còn nữa!

×