Cận cảnh vũ khí có sức mạnh như “thần” của triều đại nhà Nguyễn
Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam hiện đang lưu giữ và trưng bày 18 khẩu súng thần công các loại. Súng đa dạng về kiểu dáng, kích cỡ và chất liệu.
Trong số 18 khẩu, phổ biến là súng thần công sản xuất từ thời nhà Nguyễn và súng do Châu Âu sản xuất (nước Pháp, Hà Lan, Tây Ban Nha....).
Súng được đưa về bảo tàng từ nhiều tỉnh thành trên cả nước. Đặc biệt có 8 khẩu được phát hiện, khai quật trong khu vực Hoàng Thành Thăng Long.
Đạn sắt được Triều Nguyễn chế tạo thế kỷ XIX dùng cho súng thần công, được phát hiện tại cửa Thuận An (thôn Hòa Duân, xã Phú Thuận, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên – Huế, năm 1992).
Súng mang tên "Thần công" được người Việt thời bấy giờ coi đây là loại vũ khí có sức mạnh như "thần" và thể hiện sức mạnh của vương triều nhà Nguyễn.
Người được xem là ông tổ của nghề đúc súng thần công ở Việt Nam là Hồ Nguyên Trừng. Ông là nhà kỹ thuật quân sự nổi tiếng thời Hồ, quê ở Đại Lại, phủ Thanh Hoa (nay là Kim Mâu, huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hoá).
Từ đầu thế kỷ 18, nhà Nguyễn cho trưng bày súng thần công trước cung điện thể hiện sức mạnh của vương triều. Vào các buổi sáng, buổi chiều, nhà Nguyễn cho bắn súng lệnh, dân thường bị cấm không được đi ngang qua súng thần công, nếu đi ngang xa xa phải ngả mũ chào. Đối với các quan võ thời ấy khi được thăng quan tiến chức phải thờ thần công tạ lễ, một tháng hai lần cúng bái thần công.
Anh Toàn (tỉnh Thanh Hóa) chia sẻ: “Nghỉ hè tôi đưa các cháu đi tham quan các khu di tích, lịch sử ở Hà Nội. Bởi vì tôi giáo dục các con tôi theo hướng hiểu sâu rộng về những giá trị văn hóa – lịch sử của dân tộc ta trong các thời kỳ dựng nước và giữ nước”.
Dưới triều Vua Gia Long (1802 - 1819) và Minh Mạng (1820 - 1840), là thời kỳ phát triển rực rỡ nhất của kỹ thuật đúc súng thần công của Việt . Các vị vua này đã cho đúc 2.468 khẩu súng thần công các loại.
Mùa xuân năm 1859, tại pháo đài Phước Thắng (Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu), súng thần công đã nã đạn vào quân Pháp và Tây Ban Nha, mở màn cho cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân Nam Bộ. Về sau này, trong các lễ hội Festival biển Vũng Tàu thường có thêm chương trình tái hiện lại lễ hội bắn súng thần công của Nhà Nguyễn.
