Chiến sự Nga - Ukraine xóa sổ 15 năm tiến bộ của kinh tế Nga

Mới đây, theo Viện Tài chính Quốc tế (IIF), Nga sẽ vô tình xóa bỏ 15 năm thành tựu kinh tế của mình vào cuối năm 2023 khi chiến sự Nga - Ukraine diễn ra, gây ra vô số lệnh trừng phạt, và khiến các công ty phải rút khỏi đất nước này.

Các nhà kinh tế học Benjamin Hilgenstock và Elina Ribakova đã viết như vậy trong một đánh giá sơ bộ về tác động của chiến sự Nga - Ukraine, họ cũng lưu ý rằng, các biện pháp trừng phạt nếu còn nhiều và mạnh tay hơn thế nữa lên Nga có thể làm thay đổi mức dự báo hiện tại của họ.

Có thể thấy, chiến sự Nga - Ukraine vào tháng trước đã thúc đẩy sự sụp đổ của đồng rúp và khiến chuỗi cung ứng và giá cả hàng hóa toàn cầu rơi vào hỗn loạn, đồng thời gây ra sự ra đi hàng loạt của các công ty khỏi đất nước. Nhà sản xuất ô tô Pháp Renault SA là một trong những công ty mới nhất rút lui, thông báo rằng họ sẽ ngừng hoạt động tại nhà máy ở Moscow, và cho biết đang xem xét tương lai của một liên doanh lâu đời của Nga có tên là AvtoVaz.

Ở một góc độ khác, ngay cả sau khi nền kinh tế Nga bị ảnh hưởng ngay lập tức, nền kinh tế này cũng sẽ phải chịu đựng trong nhiều năm tới từ cái gọi là "chảy máu chất xám" - cuộc di cư của những người Nga có học thức, thuộc tầng lớp trung lưu có đủ tài chính để rời khỏi đất nước. Theo IIF, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của EU đối với công nghệ bao gồm cả vi điện tử sẽ cản trở sự phát triển công nghệ ở Nga trong nhiều năm tới.

Đồng thời, việc các công ty nước ngoài không muốn làm ăn với Nga sẽ dẫn đến sự suy yếu của các lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế Nga, báo cáo này cho biết. Các nhà kinh tế của IIF còn nêu rõ: "Ảnh hưởng tiêu cực đến triển vọng kinh tế Nga ở trung và dài hạn có thể còn kéo dài và nghiêm trọng hơn nữa".

Người tiêu dùng Nga đang cảm thấy phải trả giá nặng nề từ chiến sự Nga - Ukraine

Có thể có nhiều người Nga không ủng hộ cuộc chiến ở Ukraine, nhưng họ đang phải trả giá như nhau. Bởi trong khoảng thời gian hơn một tháng qua, Nga đã trở thành một quốc gia bị Mỹ và một loạt quốc gia khác áp dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế cứng rắn, khiến đồng tiền của nước này lao dốc và nền kinh tế của nước này bị thu hẹp lại ngay lập tức. Nhiều doanh nghiệp phương Tây đã tạm ngừng hoạt động ở đó hoặc rời khỏi đất nước hoàn toàn.

Người dân Nga đang cảm thấy tác động thực sự từ các lệnh trừng phạt của phương Tây, khi việc gián đoạn nguồn cung cấp lương thực buộc người dân phải xếp hàng dài để mua các mặt hàng cơ bản như thuốc, đường, mì ống, bánh mì, trứng và các nhu yếu phẩm khác.

Đối với một số người, "điều bình thường mới" này ở Nga gợi nhớ về một thời kỳ đen tối hơn, khi bức màn sắt sừng sững giữa Nga và châu Âu mọc lên và đất nước khi đó có một cái tên khác: Liên Xô cũ.

Vào ngày 23/3, Bộ Kinh tế Nga cho biết rằng lạm phát ở nước này đã tăng 14,5% trong khoảng thời gian từ ngày 12 tháng 3 đến ngày 18 tháng 3. Đồng thời, kể từ khi chiến sự Nga - Ukraine diễn ra, chi phí sinh hoạt ở Nga cũng đã tăng vọt.

Thậm chí, Cơ quan Thống kê Nhà nước Liên bang Nga đã công bố một báo cáo đánh giá chỉ số giá tiêu dùng trong khoảng thời gian từ ngày 12 đến ngày 18 tháng 3, và cho thấy giá các mặt hàng gia dụng và thực phẩm thông thường đã tăng chóng mặt. Ví dụ, giá đường tăng trung bình 13,8%, nhưng một số khu vực đã chứng kiến mức tăng giá từ 24 đến 37%. Hành tây là mặt hàng bị ảnh hưởng nhiều thứ hai, tăng trung bình 13,7%. Giá cà chua và chuối tăng khoảng 8%. Tuy nhiên, dưa chuột lại giảm giá khoảng 6%.

Một người dân Nga nói với tờ The Guardian: "Mọi người đang chia sẻ những lời khuyên về nơi lấy đường. Điều này là điên rồ", Viktor Nazarov là cư dân của Saratov, nơi một thị trưởng địa phương tuyên bố sẽ tổ chức một phiên chợ đặc biệt để mọi người mua đường. "Thật buồn và thật buồn cười. Cảm giác như một tháng trước vẫn ổn và bây giờ chúng ta đang nói về những năm 1990 một lần nữa, mua sản phẩm vì… chúng ta sợ chúng sẽ biến mất". Bên cạnh đó, các mặt hàng phi thực phẩm cũng tăng giá, như tã giấy tăng 4,4%.

Kể từ khi chiến sự Nga - Ukraine bắt đầu, số liệu thống kê chính thức cho thấy giá điện thoại thông minh tại Nga cũng đã tăng 18%, giá ô tô nước ngoài tại Nga tăng 27% và giá tivi tăng 33%. Với tốc độ và quy mô cuộc chiến cũng như các lệnh trừng phạt không dừng lại, chỉ số lạm phát gán trọng số lớn với giá tiêu dùng ở Nga sẽ còn tăng mạnh so với chỉ số hiện tại, nếu chúng tăng tương ứng với chi phí nhiên liệu trên thị trường toàn cầu.

Nhu cầu tăng cao và nguồn cung thắt chặt đều đóng một vai trò quan trọng. Khi chiến sự Nga - Ukraine nổ ra, người Nga sợ hãi dự trữ các loại thực phẩm chủ yếu như đường, bột mì và kiều mạch. NielsenIQ, một công ty nghiên cứu ước tính rằng, từ ngày 21/2 đến ngày 6/3, doanh số bán lẻ đường, ngũ cốc và các hàng hóa khó hư hỏng khác đã tăng 46% so với một năm trước đó. Việc mua sắm hoảng loạn như vậy được thúc đẩy bởi các bức ảnh lan truyền về những người mua sắm tranh nhau mua hàng tạp hóa, đã dẫn đến tình trạng thiếu hụt thứ mà chính phủ Nga coi là "hàng hóa quan trọng về mặt xã hội".

Cuộc khủng hoảng kinh tế của Nga bắt đầu sau cuộc chiến ở Ukraine, khi các quốc gia phương Tây nhanh chóng ban hành một cuộc tấn công trừng phạt chưa từng có. Đồng tiền của Nga, đồng rúp giảm khoảng 30% so với đồng đô la Mỹ sau khi một số ngân hàng Nga bị cấm tham gia hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT.

Sau khi các lệnh trừng phạt được công bố, có thông tin cho rằng người Nga đã đổ xô đến các ngân hàng và máy ATM trong nhiều ngày, với một số máy ngân hàng hết tiền. Người dân nước ngoài có tiền trong ngân hàng Nga cũng đổ xô rút tiền. Với việc đồng rúp giảm giá, chi phí nhập khẩu hàng hóa đã tăng mạnh.

Stephen Innes, đối tác quản lý tại SPI Asset Management nói rằng, thủ phạm khiến giá cả tăng cao là "lạm phát nhập khẩu". Ông nói: "Bất cứ thứ gì Nga nhập khẩu đều có giá tăng theo cấp số nhân (đắt hơn) do đồng rúp yếu hơn.

Chừng nào các lệnh trừng phạt của phương Tây vẫn còn hiệu lực, một động lực thậm chí còn lớn hơn của lạm phát có thể là khó mua được hàng hóa mà Nga vốn không sản xuất được trong nước. Ngoài ra, bất cứ thứ gì mà nước này nhập khẩu bất chấp lệnh trừng phạt đều trở nên đắt đỏ hơn, vì đồng rúp đã mất giá gần một phần ba so với đồng đô la. Các nhà phân tích kinh tế còn dự đoán năm 2022, GDP Nga sẽ giảm 8% và lạm phát sẽ lên tới 20% tăng từ mức 5,5% được dự đoán trước khi chiến sự Nga -Ukraine diễn ra.

Nỗi đau kinh tế từ chiến sự Nga - Ukraine đang trở thành hiện thực

Khi binh lính Nga chịu đựng những ngày khó khăn tại chiến trường Ukraine, thì người dân Ukraine ngày càng tuyệt vọng vì cạn kiệt lương thực và thuốc men. Suy thoái kinh tế từ cuộc xâm lược cũng đang bắt đầu lan sang phần còn lại của thế giới.

Theo Goldman Sachs, các dự báo về tăng trưởng toàn cầu đang bị cắt giảm và khả năng Mỹ suy thoái vào năm 2023 đã tăng lên 35%. Nhưng chiến sự Nga - Ukraine này không còn là mối quan tâm lý thuyết, không còn trong tương lai để các nhà kinh tế thảo luận trong các tài liệu nghiên cứu, và ghi chú cho các nhà đầu tư nữa. Nó đã hữu hình. Nó ở đây. Và nó gây ra nỗi đau cho hàng triệu người.

Hiện tại, các lệnh trừng phạt và sự gián đoạn chuỗi cung ứng khác đã khiến giá tiêu dùng trên toàn thế giới tăng vọt, khi giá dầu và các mặt hàng khác tăng đột biến. Giá xăng và dầu diesel tăng cao cũng làm tăng giá lương thực, làm gia tăng lo ngại rằng thế giới đang trên bờ vực của một cuộc khủng hoảng đói nghiêm trọng.

Tuyệt vọng ở Ukraine

Hàng triệu người tị nạn đang đổ ra khỏi Ukraine và rất ít khả năng chi trả cho các nhu cầu của họ. Cơ quan cứu trợ Mercy Corps cho biết, ở Ukraine, một số thị trấn có lượng lương thực hiện còn đủ chưa đến 4 ngày, cảnh báo rằng hệ thống nhân đạo ở nước này "có thể bị phá vỡ". Trong khi đó, Steve Gordon, cố vấn ứng phó nhân đạo Ukraine của Mercy Corps ước tính ít nhất 70% dân số của Kharkiv và Sumy hoàn toàn phụ thuộc vào viện trợ. Còn theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ukraine Oleg Nikolenko, nguồn cung cấp thực phẩm và y tế đã gần như cạn kiệt ở thành phố Kherson, miền nam Ukraine.

Hiệu ứng domino từ chiến sự Nga - Ukraine đã khiến giá lương thực tăng cao. Khi giá khí đốt tăng cao, nguồn cung phân bón đang bị thu hẹp. Điều đó đã khiến giá lúa mì, ngô, dầu thực vật và đậu tương tăng vọt, điều này đặc biệt gây khó khăn cho các quốc gia đang phải vật lộn với tình trạng mất an ninh lương thực.

Các nền kinh tế phát triển cũng bắt đầu cảm thấy đau đớn

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết, chính phủ của ông đang xem xét phiếu thực phẩm để giúp các gia đình có thu nhập trung bình và thấp đủ khả năng ăn uống, gọi vấn đề này là một "cuộc khủng hoảng lương thực trên toàn thế giới".

Macron cho biết trong một cuộc phỏng vấn với đài phát thanh France Bleu hôm 24/3 rằng: "Tôi muốn đưa ra hệ thống phiếu thực phẩm để giúp những hộ gia đình khó khăn nhất và tầng lớp trung lưu đang phải đối mặt với tình trạng chi phí gia tăng này".

Giá lúa mì toàn cầu đã tăng vọt do nguồn cung từ Nga và Ukraine đã bị cắt phần lớn so với phần còn lại của thế giới. Các nước này cùng nhau xuất khẩu 30% lượng lúa mì của thế giới. Nguồn cung phân bón cũng thấp do giá năng lượng tăng cao. Các làn sóng chấn động thậm chí đã đến nền kinh tế lớn nhất thế giới. Giá lương thực của Mỹ tăng 1% trong tháng 2, mức tăng hàng tháng lớn nhất kể từ tháng 4 năm 2020. Trong 12 tháng qua, giá lương thực tổng thể của Mỹ tăng 7,9%, mức tăng lớn nhất kể từ tháng 7/1981.

Ai Cập trong tuần rồi đã ấn định giá bánh mì để hạn chế giá tăng cao do gián đoạn chuỗi cung ứng. Trong ba tuần kể từ khi Nga xâm lược Ukraine, giá bánh mì tại nước này đã tăng tới 25% ở một số tiệm bánh.

Trong khi đó, giá năng lượng đã tăng trên toàn thế giới, khi toàn cầu xa lánh dầu thô của Nga. Dầu của nước này đã bị Hoa Kỳ, Canada, Anh và Úc cấm, và các công ty dầu ở Châu Âu (Shell, Neste, Total) cũng đang loại bỏ dần.

Nếu châu Âu áp dụng một lệnh cấm vận hoàn toàn, điều đó có thể buộc Nga giảm nguồn cung 3 triệu thùng / ngày, khiến thế giới có nguy cơ thiếu hụt nguồn cung dầu cực kỳ nghiêm trọng, trừ khi các quốc gia OPEC bắt đầu nhanh chóng tăng sản lượng - một hành động mà họ đã do dự để thực hiện.

Giám đốc điều hành của công ty thương mại hàng hóa Hà Lan Vitol cho biết trong tuần này, việc rút dầu của Nga khỏi thị trường phương Tây sẽ buộc các tài xế và lái xe tải phải tiêu thụ nhiên liệu diesel.

Russell Hardy, Giám đốc điều hành của Vitol cho biết tại Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu FT Commodities ở Lausanne, Thụy Sĩ: "Điều mà mọi người lo ngại sẽ là nguồn cung cấp dầu diesel. Châu Âu nhập khẩu khoảng một nửa lượng dầu diesel từ Nga và khoảng một nửa lượng dầu diesel từ Trung Đông. Sự thiếu hụt toàn diện của dầu diesel là ở chỗ đó".

Trong khi đó, chính phủ Anh đang cắt giảm thuế để giúp giữ cho nhiên liệu có giá cả phải chăng hơn. Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak cho biết rằng, ông sẽ cắt giảm thuế khí đốt và dầu diesel trong một năm.

Có thể thấy, nền kinh tế toàn cầu theo nghĩa đen và bóng đang nhìn thẳng vào "nòng súng" chiến sự. Nếu không ngừng chiến sự ở Ukraine, tái thiết nền kinh tế và mang lại một nền hòa bình lâu thì chắc chắn cộng đồng quốc tế sẽ phải đối mặt với những thiệt hại kinh tế lan rộng mà cuộc xung đột gây ra ở nhiều nơi trên thế giới; và thiệt hại sẽ chỉ gia tăng khi chiến sự càng kéo dài.

Huỳnh Dũng  -Theo Globalnews/ Bloomberg/CNN