Chuyện về "16 bông lúa" bất tử ở Bến phà Long Đại

Hình tượng tri ân từ quê hương “5 tấn”

Giữa khuôn viên tôn nghiêm, đài tưởng niệm nổi bật với 16 bông lúa cao 16m, gắn kết thành bó lúa khổng lồ. Mỗi bông lúa nặng 1,6 tấn, đặt trên khối bệ hình ngôi sao.

“Điều đặc biệt là cả 16 thanh niên xung phong (TNXP) đều nhập ngũ cùng một thời điểm tháng 4/1971, rồi được phân công về làm nhiệm vụ tại bến phà Long Đại, nơi ngày đêm hứng chịu mưa bom bão đạn của không quân Mỹ. Chỉ hơn một năm sau, vào ngày 19/9/1972, 15 người đã anh dũng hy sinh trong một trận bom ác liệt, ba ngày sau, người còn lại cũng ngã xuống khi vận chuyển hàng hóa qua sông.

Từ câu chuyện bi tráng ấy, chúng tôi đã chọn hình tượng bó lúa gồm 16 bông, tái hiện hồn quê Thái Bình – quê lúa, quê hương 5 tấn, để 16 thanh xuân mãi mãi sống cùng đất nước. Mỗi bông lúa là một linh hồn, một cuộc đời gửi lại tuổi đẹp nhất nơi bến phà Long Đại.

Đài tưởng niệm mang tính tả thực, trực tiếp khắc họa sự hy sinh và gốc gác quê hương “5 tấn” của các liệt sĩ và không theo lối trừu tượng hàn lâm. Toàn bộ thân lúa và các chi tiết được thi công, hoàn thiện tỷ mỷ bằng thép chịu lực, tạo nên khối liên kết vững chắc, bền bỉ theo thời gian”, một người tham gia thiết kế công trình, chia sẻ.

Theo người lên ý tưởng, thiết kế đài tưởng niệm cho biết, lúa là hình ảnh của sự sống, của no đủ, cũng là khát vọng cuối cùng mà những người con Kiến Xương chưa kịp trở về để cảm nhận. Ở tượng đài này, những hạt lúa căng tròn, còn ánh xanh bên trong như sức trẻ dở dang của các anh chị. Bó lúa được kết chặt bằng đai, ở giữa gắn logo TNXP, xung quanh khắc dòng chữ: “Tổ quốc ghi công”.

Phía dưới đài tưởng niệm, 16 bài vị khắc tên tuổi, quê quán của các liệt sĩ. Chỉ 6 người có di ảnh, 10 người còn lại là búp sen trắng. Bởi lẽ, trong khói lửa chiến tranh, các anh chị ra đi mà không kịp lưu lại một tấm hình.

Nhìn những búp sen lặng lẽ ấy, người đến thắp hương không khỏi rưng rưng, tuổi xuân của họ đã hóa thành lúa vàng, thành sóng nước, thành sự no đủ cho hôm nay.

Ở phần đế tượng đài là ngôi sao năm cánh. Trên các cạnh sao, những phù điêu tái hiện hình ảnh TNXP, bộ đội và nhân dân bám trụ, vận chuyển, chèo lái phà dưới mưa bom bão đạn. Ngôi sao cũng là biểu tượng của lá cờ Tổ quốc đã ôm ấp, che chở, bao bọc các liệt sĩ trong giây phút cuối cùng.

Khu tưởng niệm hôm nay không chỉ có đài 16 bông lúa mà còn có Nhà khánh tiết rộng 200m², phòng trưng bày hiện đại, bến thuyền khang trang. Ngoài khuôn viên tượng đài, một bến phà thả hoa đăng được dựng lên tái hiện lại chiếc phà sắt năm xưa, cạnh bên là bến khách, nơi đón du khách đi bằng đường sông từ dòng Nhật Lệ tới để dâng hương.

“Khuôn viên bia tưởng niệm 16 TNXP chỉ cách Đền Tưởng niệm liệt sĩ Trường Sơn - bến phà Long Đại vài trăm mét. Sự tôn tạo lần này không chỉ mang ý nghĩa gìn giữ, mà còn tạo nên sự kết nối hài hòa giữa tầm nhìn và không gian tưởng niệm. Từ tượng đài có thể nhìn thấy Đền chính và từ Đền chính cũng có thể vái vọng về tượng đài, như một sự giao hòa tâm linh, để lời tri ân của hôm nay gửi tới anh linh những người đã ngã xuống”, người lên ý tưởng, thiết kế Khu tưởng niệm 16 TNXP ở Bến phà II Long Đại, chia sẻ.

Theo tìm hiểu của PV Dân Việt, để hoàn thành dự án nâng cấp, tôn tạo Khu di tích lịch sử Bến phà II Long Đại, nhiều tổ chức, cá nhân đã lặng lẽ góp công, góp sức. Đặc biệt, có những người con xa quê, những cán bộ công tác tại Hà Nội, tại Đài Truyền hình Việt Nam, đã dành nhiều tháng trời bám sát công trình, thậm chí thức trắng đêm để theo dõi việc lắp dựng từng bông lúa vào tượng đài.

Tất cả đều chung một tấm lòng, làm sao để 16 bông lúa được dựng lên đúng ngày giỗ lần thứ 53 của các liệt sĩ (19/9/1972 – 19/9/2025), để lời tri ân dâng lên trọn vẹn.

Bi tráng ký ức tháng 9/1972

Bến phà Long Đại (xã Trường Ninh, Quảng Trị) trong kháng chiến chống Mỹ là trọng điểm ác liệt, nối liền hậu phương miền Bắc với chiến trường miền Nam.

Ngày 19 và 23/9/1972, trong những trận bom khốc liệt, 16 TNXP (7 nữ, 9 nam) thuộc Đại đội C130 quê Thái Bình (nay là tỉnh Hưng Yên) đã anh dũng ngã xuống khi đang mở đường, vận chuyển hàng hóa, giữ vững “mạch máu giao thông” cho chiến trường, máu đào của các cô, các chú hòa vào dòng song Long Đại, góp phần tô thắm lá cờ tổ quốc để đất được độc lập tự do như ngày hôm nay. Sự hy sinh ấy đã khắc sâu trong tâm khảm dân tộc như một biểu tượng bất tử của tinh thần: “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.

Di tích lịch sử Bến phà II Long Đại, nơi 16 thanh niên xung phong đã anh dũng hy sinh trong tháng 9/1972 tại xã Trường Ninh, tỉnh Quảng Trị – đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích quốc gia.

Việc được ghi danh này không chỉ khẳng định giá trị lịch sử to lớn của di tích, mà còn góp phần kết nối với các ‘địa chỉ đỏ’ khác, tạo nên tuyến du lịch tâm linh văn hóa – lịch sử đặc sắc trên mảnh đất Quảng Trị anh hùng, công trình nhằm giáo dục thể hệ hôm nay và mãi mãi về sau đời đời nhớ ơn sự hy sinh của các anh hùng liệt sỹ, với đạo lý uống nước nhớ nguồn.

Dự án tôn tạo Khu tưởng niệm được triển khai với tổng vốn đầu tư gần 20 tỷ đồng, do nhiều tổ chức, cá nhân đồng hành, hỗ trợ. Năm 2012, nơi đây từng xây dựng Nhà bia tưởng niệm.

×