Với 429/434 đại biểu có mặt tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân.

Giới chuyên gia đánh giá, tầm nhìn xây dựng một khu vực kinh tế tư nhân phát triển nhanh, bền vững, chất lượng cao và có năng lực cạnh tranh toàn cầu – không chỉ giữ vai trò là động lực tăng trưởng kinh tế mà còn là lực lượng tiên phong trong khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Đồng thời, mục tiêu dài hạn giúp Việt Nam tránh bẫy thu nhập trung bình, từng bước hiện thực hóa khát vọng trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Việt Nam và bài học từ "Made in China 2025" sau 9 năm

Năm 2015, Trung Quốc đề ra kế hoạch 10 năm đầy tham vọng mang tên “Made in China 2025” với mục tiêu đạt được sự tự chủ, đổi mới sáng tạo và sức mạnh trong lĩnh vực sản xuất. Cụ thể là giúp ngành sản xuất của Trung Quốc cho ra những sản phẩm chất lượng cao, công nghệ cao và có giá trị cao, thông qua cải tiến về khoa học và công nghệ.

Sau 9 năm thực hiện, với những kết quả đạt được và nhìn về Việt Nam hiện tại, ông Nguyễn Minh Hạnh - Giám đốc trung tâm Phân tích, Chứng khoán SHS cho rằng, Việt Nam đang đứng trước một khúc quanh đáng quý.

Thứ nhất, cơ hội công nghiệp hóa – hiện đại hóa đang mở ra khi thế giới bước vào thời đoạn tái định hình chuỗi cung ứng. Việt Nam hiện diện như một điểm đến tiềm năng nhờ nhân công còn rẻ, hội nhập sâu rộng và chính trị ổn định.

"Nếu biết nâng cao năng lực công nghiệp hỗ trợ, thu hút FDI công nghệ cao và từng bước gia tăng hàm lượng nội địa, ta có thể chen chân vào những phân khúc giá trị cao hơn – nơi Trung Quốc đang nhường lại khi chuyển dịch lên trình độ công nghệ tiên tiến hơn.

Thời gian không đợi người, đây là “cửa sổ cơ hội” có hạn, cần tận dụng trong vòng 5–10 năm tới", ông Hạnh nói.

Thứ hai, về khoa học công nghệ, Trung Quốc đã dốc sức đầu tư cho R&D ở mức 2,4% GDP, qua đó tạo nên những đột phá như 5G, AI, xe điện.

Việt Nam dù đang ở mức khiêm tốn – chưa đầy 0,5% GDP – nhưng hoàn toàn có thể học theo tinh thần đó: tăng đầu tư vào giáo dục, khuyến khích nghiên cứu, thu hút chất xám từ kiều bào, và lựa chọn trọng điểm công nghệ để đầu tư – như AI trong nông nghiệp, công nghệ tài chính, năng lượng tái tạo…

Theo ông Hạnh, Việt Nam không nên chạy theo số lượng, mà trọng cái chất, cái riêng – đó mới là cách tạo dấu ấn xứng đáng.

Thứ ba, về thị trường và hội nhập, Trung Quốc tận dụng thị trường nội địa để nuôi dưỡng doanh nghiệp trong nước. Việt Nam, tuy quy mô nhỏ hơn, vẫn có thể dùng thị trường 100 triệu dân làm nơi thử nghiệm sản phẩm, rồi từng bước đưa ra khu vực.

Với độ mở thương mại lên tới 200% GDP và nhiều FTA thế hệ mới, Việt Nam hoàn toàn có thể kết hợp linh hoạt giữa ngoại lực và nội lực: tận dụng thị trường để thương lượng chuyển giao công nghệ, khéo léo lồng ghép điều kiện hợp tác – từ đó rút ngắn quá trình học hỏi và “lớn lên” trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Trung Quốc cho ta thấy rằng, nếu biết đặt khoa học, công nghệ và khu vực tư nhân đúng vị trí, thì có thể vươn mình thành cường quốc. Nhưng cũng nhắc ta rằng, tăng trưởng nóng, thiếu minh bạch và mất cân bằng thị trường – có thể để lại những hệ lụy khó lường

Từ những thành công nổi bật lẫn giới hạn thực tế trong quá trình hiện đại hóa của Trung Quốc, ông Hạnh cho rằng, Việt Nam có thể chắt lọc những bài học thiết thực, không để lặp lại, mà để vượt lên – bằng chính nội lực và hoàn cảnh riêng biệt của mình.

Trong đó, cần đặt con người làm trung tâm, giáo dục làm gốc rễ. Không có thành tựu nào bền vững nếu thiếu sự khai phóng trí tuệ. Trung Quốc đã đầu tư mạnh vào đại học, R&D, và chính sách thu hút nhân tài, kể cả những người con xa xứ.

Việt Nam cần nối tiếp tinh thần ấy bằng cải cách giáo dục STEM thực chất, chính sách đãi ngộ xứng đáng và khơi dậy khí chất học hỏi từ mọi tầng lớp nhân dân.

Đồng thời, cần dẫn dắt sự phát triển bằng cả bàn tay thị trường lẫn vai trò kiến tạo của nhà nước, nhưng phải biết khi nào nên nâng đỡ, khi nào nên buông lỏng. Tránh can thiệp dàn trải, cần tập trung hỗ trợ có chọn lọc, dựa trên kỷ luật và minh bạch – để chính sách không trở thành đặc quyền, mà là ngọn đèn soi đường.

Tiếp theo, vị chuyên gia phân tích, việc xây dựng hạ tầng không chỉ là mở rộng đường sá, mà là mở rộng chân trời số hóa và kết nối tri thức. Những công trình hạ tầng lớn cần được đánh giá bằng hiệu quả lan tỏa, chứ không chỉ quy mô đầu tư. Tránh bẫy nợ, tránh phô trương – bởi những gì xây trên nền cát sẽ chóng đổ.

Bên cạnh đó, theo ông Hạnh, cần thắp lửa đổi mới sáng tạo trong từng doanh nghiệp. "Không thể có nền kinh tế mạnh nếu doanh nghiệp chỉ quen gia công. Cần hun đúc văn hóa R&D, tôn trọng chất xám và thương hiệu, tạo điều kiện để các doanh nghiệp công nghệ non trẻ trưởng thành. Nhà nước nên là người bạn đồng hành tin cậy, không là người giám hộ áp đặt", ông Hạnh nói.

Đặc biệt, cần giữ vững ổn định vĩ mô như giữ gìn khí tiết của một quốc gia. Không có cải cách nào bền nếu thiếu nền tảng chính trị ổn định và hệ thống công quyền minh bạch.

"Những bài học từ chiến dịch "đả hổ diệt ruồi" của Trung Quốc cũng là lời nhắc nhở chúng ta về sức mạnh của kỷ cương trong công cuộc chấn hưng", ông Hạnh nhấn mạnh.

Cuối cùng, ông Hạnh cho rằng, mọi bài học phải được soi chiếu qua lăng kính của hoàn cảnh riêng. Việt Nam không thể bê nguyên mô hình Trung Quốc – bởi chúng ta không có thị trường 1,4 tỷ dân, không có ngân sách trăm nghìn tỷ USD. Nhưng Việt Nam có sức mạnh khác: một xã hội trẻ, khát vọng vươn lên, tinh thần hội nhập và lòng tin sâu sắc vào tương lai. Ta cần một con đường riêng, vững vàng, linh hoạt – “thuận thiên mà hành”, “thuận dân mà vững”.

Các "ông lớn" nào sẽ hưởng lợi từ cơ chế đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân?

Bà Cao Thị Ngọc Quỳnh, Giám đốc Khối khách hàng tổ chức, Chứng khoán VNDirect đánh giá, các chính sách đặc biệt về kinh tế tư nhân sẽ mở đường cho các cải cách thể chế được mong đợi từ lâu như bảo vệ quyền sở hữu và quyền tự do kinh doanh, tạo sân chơi bình đẳng giữa doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân, nhất là trong đấu thầu và tiếp cận đất đai, tín dụng, khơi thông các nguồn lực xã hội hoá – đặc biệt trong hạ tầng số, năng lượng và logistics – những lĩnh vực mà khu vực tư nhân thường bị cản trở bởi thủ tục hành chính.

Bên cạnh đó, các biện pháp hỗ trợ của Chính phủ bao gồm mở rộng quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) lên ít nhất 50 nghìn tỷ đồng, triển khai hạn mức tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi, cung cấp ưu đãi thuế 200% cho hoạt động Nghiên cứu Phát triển (R&D) và đào tạo lao động, đồng thời phát triển vốn mạo hiểm trong nước thông qua mô hình Nhà nước và tư nhân cùng đầu tư (co-investment).

Chính phủ cũng sẽ khởi động chương trình “Vietnam Global Champions” để hỗ trợ 50 doanh nghiệp tiềm năng trong hoạt động tư vấn mua bán sáp nhập (M&A), bảo hiểm rủi ro chính trị và ưu tiên tiếp cận đàm phán thương mại; nâng tỷ lệ nội địa hoá ít nhất 60% đối với ngành điện tử, ô tô, dệt may thông qua các gói ưu đãi thuế linh kiện.

Nếu được triển khai hiệu quả, Nghị quyết 68 có thể giúp xây dựng một hệ sinh thái khu vực tư nhân ba tầng, gồm các tập đoàn lớn dẫn dắt - các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) vệ tinh - và các startup đổi mới sáng tạo, định vị khu vực này trở thành trụ cột trung tâm của nền kinh tế Việt Nam đến năm 2045.

Theo đó, bà Quỳnh đánh giá, các doanh nghiệp thuộc những nhóm ngành như năng lượng, vật liệu xây dựng, hạ tầng và công nghệ sẽ được hưởng lợi.

Nguyên nhân do nhóm doanh nghiệp này được hưởng những cơ chế đặc biệt như được tham gia vào các dự án lớn của quốc gia như dự án đường sắt cao tốc Bắc Nam, đường sắt đô thị, các dự án năng lượng tái tạo và các dự án chuyển đổi số…

Ngoài ra, với việc Chính phủ đang thúc đẩy tháo gỡ khó khăn, vướng mắc tại hơn 2.200 dự án với tổng số vốn gần 6 triệu tỷ đồng sẽ góp phần cải thiện môi trường kinh doanh và thúc đẩy tăng trưởng của các nhóm ngành ngân hàng, bất động sản và xây dựng.

Đơn cử, tại Dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam, ngành thép sẽ là lĩnh vực hưởng lợi rõ nhất khi Chính phủ sẽ ưu tiên sử dụng sản phẩm thép trong nước. Ngoài Tập đoàn Hoà Phát (HPG) đã cho biết có đủ năng lực năng lực để sản xuất thép cho đường ray tốc độ cao và sẵn sàng tham gia đấu thầu cung cấp thép cho dự án này, các chuyên gia cũng kỳ vọng Tập đoàn Hoa Sen (HSG) và Thép Nam Kim (NKG) cũng có thể hưởng lợi từ việc triển khai dự án.

Hay như với hoạt động xây dựng, mặc dù tổng thầu và bên tư vấn nhiều khả năng là doanh nghiệp nước ngoài. Tuy nhiên, các nhà thầu trong nước vẫn có thể giành lấy các hợp đồng thầu phụ, đặc biệt là các doanh nghiệp có chuyên môn và uy tín cao như: CTCP Xây dựng Coteccons (CTD), CTCP FECON (FCN), CTCP Đầu tư Hạ tầng Giao thông Đèo Cả (HHV)...

Còn ở lĩnh vực ngân hàng, một số ngân hàng có quy mô lớn, có chi phí vốn thấp nhất và lãi suất cho vay ưu đãi cũng có thể hưởng lợi, nổi bật như Ngân hàng Vietcombank (VCB), Ngân hàng BIDV (BID), Ngân hàng Vietinbank (CTG)…

×