Kỳ lạ ngôi đền 2300 năm thời Hùng Vương lại mang tên Quốc tế

Dị Nậu là một miền đất cổ, là địa vực hoạt động của các tướng lĩnh thời Hùng Vương dựng nước. Theo Thần tích (Ngọc Phả) còn lưu trữ được ở Viện nghiên cứu Hán Nôm tại Hà Nội thì khi các Đức Ngài Tản Viên, Cao Sơn, Quý Minh, Hiếu Lang đời vua Hùng Duệ Vương trên đường đi dẹp giặc Thục Phán đã đến trang Dị Nậu hạ trại, dựng phủ đường trên đỉnh gò Trạm Lĩnh và 4 lầu cho quân sĩ đồn trú mà sau này các nơi đó được xây dựng đền Thượng (đền Quốc tế) và 4 ngôi điện: Điện Đông, Điện Tây, Điện Nam, Điện Bắc vào năm 258 TCN.

Đền Quốc tế (Đền Thượng) ở xã Dị Nậu, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ.

Ngay thời kỳ đó, các Đức Ngài đã dạy dân cày cấy, chăn nuôi và các nghề thủ công. Đến năm 188 trước Công nguyên Đức ông Cao Sơn mất và hóa tại Trang Dị Nậu. Sau khi ông mất, để tỏ lòng tri ân công đức, người dân làng Dị Nậu đã lập Đền thờ phụng. 

Đền Quốc tế hay còn gọi là Đền Thượng nằm trên đỉnh gò Trạm Lĩnh, hướng chính Tây, nhìn thẳng về dãy núi Kiêu Biền xanh thẳm. Đền được xây dựng kiến trúc theo kiểu chữ nhị (=), hiện còn hai tòa tiền tế và đại bái.

Nơi đây vẫn còn lưu giữ nhiều di vật phong phú và quý hiếm như: Ngai thờ, án gian, kiệu bát cống, kinh sách, sắc phong… phản ánh nghệ thuật điêu khắc gỗ cổ tinh xảo từ thời Lê.

Đáng chú ý là kiệu bát cống với kỹ thuật đục bong, chạm nổi, chạm thủng điêu luyện, đường nét tinh tế, được sơn son, thếp vàng. Ngoài ra còn có các sắc phong của các triều đại cho các đức Thánh Thần, trong đó sắc phong cổ nhất còn giữ được là sắc phong của vua Lê Chân Tông (hiệu Phúc Thái) đã tấn phong cho ngài Cao Sơn “Linh ứng đại vương” vào ngày 17/7 năm Ất Dậu (1645).

Những sắc phong này cho thấy, Dị Nậu là một địa vực chiến lược quan trọng nên các Lạc tướng, Lạc hầu thời Hùng Vương đã lựa chọn cái thế đắc địa ở đây để xây dựng dinh lũy, khai điền, dựng nước. Với một công trình văn hóa tín ngưỡng có bề dày lịch sử hàng ngàn năm như vậy nên ngày 22/9/1992 Đền Quốc tế được Bộ VH&TT (nay là Bộ VH- TT&DL) cấp bằng công nhận là “Di tích lịch sử văn hóa” cấp Quốc gia. 

Hằng năm, phần hội được tổ chức với nhiều hoạt động mang đậm nét văn hóa truyền thống.

Đền Quốc tế đã tồn tại hơn hai thiên niên kỷ (2300 năm) và  được sửa chữa nhiều lần, không chỉ là chốn tôn nghiêm để thờ phụng, tri ân đến các bậc Thánh nhân đã có công với nước, nhằm hướng mọi người tới những điều từ bi, bác ái, trồng phúc cho hậu nhân, mà còn là nơi đã diễn ra những cuộc họp bí mật của cán bộ xã, nơi chỉnh cán, luyện quân của du kích, bộ đội trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

Hàng năm vào ngày mùng 4 tháng Giêng, nhân dân xã Dị Nậu tổ chức lễ hội nhằm tri ân công đức các bậc tiền nhân. Phần lễ tổ chức trang nghiêm, thành kính với các nghi lễ như: rước Kiệu, Tế lễ, Dâng hương. Phần hội với các trò chơi dân gian như: Bách nghệ trình làng, Cướp kén bán ngài, Cờ tướng…

Đến với lễ hội đền Quốc tế du khách sẽ được viếng Đức Cao Sơn Đại Vương ở đền rồi qua chùa Đàm Nhan để lễ Phật và thưởng thức hương hoa của 7 cây đại đã thọ hơn 700 năm; ngược lên điện Nam thắp nén hương vái đức ngài Quý Minh và ngắm khu gò cấm; xuôi về điện Bắc để viếng đức Thánh Tản Viên và đại vương Hiếu Lang, rồi chiêm ngưỡng cây thị đã hơn ngàn năm tuổi mà cành lá vẫn xum xuê, trái vàng thơm nức…