Tu viện Khánh An mang phong cách chùa Việt cổ giữa Sài Gòn, trụ trì đầu tiên là một nhà sư yêu nước

Kiến trúc Phật giáo Bắc Tông ở phương Nam

Tu viện Khánh An nằm ở ngoại ô thành phố Hồ Chí Minh, ngay cạnh quốc lộ 1A hướng từ cầu vượt An Sương (huyện Hóc Môn) tới cầu Vượt Bình Phước (quận Thủ Đức). 

Nhìn từ xa, Tu viện Khánh An nổi bật với tông màu đỏ bắt mắt và phong cách kiến trúc ấn tượng. Trên mạng xã hội, nhiều cái tên mỹ miều được đặt cho tu viện Khánh An như "Nhật Bản" thu nhỏ giữa đất Sài Gòn, ngôi chùa mang phong cách xứ Phù Tang...

Trao đổi với phóng viên Báo điện tử Dân Việt, đại diện tu viện Khánh An cho biết, nhiều người vẫn nhầm tưởng rằng tu viện Khánh An xây dựng theo lối kiến trúc của Nhật Bản. Thật ra, tu viện được xây dựng hoàn toàn theo phong cách chùa chiền cổ xưa của người Việt. 

Từ khi phác thảo để được xây dựng, Trụ trì đã hướng nhà chùa trở về với trạng thái nguyên sơ, mang lối kiến trúc của Phật giáo Bắc Tông. 

Những gam màu hiện hữu cũng rất thân thuộc với người Việt, ví dụ như màu đỏ từ gạch - đất, màu xám từ khói, màu trắng từ vôi…Ngoài ra, tu viện Khánh An cũng không có những hình tượng rồng, phượng hoặc các họa tiết trang trí màu sắc sặc sỡ như nhiều ngôi chùa khác ở phương Nam bởi vì đây là nét văn hóa cung đình Việt.

Tu viện có hai toàn nhà chính, một bên là chánh điện, một bên là nhà tăng và khách đường. 

Tại chánh điện, tu viện đặt tên là "Phật đường tỉnh thức", có kết cấu chính từ gỗ. Đây là nơi tụng kinh, toạ thiền của chư tăng, phật tử. 

Bậc thang lên chánh điện được làm bằng đá, chạm trổ hoa văn hình hoa sen tinh tế. Mái ngói màu nâu trầm, xếp lớp kết hợp với nhiều đèn lồng trang trí. Xung quanh tu viện là cây cối mát mẻ, trong đó có nhiều loại cây như thông, phượng vỹ, hoa giấy... khoe sắc bên những cột đèn lục giác lạ mắt.

Bên cạnh chánh điện là toà nhà tăng và khách đường. Toà tháp này có gam màu đỏ, phần chóp tháp màu vàng cao vút trên nền trời - kiến trúc thường thấy trong đền chùa Nhật Bản.  

Ngoài ra, tu viện Khánh An còn là nơi thường xuyên tổ chức các khóa tu, thiền và nhận được sự quan tâm của đông đảo chư tăng, phật tử. 

Một trong những khoá tu nổi bật nhất là "Sống thức tỉnh" và "Có mặt nhau". Mỗi khoá tu, thiền đều có hàng trăm hành giả, chư tăng, phật tử tham dự. Tu viện cũng là nơi tổ chức các buổi giao lưu, chia sẻ về kiến thức kinh nghiệm sống quý báu từ thầy Trụ trì Thích Trí Chơn và nhiều giảng sư khác.

Dấu ấn lịch sử hào hùng

Theo UBND quận 12 (TP.HCM), trước đây chùa Khánh An thuộc địa phận thôn An Lộc Đông, sau này sát nhập với thôn Hanh Phú thành xã An Phú Đông, quận Gò Vấp, tỉnh Gia Định. Ngày nay, chùa Khánh An thuộc phường An Phú Đông, quận 12, TP.HCM.

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, nơi đây là một trong những căn cứ bí mật, nơi ẩn náu của các chiến sỹ cách mạng và cũng là nơi ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử hào hùng.

Vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, ở Nam Kỳ có nhiều tổ chức bí mật chống thực dân Pháp được gọi là "Hội kín", "Thiên địa hội"…

Vùng An Lộc Đông có Thượng toạ Thích Trí Hiền (thế danh Lê Văn Phận) cũng tham gia tổ chức này. Thượng tọa Hiền được tặng một thửa đất rộng khoảng 80 sào (gần 4 ha) để xây dựng chùa Khánh An - nơi tập hợp những người yêu nước chống Pháp. 

Sau khi xây dựng, ngôi chùa này được dân chúng trong vùng gọi là chùa Thầy Phận hay chùa Thầy Năm Phận.

Vào tháng 7/1939, tại chùa Khánh An đã diễn ra cuộc họp bầu Chi bộ Đảng đầu tiên với 9 Đảng viên Đảng Cộng Sản. 

Sau một thời gian phát triển, Thầy Năm Phận cũng được kết nạp vào hàng ngũ này. Dưới sự lãnh đạo của Chi bộ Đảng, phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ với nhiều hình thức như tổ chức mít tinh đòi giảm sưu thuế, vạch rõ tội ác của thực dân Pháp, quan lại phong kiến, phản đối bắt thanh niên Việt Nam đi lính cho Pháp, khơi dậy lòng căm thù giặc, chuẩn bị cho ngày nổi dậy.

Năm 2001, chùa được trùng tu lớn hơn và xây dựng lại mộ pháp Thầy Năm Phận. Đến nay, chùa Khánh An đã được xây mới hoàn toàn trong khuôn viên và đổi tên là tu viện Khánh An (theo Quyết định số 508/QĐ.THPG ngày 24/12/2010 của Ban trị sự Thành hội Phật giáo TP.HCM) do Thượng tọa Thích Trí Chơn trực tiếp quản lý.

Ngày 27/7/2007, tu viện Khánh An được UBND TP.HCM công nhận xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh cấp thành phố. 

Tu viện Khánh An cũng trở thành địa điểm uy tín để chư tăng, phật tử đến tu tập, thiền tự hoặc du lịch văn hoá - lịch sử lẫn tâm linh. Không những thế, nơi đây còn trở thành địa điểm check-in lý tưởng cho giới trẻ, bởi vẻ đẹp cuốn hút hiếm có - một "Phù Tang" thu nhỏ ở ngoại ô Sài Gòn.