Tọa đàm “8 thập kỷ nông dân đồng hành cùng đất nước”: Tô thắm hình tượng người nông dân

Tham dự Tọa đàm có: GS.TS Phạm Hồng Tung, Nguyên Viện trưởng Viện trưởng Viện Việt Nam học và khoa học phát triển (ĐHQG Hà Nội); TS văn học Nguyễn Sĩ Đại, Nguyên Phó Chủ tịch Hội Nhà văn TP. Hà Nội; NSND, Đại tá Tự Long, Giám đốc Nhà hát chèo Quân đội; Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy và AHLĐ Trần Mạnh Báo, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn ThaiBinh Seed, NDVNSX năm 2016.

Chúng ta đang mắc nợ và còn mắc nợ nông dân nhiều lắm

Trả lời câu hỏi “Đâu là động lực chính để lực lượng nông dân luôn trở thành lực lượng chủ chốt trong những bước ngoặt lịch sử của dân tộc ta”?, GS TS Phạm Hồng Tung – Nguyên Viện trưởng Viện Việt Nam học và khoa học phát triển (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh: Mỗi khi đến dịp kỷ niệm Cách mạng tháng 8 và Quốc khánh 2/9 lại ùa về trong tôi rất nhiều những cảm xúc và sự biết ơn. Trong đó, sự biết ơn với những người nông dân bao nhiêu cũng không đủ.

“Ai ơi bưng bát cơm đầy/Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần”. Bao nhiêu đắng cay từ thời Hùng Vương cho đến bây giờ thì người nông dân đều trải qua… và những gì là hoa thơm, cỏ ngọt để phần lại cho con cháu hôm nay được hưởng.

Bản thân tôi rất khâm phục người dân nông Việt Nam, trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc, người nông dân luôn góp rất lớn vào những thắng lợi vẻ vang của đất nước. Từ những bàn tay chai sạn, đức lao động cần củ, dãi nắng dầm mưa… đã làm nên cách mạng, quê hương, đất nước ngày hôm nay.

Sau Cách mạng tháng 8, dân tộc ta trải qua 9 năm trường kỳ chống Pháp và 21 năm kháng chiến chống Mỹ, người nông dân luôn đóng góp máu xương, công sức để thống nhất đất nước, mang lại hòa bình ngày hôm nay.

Một số người nước ngoài từng nói với tôi rằng: “Cách mạng ở Việt Nam là cuộc cách mạng của người nông dân”, “Chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ là chiến tranh của nông dân”.

“Nhìn lại chặng đường lịch sử của đất nước, chúng ta đang mắc nợ và còn mắc nợ nông dân nhiều lắm. Cho đến nay, chúng ta vẫn chưa giải quyết bài toán trọn vẹn cho người nông dân”, GS. TS Phạm Hồng Tung nói.

Như mấy ngày hôm nay, ở miền Trung, người nông dân cũng đang phải đối mặt với mưa bão, lũ lụt, nhiều diện tích hoa màu bị thiệt hại. Bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc – bắt đầu bằng việc “sắp xếp lại giang sơn” và Đảng, Nhà nước đã ban hành các Nghị quyết 57 về KHCN, Nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân… cơ sở hạ tầng được đầu tư… tôi kỳ vọng rằng đây sẽ là giải pháp để giải bài toán đang đặt ra với nông dân.

Giá như không có nạn đói năm 1945, tôi đã không mất ông bà ngoại

Nói về những điều đã làm được cho người nông dân, cho nông nghiệp Việt Nam, những điều còn luyến tiếc, Anh hùng lao động Trần Mạnh Báo – Chủ tịch HĐQT Tập đoàn ThaiBinh Seed cho rằng:

Tôi nghĩ giá như chúng ta không phải giành được độc lập vào năm 1945 mà chúng ta giành được độc lập vào năm 1935 thì chúng ta đã không có nạn đói năm 1945, không có ai phải chết đói, tôi không mất ông bà ngoại vào năm đó.

Giá như chúng ta không có chiến tranh, đất nước chúng ta không bị chia cắt trong mấy chục năm trời thì tôi cũng như bao thanh niên khác đã không phải đi chiến trường, nhiều người trong số chúng tôi đã không thể quay về.

Giá như khoán 100 không phải ra đời vào năm 1981 mà có ngay sau giải phóng miền Nam thì chúng ta đã phát triển ngành nông nghiệp sớm hơn rất nhiều. Nhưng sau tất cả những gian lao đó, nông nghiệp, nông dân, nông thôn của Việt Nam vẫn phát triển ngoạn mục, tôi cho đó là một sự thần kỳ.

Chúng ta từ một đất nước nghèo đói giờ vươn lên thứ 2 thế giới về xuất khẩu gạo, chúng ta hiện đã trở thành một cường quốc về xuất khẩu nhiều loại nông lâm thủy sản.

Tổng kết 40 năm đất nước đổi mới, tôi cho rằng, thành tựu lớn nhất chính là của người nông dân. Hồi ký Hiệp định Paris, tôi đã được phát biểu và tôi đã nói một câu thôi, đó là tôi tự hào là người nông dân Việt Nam, những người nông dân áo lính, vừa cầm súng vừa làm ruộng, những người nông dân làm nên lịch sử.

Và hôm nay, nông dân lại đem lại sự đổi mới sáng tạo nhất trong 40 năm đổi mới. Đơn cử như ở ThaiBinh Seed, 20% giống lúa hiện nay do chúng tôi nghiên cứu tạo ra cho bà con, không thua kém bất cứ giống nào trên thế giới, chỉ là một phần công sức nhỏ bé thôi, nhưng đã mang khát vọng của tôi để làm sao cho người nông dân bớt khổ, bà con bớt khổ.

Người nông dân đã vẽ nên con đường đổi mới của đất nước

Nhìn theo hành trình của nông nghiệp và nông dân, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy cho biết: Trong 80 năm qua, giai cấp nông dân đã tự nguyện trở thành lực lượng sản xuất lương thực thực phẩm. Trong kháng chiến, nông dân nuôi người, nuôi đất, nuôi quân, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, góp phần làm nên chiến thắng vẻ vang của dân tộc.

Đến những năm Đổi mới, nông dân là người làm ra hạt thóc, cựa mình thức dậy và vươn xa. Việt Nam hội nhập đầu tiên là xuất khẩu nông sản, xuất khẩu gạo. Chính người nông dân đã góp phần giải quyết khủng hoảng và vẽ nên con đường đổi mới của đất nước.

Theo chuyên gia Hoàng Trọng Thủy, trong 80 năm, người nông dân đã trở thành chiến sỹ tiên phong, tích lũy năng lượng của giải phóng, hồi sinh và phát triển. Mỗi 1 mùa vụ thắng lợi là Đất Nước và Tổ quốc lớn lên.

Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy chia sẻ, bước vào kỷ nguyên mới, người nông dân cần 3B - “Bạn, Bàn, Bán”. “Chữ Bạn tức là người nông dân cần hợp tác, cùng chung sức với nhau hình thành hợp tác xã, cộng đồng cùng phát triển; cần làm “bạn” với nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, chuyên gia chính sách.

Chữ Bàn, tức là nông dân cần “bàn” về chính sách, về xuất nhập khẩu… cần tập trung trục nông sản để nâng cao giá trị của nông sản vùng miền.

Còn chữ Bán, tức là nông dân cần bán được nông sản để gia tăng thu nhập, từ đó làm giàu bền vững. Xin chúc nông dân đi từ thắng lợi mùa vụ đến thắng lợi hợp đồng”, chuyên gia Hoàng Trọng Thủy chia sẻ thêm.

Nông dân, những con người bình dị mà vĩ đại

Chia sẻ tại tọa đàm, NSND, Đại tá Vũ Tự Long, Giám đốc Nhà hát Chèo Quân đội nhấn mạnh: Thực sự tôi rất xúc động khi có cơ hội được chia sẻ trong một sự kiện đặc biệt như thế này. Chủ đề hôm nay hướng đến người nông dân, những con người bình dị mà vĩ đại. Người nông dân từ bờ ruộng, từ lũy tre làng bước ra, cầm súng bảo vệ quê hương, đất nước. Họ là hình tượng xuyên suốt trong lịch sử, từ việc giữ đất, giữ làng cho đến giữ nước.

Và cũng chính người nông dân đã trở thành nhân vật trung tâm trong nhiều tác phẩm nghệ thuật, đặc biệt là sân khấu chèo, loại hình mà tôi may mắn được gắn bó. Chèo chính là hồn cốt của người Việt. Làng quê, lũy tre, cây đa, giếng nước, sân đình, đồng ruộng… tất cả đều hiện diện trên sân khấu chèo. Không chỉ Bắc Bộ với hình ảnh ruộng đồng, ao sen, mà cả miền Trung, miền Nam với dòng sông, bến đò, cầu khỉ… đều in đậm dấu ấn văn hóa làng quê Việt Nam.

Nông dân chính là nền tảng thúc đẩy mọi sự phát triển, cả trong lao động sản xuất lẫn trong những cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc. Bản thân tôi là thế hệ 7X, được sống trong thời kỳ đất nước chuyển mình. Khi còn nhỏ, tôi thuộc nằm lòng những câu thơ ca ngợi người nông dân, gắn với hình ảnh chiếc máy cày thay con trâu, với niềm vui lao động trong hợp tác xã.

Những câu thơ, bài hát ấy đã hun đúc trong chúng tôi niềm tự hào và khát vọng về một đất nước đổi mới. Hôm nay, khi nhìn lại, tôi thấy hình tượng người nông dân không chỉ dừng lại ở quá khứ, mà còn tiếp nối đến những con người nông dân kiểu mới như anh hùng lao động Trần Mạnh Báo, những người dám nghĩ, dám làm, đưa nông sản Việt Nam ra thế giới. Đó cũng chính là nguồn cảm hứng để nghệ thuật chèo và nhiều loại hình nghệ thuật khác tiếp tục khắc họa, tôn vinh.

Bởi lẽ, con người Việt Nam, tự gốc rễ, vẫn là từ nông dân mà ra. Quân đội nhân dân Việt Nam cũng từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Trong khuôn khổ buổi tọa đàm hôm nay, tôi chỉ mong muốn bày tỏ lòng biết ơn đến các thế hệ đi trước, những con người không chỉ cống hiến cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn mà còn làm rạng danh đất nước trên bản đồ kinh tế thế giới.

Tôi hy vọng rằng, trong tương lai, những nhân vật như anh hùng lao động Trần Mạnh Báo hay các bậc trí thức lớn sẽ còn được tái hiện trên sân khấu chèo, để thế hệ trẻ thêm hiểu, thêm tự hào về cội nguồn, văn hóa và những con người đã làm nên sức sống Việt Nam.

Tôi còn nhớ ngày xưa, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh từng về Phong Điền cấy lúa cùng bà con nông dân, kéo nhị rất giỏi. Nhiều người lính của chúng ta bước ra từ đồng ruộng cũng vô cùng tài hoa.

Với chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai, những ca khúc như Mẹ yêu con, Trống cơm, hay Chiếc khăn piêu vừa rồi, chính là những giai điệu mang hơi thở dân tộc, được các bạn trẻ làm mới một cách sáng tạo. Thực ra, không có ca khúc nào về đất nước hay mà thiếu đi hồn quê, hồn đất nước, hơi thở Việt Nam.

Nhiều bạn trẻ đã từng đi học ở các nhạc viện danh tiếng trên thế giới, nhưng chỉ khi trở về, thổi hồn Việt vào âm nhạc, thì thế giới mới thực sự ngỡ ngàng, hóa ra âm nhạc ngũ cung của Việt Nam lại giàu sức sống đến thế. Cải lương, chèo, hay âm nhạc dân gian của chúng ta vốn có một nền tảng bác học. Những làn điệu hò, xẩm, ca trù, quan họ… đều chứa những nốt nhạc không thể ghi lại trọn vẹn trên giấy, mà chỉ có thể cất lên từ đôi tay, giọng hát và tâm hồn của những nghệ nhân ưu tú. Đó chính là hồn quê, bản sắc và cốt cách của người Việt Nam.

Hãy trân trọng nông thôn, trân trọng người nông dân

Là tác giả của bài thơ "Nông dân" chạm đến trái tim nhiều người, TS văn học Nguyễn Sĩ Đại cho rằng: Chúng ta có thể so sánh người nông dân với bất cứ cái gì vĩ đại nhất, có thể là hình tượng Người Mẹ, thậm chí so sánh họ với các vị thánh như Thánh Gióng.

Trong bối cảnh đất nước lâm nguy, câu chuyện Thánh Gióng từ một cậu bé ở làng quê trở thành anh hùng cứu nước là một thông điệp mạnh mẽ. Và cho thấy, những người anh hùng chân chính, những người có thể gánh vác sứ mệnh cứu quốc, có thể được tìm thấy ngay tại những vùng đất đồng ruộng.

Đóng góp của người nông dân không chỉ là sự hy sinh, là "đổ máu", mà còn là việc sản xuất ra những giá trị tinh thần vô giá. Trong công cuộc đổi mới của đất nước đã bắt đầu từ đổi mới trong nông nghiệp, từ những nghị quyết táo bạo tại các địa phương đến công cuộc đổi mới của cả đất nước… nông dân luôn là những người đi đầu. Họ đổi mới trong nông nghiệp, thậm chí đổi mới cả trong ngoại giao, với những câu tục ngữ như "bán anh em xa mua láng giềng gần"…

Những câu ca dao, tục ngữ của người Việt, được sáng tạo bởi chính người nông dân, đã trở thành kho tàng tri thức vô giá, dạy chúng ta cách sống, cách đối nhân xử thế và cả cách quản lý đất nước. Tôi cho rằng, người nông dân chính là người sáng tạo ra văn hóa Việt, là cội nguồn của bản sắc dân tộc.

Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định, lực lượng nông dân là lực lượng trực tiếp và trụ cột. Với tôi, nông dân là người nuôi dưỡng đời đời, sản xuất ra giá trị tinh thần. Giai cấp nông dân ở Việt Nam là người mẹ, là giai cấp mẹ đẻ ra tất cả các giai cấp và tất cả các giai cấp khi nào trở về để lại trở về hậu cứ của mình là nông thôn.

Mọi người hãy trân trọng nông thôn, trân trọng người nông dân. Nông thôn chính là là bản sắc của nước Việt. Nếu đánh mất bản sắc đó, chúng ta sẽ đánh mất chính mình. Hãy trân trọng nông thôn, trân trọng người nông dân và yêu quý Tổ quốc mình. Đó không chỉ là sự tri ân, mà còn là cách để chúng ta gìn giữ và phát triển bền vững đất nước.

×