Tọa đàm: Vai trò của Hội Nông dân, nông dân trong giám sát thực hiện xây dựng nông thôn mới

Giám sát, phản biện xã hội là một trong những chức năng, nhiệm vụ quan trọng của Hội Nông dân Việt Nam, nhằm xây dựng và thực hiện đúng các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, các chương trình, dự án phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở nông thôn; kịp thời phát hiện những sai sót, khuyết điểm trong tổ chức thực hiện, những nội dung còn thiếu, chưa sát, chưa đúng, chưa phù hợp trong các văn bản dự thảo của các cơ quan Đảng, Nhà nước; kiến nghị sửa đổi, bổ sung các chính sách cho phù hợp, phát hiện, phổ biến những nhân tố mới, những mặt tích cực, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của nông dân; qua đó nâng cao năng lực của cán bộ, hội viên, nông dân; phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ chức Hội Nông dân các cấp, góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh.

Công tác giám sát phản biện xã hội của Hội Nông dân Việt Nam cũng đã được quy định rõ trong Quyết định số 217-QĐ/TW, ngày 12/12/2013 của Bộ Chính trị ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội;

Ngày 7/01/2025, thay mặt Ban Thường vụ, đồng chí Lương Quốc Đoàn, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam ký ban hành Kế hoạch số 165 – KH/HNDTW thực hiện công tác giám sát và phản biện xã hội; tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền năm 2025, trong đó có nội dung giám sát việc thực hiện việc thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia như chương trình xây dựng nông thôn mới.

Thực hiện các nhiệm vụ trong Kế hoạch số 165 – KH/HNDTW, Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt tổ chức tọa đàm trực tuyến, với chủ đề: Vai trò của Hội Nông dân, nông dân trong giám sát thực hiện xây dựng nông thôn mới.  

Tọa đàm nhằm đánh giá vai trò quan trọng của Hội Nông dân các cấp, vai trò của người nông dân trong việc thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, đề xuất các giải pháp để Hội Nông dân, người nông dân phát huy vai trò giám sát, phản biện trong quá trình xây dựng nông thôn mới ở các địa phương.

Đến dự Tọa đàm trực tuyến ngày hôm nay có:

- TS. Nguyễn Thị Ngọc Linh – Giảng viên chính Viện Nhà nước và Pháp luật - Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.

- Bà Nguyễn Thị Phương Quỳnh, Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Ninh Bình.

- Ông Nguyễn Mạnh Hiếu, Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã Chuyên Mỹ, TP Hà Nội.

14:14 Giám sát và phản biện xã hội chính là “van an toàn”

Quyết định số 217-QĐ/TW, ngày 12/12/2013 của Bộ Chính trị ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội quy định rõ: Giám sát nhằm góp phần xây dựng và thực hiện đúng các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, các chương trình kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại; kịp thời phát hiện những sai sót, khuyết điểm, yếu kém và kiến nghị sửa đổi, bổ sung các chính sách cho phù hợp; phát hiện, phổ biến những nhân tố mới, những mặt tích cực; phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh.

Do đó, theo bà Nguyễn Thị Ngọc Linh, việc giám sát này có ý nghĩa rất to lớn. Đối với các chương trình phát triển kinh tế – xã hội có quy mô lớn, tác động sâu rộng như Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, thì công tác giám sát và phản biện xã hội có ý nghĩa rất quan trọng. Nó không chỉ là yêu cầu về mặt quản lý nhà nước, mà còn là cơ chế để bảo đảm dân chủ, minh bạch và hiệu quả trong quá trình thực hiện chương trình chương trình.

Thứ nhất, chúng tôi nhận thấy giám sát và phản biện giúp chúng ta xem các chủ trương, chính sách, tiêu chí đề ra có phù hợp với thực tế hay không. Khi lắng nghe phản hồi từ người dân, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội, chúng ta có điều kiện điều chỉnh những điểm chưa sát đời sống, tránh được tình trạng áp đặt từ trên xuống hoặc chạy theo hình thức, thành tích. Có thể nói, đây là cách để chính sách đi thẳng vào cuộc sống.

Thứ hai, giám sát giúp ngăn ngừa tiêu cực, thất thoát và lãng phí. Như chúng ta biết, chương trình nông thôn mới huy động nguồn lực rất lớn – từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp cho đến đóng góp của người dân. Nếu giám sát tốt, chúng ta có thể phát hiện sớm sai phạm trong sử dụng vốn, đấu thầu, thi công hay mua sắm, từ đó hạn chế nguy cơ lợi ích nhóm, tham nhũng và tạo sức ép buộc cơ quan thực hiện phải trở nên minh bạch, đúng quy trình.

Thứ ba, giám sát và phản biện xã hội thể hiện đầy đủ quyền làm chủ của người dân. Khi người dân được tham gia góp ý, giám sát và theo dõi các dự án, họ được thực hiện đúng tinh thần như trong hiến pháp quy định, luật mặt trận tổ quốc đã quy định rõ là “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân hưởng thụ”. Điều này tạo ra sự đồng thuận, sự tin tưởng, và nâng cao trách nhiệm của người dân với chính chương trình mình được hưởng lợi.

Thứ tư, thông qua giám sát và phản biện, chương trình được điều chỉnh liên tục để đạt hiệu quả thực chất hơn. Những nội dung chưa phù hợp, thiếu khả thi sẽ được phát hiện và sửa đổi kịp thời. Nhờ vậy, các công trình và dự án mang lại giá trị bền vững, tránh tình trạng làm cho xong hoặc chạy theo phong trào, hình thức...

Cuối cùng, đây là kênh phản hồi quan trọng để cơ quan quản lý nhà nước nắm được khó khăn từ cơ sở, tiếp nhận sáng kiến, và hoàn thiện các quy định, tiêu chí, cơ chế hỗ trợ trong quá trình triển khai chương trình. Tóm lại, giám sát và phản biện xã hội chính là “van an toàn” để các chương trình lớn như xây dựng nông thôn mới được thực hiện minh bạch, đúng pháp luật, hiệu quả và mang lại giá trị thiết thực cho người dân. Đồng thời, đây cũng là cách để phát huy dân chủ xã hội ý nghĩa, nâng cao chất lượng quản trị và xây dựng Nhà nước pháp quyền hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

14:32 Quan trọng nhất là tính minh bạch

Giám sát, phản biện xã hội là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Hội Nông dân nhằm giám sát việc thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước (trừ những vấn đề thuộc bí mật quốc gia) có liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên, chức năng, nhiệm vụ của đoàn thể mình.

Chia sẻ từ góc nhìn ở cơ sở, ông Nguyễn Mạnh Hiếu, Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã Chuyên Mỹ, TP. Hà Nội chia sẻ: Tôi thì rất vui khi có cơ hội mang đến góc nhìn thực tế từ cơ sở, nơi trực tiếp triển khai các hoạt động giám sát và phản biện xã hội trong xây dựng nông thôn mới.

Thực hiện Quyết định số 217 của Trung ương và kế hoạch của Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, Hội Nông dân xã Chuyên Mỹ của chúng tôi đã đẩy mạnh công tác giám sát và phản biện xã hội đối với cấp ủy, chính quyền và các chương trình, dự án trên địa bàn. Chúng tôi quán triệt quan điểm rằng giám sát không phải để tìm lỗi, mà là để đảm bảo công việc được thực hiện đúng quy định, công khai, minh bạch và đạt hiệu quả cao nhất.

Thời gian qua, Hội Nông dân xã Chuyên Mỹ đã chủ động xây dựng và triển khai các cuộc giám sát với nhiều nội dung như giám sát các công trình xây dựng nông thôn mới, đường giao thông, đường bê tông ngõ xóm, rãnh thoát nước, xây dựng nhà văn hóa. Giám sát việc triển khai các chính sách hỗ trợ trong nông nghiệp, hỗ trợ phát triển làng nghề, đồng thời giám sát các chương trình xây dựng sản phẩm OCOP.

Bên cạnh đó, chúng tôi tiếp tục theo dõi và thực hiện các chính sách an sinh xã hội như bình xét hộ nghèo, hỗ trợ hộ hoàn cảnh khó khăn và hỗ trợ tìm đầu ra cho sản phẩm của các hộ kinh doanh, làm nghề. Một điểm chúng tôi rất chú trọng đó là công khai thông tin từ bản vẽ, dự toán, tiến độ thi công đến danh mục vật tư… đều được thông báo đầy đủ đến hội viên và nhân dân. Nhờ sự minh bạch này, vai trò giám sát của người dân được phát huy, góp phần hạn chế sai sót trong quá trình thực hiện và tạo sự đồng thuận cao trong cộng đồng.

Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Phương Quỳnh nhấn mạnh: Giám sát, phản biện xã hội là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Hội Nông dân nhằm giám sát việc thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước (trừ những vấn đề thuộc bí mật quốc gia) có liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên, chức năng, nhiệm vụ của đoàn thể mình.

Trong thời gian vừa qua, Hội ND tỉnh Ninh Bình đã xây dựng kế hoạch và triển khai đến các cấp hội từ tỉnh đến cơ sở. Đặc biệt là chúng tôi đề ra các mục tiêu cụ thể. Tại cấp tỉnh, chúng tôi đạt mục tiêu ít nhất 1 năm 1 cuộc giám sát và 1 cuộc phản biện. Đối với mỗi xã cũng tổ chức một cuộc giám sát, phản biện.

Thông qua việc tổ chức phản biện giám sát phản biện, cán bộ hội viên nông dân thể hiện sự quan tâm của mình với các vấn đề của địa phương như về tam nông, nhất là về đất đai, môi trường, các vấn đề kinh doanh vật tư nông nghiệp hay các vấn đề liên quan trực tiếp đến đời sống của hội viên, nông dân. Đồng thời cán bộ, hội viên nông dân phát biểu ý kiến về các văn bản luật, chính sách… Thông qua đó, các hội viện có kiến nghị phù hợp, chúng tôi đánh giá và nhận thấy các kiến nghị này rất chính đáng. Từ các kiến nghị đó, các cấp uỷ chính quyền đã lắng nghe và giải đáp, giải quyết giúp các cán hộ, hội viên, nông dân tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong các vấn đề đến tam nông, các vấn đề liên quan trực tiếp đến đời sống của bà con.

14:44 Phát huy tối đa vai trò của người dân

Nói về kinh nghiệm giám sát việc thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, bà Nguyễn Thị Phương Quỳnh – Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Ninh Bình chia sẻ: Tại Ninh Bình, Hội Nông dân tỉnh chúng tôi đặc biệt chú trọng việc triển khai công tác giám sát và phát huy vai trò của nhân dân trong thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới.

Phương châm cốt lõi mà chúng tôi áp dụng là: "Nông dân biết, nông dân bàn, nông dân làm, nông dân kiểm tra". Điều quan trọng nhất là chúng tôi tập trung vào những nội dung giám sát đang bám sát vào đời sống của cán bộ, hội viên, nông dân. Khi người dân thấy rằng những công trình, dự án đó liên quan trực tiếp đến mình thì họ mới thấy cần thiết và chủ động tham gia vào quá trình giám sát. Từ đó, Hội Nông dân mới phát huy mạnh mẽ vai trò của mình trong việc đưa hoạt động giám sát của cộng đồng vào với đời sống thực tiễn của nông dân.

Để tăng cường tính hiệu quả, Hội Nông dân đã giao nhiệm vụ cho cán bộ chọn ra những người có uy tín trong hội viên, nông dân để tham gia vào các tổ giám sát, các ban giám sát đầu tư của cộng đồng. Vai trò của các câu lạc bộ nông dân tự quản cũng được phát huy trong việc tham gia giám sát. Nhờ đó, nhiều công trình cơ sở hạ tầng đã thể hiện được tính minh bạch hơn, được thực hiện đúng tiêu chuẩn hơn và đặc biệt là đã hạn chế được sai sót.

Chúng ta cần thống nhất một suy nghĩ đúng đắn: Mục đích của việc giám sát không phải là để tìm lỗi. Giám sát là để chúng ta cùng làm tốt hơn và để cho cộng đồng được hưởng lợi nhiều hơn. Chính vì thế, tại Ninh Bình, nông dân về cơ bản đã hiểu rõ được quyền và trách nhiệm của mình, và đang dần trở thành chủ thể của giám sát, chủ thể của hưởng thụ và chủ thể hiến kế trong quá trình xây dựng nông thôn mới.

Đồng tình và bổ sung thêm ý kiến của bà Quỳnh, ông Nguyễn Mạnh Hiếu cho biết thêm: Mục tiêu lớn nhất của xây dựng nông thôn mới chính là làm đẹp cho quê hương và làng xóm, do đó khi người dân được tiếp cận thông tin về chương trình thì mọi người rất hào hứng, đặc biệt bà con rất phấn khởi khi thấy địa phương mình được quan tâm đầu tư.

Với những cá nhân uy tín dược chọn vào Ban giám sát cộng đồng, chúng tôi thấy các bác rất nhiệt tình và tâm huyết; từ lúc xem bản vẽ đều sẵn sàng mạnh dạn hỏi khi có vấn đề chưa rõ. Những ngày đổ đường bê tông, các bác kiên trì đợi khi nào đơn vị thi công đổ xong đường mới về, bất kể nắng mưa đều tham gia nhiệt tình và thực hiện nghiêm túc vai trò nhiệm vụ được giao.

14:50 Giám sát không phải để bắt lỗi mà để nông dân thụ hưởng tốt nhất

Trả lời cho câu hỏi để đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của nông dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới, công tác giám sát cần được thực hiện như thế nào? TS. Nguyễn Thị Ngọc Linh cho rằng giám sát không phải bắt lỗi, mà giám sát để nông dân được thụ hưởng tốt nhất.

Để bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng của nông dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới, công tác giám sát phải được thực hiện một cách dân chủ, thực chất, đúng quy định của pháp luật. Bởi lẽ, nông dân vừa là chủ thể trực tiếp tham gia thực hiện, vừa là người thụ hưởng các công trình, chính sách của chương trình. Cụ thể:

Thứ nhất, người dân phải được tham gia thực chất vào quá trình quyết định các dự án nông thôn mới. Không chỉ tham gia ở bước thực hiện, mà ngay từ khâu lập kế hoạch, thảo luận, lựa chọn hạng mục đầu tư, người dân phải được nêu ý kiến và ý kiến đó cần được tiếp thu. Điều này cũng phù hợp với tinh thần của Pháp lệnh Thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn trước đây và bây giờ là Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở năm 2022, yêu cầu “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát và dân thụ hưởng”. Như vậy, tránh được tình trạng quyết định từ trên xuống hoặc làm thay cho dân.

Thứ hai, toàn bộ thông tin phải công khai, minh bạch. Đây là đòi hỏi để nâng cao chất lượng giám sát. Các nội dung như quy hoạch, thiết kế, tổng mức đầu tư, nguồn vốn, nhà thầu, tiến độ và kết quả thực hiện cần được niêm yết hoặc thông báo rộng rãi để người dân dễ dàng theo dõi. Khi thông tin rõ ràng, người dân mới có cơ sở giám sát, góp ý và phát hiện sai phạm nếu có. Đây là yêu cầu quan trọng để phòng ngừa từ sớm, từ xa các hành vi tiêu cực.

Thứ ba, cần phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội như Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên… Đây là lực lượng đại diện quyền và lợi ích của người dân ở cơ sở, có chức năng giám sát và phản biện xã hội theo Quyết định 217 và 218 của Bộ Chính trị (đây là khung thể chế quan trọng để phát huy dân chủ, quyền giám sát và tham gia quản lý nhà nước của nhân dân, Mặt trận và các đoàn thể chính trị – xã hội). Khi thực hiện tốt chức năng này, các tổ chức xã hội sẽ góp phần phát hiện sai phạm, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nông dân và kiến nghị xử lý kịp thời.

Thứ tư, phải có cơ chế tiếp nhận và phản hồi ý kiến giám sát một cách rõ ràng. Ý kiến của người dân, của Mặt trận và các tổ chức liên quan không thể chỉ ghi nhận cho có, mà phải được cơ quan có thẩm quyền xem xét, trả lời, khắc phục và công khai kết quả xử lý. Khi phản hồi kịp thời, người dân sẽ thấy mình được tôn trọng, góp phần củng cố niềm tin và sự đồng thuận trong cộng đồng.

Thứ năm, giám sát phải thực hiện liên tục trong suốt quá trình – từ lập kế hoạch, triển khai, nghiệm thu cho đến vận hành, sử dụng công trình. Nếu chỉ giám sát sau khi công việc đã hoàn thành thì rất dễ dẫn đến hình thức, hợp thức hóa và không ngăn chặn được sai phạm ngay từ đầu, không để dẫn đến các hậu quả.

Thứ sáu, giám sát cần tập trung vào những khâu dễ phát sinh tiêu cực như đầu tư cơ sở hạ tầng, giải phóng mặt bằng, đấu thầu, mua sắm vật tư, thi công công trình… Đây là những lĩnh vực dễ xuất hiện lợi ích nhóm, thất thoát hoặc lãng phí nếu thiếu minh bạch và thiếu sự tham gia của người dân. Tóm lại, giám sát trong xây dựng nông thôn mới phải được tiến hành công khai, dân chủ, có trách nhiệm, có phản hồi rõ ràng và dựa trên sự tham gia thực chất của người dân. Khi giám sát tốt, quyền và lợi ích của nông dân sẽ được bảo đảm, các công trình mang lại hiệu quả bền vững, và chương trình xây dựng nông thôn mới sẽ thật sự vì dân, do dân và mang lại lợi ích thiết thực cho chính người dân nông thôn.

14:57 Chính quyền cần nghiêm túc lắng nghe người dân

Để nâng cao tính chủ động của người nông dân trong việc thực hiện vai trò giám sát, phản biện của mình đối với các vấn đề phát triển kinh tế - xã hội, theo TS. Nguyễn Thị Ngọc Linh cần triển khai đồng bộ một số giải pháp rất căn cơ và tương đối đồng bộ như sau:

Thứ nhất, người dân cần được nâng cao nhận thức và kỹ năng giám sát. Người dân phải biết rằng việc tham gia giám sát là quyền được Đảng và pháp luật bảo đảm, chứ không phải điều gì “nhạy cảm”. Bộ Chính trị đã có Quyết định số 217-QĐ/TW năm 2013, quy định rất rõ về quyền giám sát và phản biện của Mặt trận Tổ quốc và nhân dân. Khi được tập huấn kỹ năng, biết cách đặt câu hỏi, cách xem xét hồ sơ, bảng niêm yết công khai…, bà con sẽ thấy đây là trách nhiệm chính đáng và có thể thực hiện một cách tự tin.

Thứ hai, cần có cơ chế bảo vệ người phản ánh, tố giác sai phạm. Người dân chỉ dám nói khi: Không bị phân biệt đối xử; Không bị gây khó dễ khi góp ý; Được bảo vệ khi phát hiện và tố giác tiêu cực. Việc hoàn thiện các quy định về bảo vệ người tố cáo và xử lý trả thù, đe dọa người tố cáo sẽ giúp người dân yên tâm thực hiện quyền giám sát của mình.

Thứ ba, phải công khai và minh bạch toàn bộ thông tin. Khi quy hoạch, dự toán, thiết kế, khối lượng thi công, đấu thầu, nguồn vốn… được niêm yết rõ ràng tại nhà văn hóa thôn, hoặc trên các phương tiện công khai, người dân có đủ dữ liệu để đối chiếu và phát hiện vấn đề. Thông tin minh bạch thì lòng tin và sự chủ động sẽ tăng lên.

Thứ tư, cần tạo nhiều kênh góp ý thuận tiện và an toàn. Không phải ai cũng nói được trong các buổi họp đông người. Vì vậy, địa phương có thể: mở hộp thư góp ý, tổ chức tiếp dân định kỳ, xây dựng đường dây nóng, cho phép gửi góp ý bằng văn bản hoặc thông qua Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể, thậm chí tiếp nhận phản ánh ẩn danh. Như vậy, người dân có thể góp ý mà không lo “mặt đối mặt”, tránh được áp lực tâm lý, không phải mặt đối mặt.

Thứ năm, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội. Theo Quyết định 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị, Mặt trận có trách nhiệm đứng ra tập hợp ý kiến của Nhân dân và kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền. Khi người dân thấy mình có tổ chức đại diện đứng sau, họ không còn cảm giác “một mình chống lại cả tập thể” và sẽ mạnh dạn hơn. Phát huy vai trò mặt trận thì họ cảm thấy họ có người đứng sau thì sẽ tốt hơn.

Thứ sáu, cần biểu dương những điển hình tiên phong. Những trường hợp người dân dám lên tiếng vì lợi ích chung và được ghi nhận công khai sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa, làm cho cộng đồng hiểu rằng giám sát là hành động mang lại lợi ích thiết thực.

Thứ bảy, quan trọng nhất là lãnh đạo địa phương phải cầu thị, tôn trọng dân. Khi chính quyền: lắng nghe ý kiến, phản hồi có trách nhiệm, xử lý kiến nghị rõ ràng, trả lời đúng pháp luật và đúng thời hạn, thì người dân sẽ tin rằng “nói ra có kết quả”. Khi đó, tâm lý e ngại của người dân sẽ tự nhiên biến mất.

Tóm lại, người dân sẽ chủ động giám sát khi họ: biết quyền, có kỹ năng, được bảo vệ, có thông tin đầy đủ, có kênh phản ánh phù hợp, và thấy phản hồi thực chất từ phía chính quyền. Làm được như vậy chính là chìa khóa để phát huy vai trò làm chủ của người nông dân, đưa việc giám sát trở thành động lực nâng cao chất lượng xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay.

15:4 Phải giúp người dân nhận thức vị trí, vai trò trong việc giám sát

Hội Nông dân tỉnh Ninh Bình là một trong những địa phương có nhiều cách làm sáng tạo trong việc phát huy vai trò giám sát của nông dân trong xây dựng nông thôn mới. Chia sẻ về một số bài học kinh nghiệm quý trong quá trình vận động nông dân thực hiện quyền làm chủ của mình, bà Quỳnh nhấn mạnh:

Nếu người dân không hiểu thì rất khó để phát huy được vai trò giám sát của nông dân trong xây dựng nông thôn mới. Do đó, thứ nhất, phải giúp người dân nhận thức vị trí, vai trò trong việc giám sát. Thứ hai, phải phát huy mô hình của Hội Nông dân như tổ giám sát cộng đồng, CLB nông dân tự quản.

Hiện nay, ở Ninh Bình có rất nhiều mô hình nông dân tự quản trên nhiều lĩnh vực với các tổ nông dân tự quản, hoạt động hiệu quả, là cánh tay nối dài của Hội để phát huy vai trò giám sát trong xây dựng nông thôn mới. Thứ ba, cán bộ hội phải thực sự sát với hội viên. Nếu không được dân tin, dân yêu, dân chia sẻ thì rất khó phát huy vai trò của tổ chức hội. “Giám sát là quyền và nghĩa vụ của người dân mà Hội phải phát huy nhiều hơn nữa. Điều quan trọng nhất phải giúp hội viên nông dân có nhận thức, kỹ năng, có trình độ để tham gia giám sát. Trong thời gian tới, Hội Nông dân tỉnh Ninh Bình sẽ đẩy mạnh hơn công tác này, bảo đảm quyền lợi, tiếng nói của hội viên, nông dân.

15:14 Tiếng nói của người dân phải có giá trị hơn

Từ phía Hội Nông dân huyện Chuyên Mỹ, ông Nguyễn Mạnh Hiếu chia sẻ thêm: Qua quá trình triển khai thực tế ở xã Chương Mỹ, chúng tôi có rút ra một số bài học kinh nghiệm quan trọng trong việc vận động nông dân thực hiện quyền làm chủ của mình. Trong đó tôi thấy để vận động được nông dân thực hiện quyền làm chủ của mình cần lưu ý đến 3 vấn đề.

Thứ nhất là người dân phải được củng cố sự tự tin, tiếng nói của họ phải có giá trị hơn. Khi bà con thấy được rằng tiếng nói của mình có giá trị, có người lắng nghe và phản hồi, họ sẽ mạnh dạn tham gia góp ý, phản biện. Ngược lại, nếu ý kiến không được ghi nhận thì dần dần bà con sẽ ngại nói, ngại tham gia.

Thứ hai, cán bộ Hội phải nắm chắc các quy định. Chỉ khi nào hiểu rõ các quy định, chủ trương, chính sách, cán bộ mới có thể giải thích được những điều còn khô cứng trên giấy tờ thành nội dung dễ hiểu, dễ nhớ cho người dân. Một khi bà con nắm chắc được nội dung, họ mới hiểu, mới đồng thuận và thực sự làm chủ trong từng quyết định của cộng đồng.

Thứ ba, theo tôi đó cũng là yếu tố then chốt, là công khai, minh bạch. Khi mọi thông tin được công bố rõ ràng từ thiết kế, dự toán, tiến độ đến vật tư thì người dân giám sát đúng trọng tâm, góp ý đúng vấn đề. Đây chính là cách nâng cao chất lượng các công trình và tránh sai sót từ đầu. Thực tế cho thấy, khi có sự giám sát của người dân, các công trình thường được triển khai nhanh hơn, thậm chí vượt tiến độ, vì được cộng đồng chung tay, góp sức và đồng lòng.

15:35 Mặt trận Tổ quốc cấp xã phải đóng vai trò “nhạc trưởng”

Đối với việc thực hiện mô hình chính quyền hai cấp, việc thực hiện giám sát của người dân với các chương trình kinh tế - xã hội, trong đó có chương trình xây dựng nông thôn mới nên được thực hiện và đổi mới như thế nào để ngày càng phát huy hiệu quả?

Trả lời câu hỏi này, TS. Nguyễn Thị Ngọc Linh nhấn mạnh: Mặt trận Tổ quốc cấp xã phải đóng vai trò “nhạc trưởng”, đại diện và bảo vệ tiếng nói của dân mạnh mẽ Trong điều kiện thực hiện mô hình chính quyền hai cấp – tức là chỉ còn cấp tỉnh và cấp xã, không tổ chức HĐND cấp huyện – thì việc bảo đảm giám sát của người dân đối với các chương trình phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt là Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, càng có ý nghĩa quan trọng. Bởi khi một cấp giám sát chính thức bị thu gọn, vai trò của nhân dân và Mặt trận Tổ quốc phải được tăng cường tương xứng để tránh khoảng trống trong kiểm tra, kiểm soát quyền lực. Theo tôi, để hoạt động này hiệu quả hơn thì chúng ta cần triển khai một số định hướng như sau:

Đầu tiên, tôi cho rằng cần tăng cường công khai và minh bạch ngay từ cấp xã – nơi trực tiếp triển khai chương trình. Mọi thông tin liên quan đến chương trình – từ quy hoạch, thiết kế, dự toán, lựa chọn nhà thầu, nguồn vốn đóng góp của ngân sách hay của người dân, cho đến tiến độ và kết quả nghiệm thu – phải được niêm yết công khai ở nhà văn hóa thôn, trụ sở UBND xã, hoặc trên hệ thống thông tin điện tử của địa phương. Khi thông tin đầy đủ và dễ tiếp cận, giám sát của người dân sẽ thực chất hơn và tránh được tình trạng “dân không biết, không bàn nhưng vẫn phải làm”.

Thứ hai, phát huy tối đa lực lượng giám sát tại chỗ. Theo Luật Thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở và các quy định hiện hành, như Ban Thanh tra nhân dân và Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng, người dân có thể trực tiếp theo dõi và cùng hỗ trợ đội ngũ thi công công trình ngay tại hiện trường. Bà con có thể kiểm tra tiến độ, vật liệu, khối lượng thực hiện, ghi nhận vi phạm và báo cáo trực tiếp với UBND xã hoặc Mặt trận Tổ quốc. Cách làm này giúp giám sát trở thành hoạt động thường xuyên, chứ không phải chỉ tổng hợp sau khi công trình đã hoàn thành.

Thứ ba, Mặt trận Tổ quốc cấp xã phải đóng vai trò và trở thành “nhạc trưởng” – đại diện và bảo vệ tiếng nói của dân mạnh mẽ. Theo Quyết định 217 và 218 của Bộ Chính trị, Mặt trận có trách nhiệm đứng ra tổng hợp ý kiến và chuyển kiến nghị đến cơ quan có thẩm quyền. Khi người dân thấy mình có tổ chức đại diện đứng sau, họ sẽ bớt tâm lý e dè, ngại va chạm và mạnh dạn lên tiếng vì lợi ích chung.

Thứ tư, cần thiết lập cơ chế giám sát liên thông từ xã lên tỉnh. Trong điều kiện không còn HĐND cấp huyện, rất dễ xảy ra tình trạng “ý kiến của dân bị tắc ở cấp xã”. Do đó, cần quy định rõ: Xã phải tiếp nhận và trả lời kiến nghị trong thời hạn cụ thể; Nếu không giải quyết được, Mặt trận Tổ quốc hoặc người dân có quyền chuyển thông tin lên cấp tỉnh để tiếp tục theo dõi và giám sát; Có thể phản ánh tại các cuộc tiếp xúc cử tri của ĐBQH và đại biểu HĐND tỉnh. Như vậy, tiếng nói của người dân sẽ không bị “đứt mạch” khi đi qua các cấp chính quyền.

Thứ năm, cấp tỉnh phải tăng cường giám sát “vòng ngoài”. Tỉnh có thể: tổ chức các đoàn kiểm tra độc lập, kiểm tra ngẫu nhiên hồ sơ, công trình và kết quả sử dụng ngân sách, đối thoại trực tiếp với đại diện cộng đồng khi có phản ánh. Điều này giúp hạn chế tình trạng “vừa làm vừa giám sát” ở cấp xã, bảo đảm khách quan hơn.

Thứ sáu, mở rộng các kênh phản ánh thuận lợi, an toàn cho người dân. Ngoài họp dân, có thể: bố trí hộp thư góp ý, đường dây nóng, tiếp dân định kỳ, cổng tiếp nhận phản ánh trực tuyến, kiến nghị qua Mặt trận hoặc các đoàn thể. Khi có nhiều kênh phù hợp, người dân không phải đối mặt trực tiếp và sẽ mạnh dạn hơn trong góp ý, giám sát.

Thứ bảy, gắn giám sát với trách nhiệm giải trình. Xã cần định kỳ báo cáo công khai trước dân về: Tiến độ công trình, kết quả sử dụng kinh phí, xử lý các kiến nghị và sai phạm. Cấp tỉnh cũng phải kiểm tra việc giải trình đó. Nếu việc chậm trễ hoặc làm không đúng, phải xem xét trách nhiệm người đứng đầu. Giải trình nghiêm túc chính là thước đo chất lượng quản trị ở địa phương.

Tôi xin nhấn mạnh rằng, trong mô hình chính quyền hai cấp, giám sát của người dân cần được tổ chức theo nguyên tắc: Công khai minh bạch thông tin; Giám sát thực chất tại cơ sở; Có cơ chế chuyển tiếp kiến nghị lên tỉnh một cách rõ ràng mạch lạc; Mặt trận giữ vai trò trung tâm; Trách nhiệm giải trình phải rõ ràng, đến nơi đến chốn. Nếu chúng ta quyết tâm làm tốt những điều này sẽ bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, hạn chế tiêu cực, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực và chất lượng triển khai các chương trình phát triển kinh tế – xã hội, trong đó có xây dựng nông thôn mới.

15:37

Đồng tình với ý kiến của ông Hiếu, Bà Nguyễn Thị Phương Quỳnh – Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Ninh Bình bổ sung thêm: Tôi cho rằng, việc thực hiện mô hình mới của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị- xã hội đã tạo ra nhiều điều kiện thuận lợi cho công tác giám sát. Trước đây, sự phối hợp thực hiện công tác giám sát giữa các tổ chức chính trị xã hội là có, nhưng chưa thực sự mang tính sức mạnh tổng hợp. Khi thực hiện mô hình mới, các tổ chức chính trị – xã hội như thể "người một nhà," chúng tôi có thể thực hiện nội dung và phối hợp với Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội khác một cách chặt chẽ hơn. Từ đó, sự hợp tác này tạo nên sức mạnh tổng hợp và thống nhất, khiến hiệu quả và tiếng nói chung trong các cuộc giám sát được nâng lên rõ rệt.

Tuy nhiên, bên cạnh sự phối hợp đó, chúng tôi cũng xác định rõ ràng rằng Hội Nông dân là một tổ chức độc lập tương đối so với Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội khác. Do đó, có những nội dung mà Hội Nông dân sẽ phải thực hiện giám sát chuyên sâu, mạnh mẽ hơn và thể hiện rõ được vai trò của mình hơn, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến phạm vi lĩnh vực cán bộ, hội viên nông dân quan tâm, liên quan đến nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Chính vì vậy, tôi thấy rằng sau khi thực hiện mô hình mới, tiếng nói chung của toàn khối sẽ cao hơn, đồng bộ hơn và thống nhất hơn, nhưng trong đó, Hội Nông dân vẫn giữ một vị trí đặc biệt là tiếng nói trực diện và là tiếng nói chân thật nhất, gần gũi nhất của nông dân - những người đang trực tiếp là chủ thể của công cuộc xây dựng nông thôn mới.

Trong khi đó ông Nguyễn Mạnh Hiếu, Chủ tịch Hội Nông dân xã Chuyên Mỹ lại bày tỏ quan điểm: Khi thực hiện mô hình thống nhất của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội, công tác giám sát của người dân sẽ có nhiều điểm mới và thuận lợi hơn hẳn. Tôi nhận thấy có 3 lợi thế lớn từ sự thay đổi này:

Thứ nhất, hệ thống giám sát sẽ được tổ chức thành một tổ chức thống nhất chứ không còn là cơ chế phối hợp lỏng lẻo như trước. Sự thống nhất này sẽ giúp làm rõ nhiệm vụ, tránh được tình trạng chồng chéo công việc hay trùng lắp nội dung giám sát như khi còn hoạt động theo cơ chế phối hợp, lúc đó việc chia sẻ thông tin chưa được kỹ lưỡng.

Thứ hai, về nguồn lực và thông tin sẽ được chia sẻ đầy đủ hơn. Điều này giúp Hội Nông dân có thêm nhiều điều kiện và cơ sở vững chắc hơn để thực hiện tốt nhiệm vụ giám sát của mình.

Thứ ba, vai trò và tiếng nói của công dân sẽ được truyền tải mạnh mẽ hơn thông qua hệ thống Mặt trận thống nhất. Trước đây, tiếng nói của Hội Nông dân chỉ mang tính nội bộ, nhưng khi được truyền tải qua hệ thống Mặt trận, tiếng nói này sẽ được khuếch đại, lan tỏa rộng hơn. Đây là một cơ hội rất tốt để Hội Nông dân phát huy tốt hơn nữa vai trò trung tâm và nòng cốt của mình trong các phong trào của Hội và Chương trình xây dựng nông thôn mới. Việc hợp nhất này là một bước tiến quan trọng để tăng cường hiệu quả giám sát và sự tham gia của người dân.

15:43 Tuyên truyền để chính quyền và người dân hiểu rõ thay vì hô hào, khẩu hiệu.

Để tiếp tục phát huy vai trò giám sát của người nông dân trong quá trình xây dựng nông thôn mới, các cấp Hội, người nông dân cần làm gì, các cấp chính quyền cần có giải pháp gì để cùng nhau xây dựng một chính quyền gần dân, sát dân, nơi tiếng nói của người dân được lắng nghe một cách kịp thời?

Trả lời câu hỏi này ông Hiếu cho rằng: Để việc giám sát đạt hiệu quả cao hơn tôi đề xuất các cấp ủy tăng cường công khai thông tin, niêm yết rộng rãi hơn. Khi thông tin rõ giám sát dễ hơn và các sai sót hạn chế được nhiều hơn.

Hai là Hội Nông dân của ta cần có trách nhiệm hướng dẫn cho bà con, chúng tôi có các CLB nông dân pháp luật sẽ giúp nông dân hiểu rõ hơn pháp luật, giúp tổ chức, tập huấn, giải thích luật pháp với các ngôn ngữ gần dân hơn, làm cho họ tiếp thu pháp luật tốt hơn.

Và kiến nghị thứ 3 là người dân cần mạnh dạn, động viện họ mạnh dạn tham gia giám sát, đó vừa là quyền làm chủ của dân, là quyền, trách nhiệm của dân, phục vụ chính cộng đồng của minh, khi các kiến nghị trên được thực hiện một cách hài hòa thì chúng ta sẽ làm tốt vai trò giám sát của nông dân và của các cấp hội nông dân.

Còn theo bà Nguyễn Thị Hương Quỳnh: Để nhiệm vụ giám sát phản biện của hội viên, nông dân ngày càng hiệu quả hơn, chúng ta phải tích cực chuyển đổi số và phải mở các kênh để tiếp nhận thông tin phản biện. Khi đó, chúng ta sẽ có được thông tin chính xác nhất.

Thứ 2, phải đào tạo cán bộ hội để giảm sát, phản biện chuyên nghiệp hơn.

Thứ 3, chính quyền các địa phương cần phải cầu thị, lặng nghe nông dân hơn. Vì tiếng nói của người dân là thước đo cho vai trò quản trị của chính quyền. Nếu các cấp chính quyền biết lắng nghe sẽ kịp thời tháo gỡ các kho khăn cho người dân.

Trong khi đó, TS. Nguyễn Thị Ngọc Linh chia sẻ: có lẽ Hội nông dân, các cấp chính quyền phải bám vào trục xương sống, vào phương châm: "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng". Chúng ta phải tuyên truyền làm sao để từ chính quyền đến dân hiểu rõ và đưa phương châm trên vào thực tiễn thay vì hô hào, khẩu hiệu.