Trầm cảm vị thành niên, dấu hiệu nguy hiểm cần nhận biết

Trầm cảm nặng, thiếu nữ 15 tuổi uống thuốc diệt chuột

Bác sĩ Ngô Tuấn Khiêm, Viện sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, thời gian qua, Viện đã tiếp nhận không ít trẻ vị thành niên bị trầm cảm nặng dẫn đến hành vi tự hủy hoại bản thân.

Gần nhất là 1 thiếu nữ 15 tuổi học sinh lớp 9. Em được chuyển từ Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) sang sau khi điều trị ngộ độc thuốc diệt chuột.

Khai thác tiền sử bệnh, cho thấy, bệnh nhân sống với bố và ông bà sau khi ly hôn. Gần đây, bệnh nhân bị bạn bè cô lập, chán nản, thu mình, học lực giảm sút.

Nữ sinh đã nhờ tới sự giúp đỡ của bố nhưng bố lại coi đó là chuyện của trẻ con nên không có sự can thiệp. Nữ sinh có biểu hiện trầm cảm và hành vi tự hủy hoại bản thân. Bệnh nhân đã dùng thuốc chuột để tự sát.

Bệnh nhân thứ 2 là thiếu nữ 19 tuổi, đang là sinh viên năm nhất tại Hà Nội. Bệnh nhân vốn có học lực khá, tính cách hiền lành, ít bạn bè thân thiết. Sau khi bố ốm nặng, nữ sinh rơi vào trạng thái lo âu, mất ngủ, chán nản, giảm ăn, sút cân và dần mất hứng thú với học tập lẫn sinh hoạt thường ngày.

Giai đoạn sau, L. xuất hiện ý nghĩ tiêu cực, mua dây về để chuẩn bị tự sát, rất may bạn cùng phòng phát hiện nên đã báo gia đình và đưa bệnh nhân đi điều trị.

"Bệnh nhân được chẩn đoán trầm cảm nặng không loạn thần, có ý tưởng và hành vi tự sát", bác sĩ Khiêm cho biết.

Ngoài ra, khai thác tiền sử cho thấy mối quan hệ giữa mẹ và bệnh nhân rất lỏng lẻo. Hầu như người mẹ rất ít hiểu biết về con gái cũng như bệnh của con.

Bác sĩ Khiêm cho biết, đây là 2 bệnh nhân tuổi vị thành niên bị trầm cảm nặng, dẫn đến hành vi tự sát và có ý tưởng tự sát rất nguy hiểm.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, trầm cảm là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong ở thanh thiếu niên. Do đó, các bậc cha mẹ cần nhận biết sớm để có những chia sẻ, tháo gỡ cho con từ sớm hoặc đưa đi viện điều trị kịp thời, tránh để những trường hợp đáng tiếc xảy ra.

Trẻ vị thành niên dễ bị trầm cảm

Bác sĩ Bùi Văn Lợi – Phó Trưởng phòng Rối loạn cảm xúc và rối loạn ăn uống, Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, cho biết theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và UNICEF, vị thành niên – giai đoạn từ 10 đến 19 tuổi – là thời kỳ chuyển giao quan trọng giữa tuổi thơ và trưởng thành, nơi con người phát triển mạnh mẽ cả về thể chất, tâm lý và cảm xúc. Nhưng cũng chính ở giai đoạn này, một "kẻ thù thầm lặng" đang len lỏi trong tâm trí hàng triệu bạn trẻ trên toàn cầu – đó là trầm cảm.

Theo bác sĩ Lợi, một số nghiên cứu chỉ ra rằng, tỷ lệ mắc trầm cảm ở trẻ em và vị thành niên lần lượt khoảng 2–3% và 8%, và con số này vẫn đang có xu hướng tăng nhanh. Theo thống kê toàn cầu, 34% thanh thiếu niên từ 10–19 tuổi có nguy cơ trầm cảm lâm sàng.

Tại Mỹ, trong 10 năm (2009–2019), tỷ lệ trầm cảm ở thanh thiếu niên tăng gần gấp đôi – từ 8,1% lên 15,8%. Ở Đông Nam Á, các con số cũng đáng lo ngại: 34,9% tại Thái Lan, 33,1% tại Malaysia và hơn 27% tại Indonesia, Myanmar.

Tại Việt Nam, theo số liệu của Bệnh viện Nhi Trung ương, tỷ lệ dao động từ 5% - 8%.

"Các nghiên cứu chỉ ra rằng, trầm cảm là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong ở thanh thiếu niên: đứng thứ 4 trong nhóm 10 –14 tuổi và thứ 3 trong nhóm 15 – 24 tuổi", bác sĩ Lợi chia sẻ.

Theo bác sĩ Lợi, bộ não của trẻ vị thành niên đang ở giai đoạn phát triển khiến trẻ dễ bị tác động bởi các biến động xung quanh đời sống hơn, khiến trẻ dễ bị căng thẳng, stress, lo nghĩ và dần dẫn dẫn đến trầm cảm nếu các vấn đề không được giải quyết.

Ngoài ra, những trẻ gặp các biến cố cuộc đời như cha mẹ ly hôn, gia đình phá sản, mất người thân, bị lạm dụng tình dục, bị bạn bè chế diễu, nạn nhân bạo lực học đường, cha mẹ bị trầm cảm... cũng có nguy cơ bị trầm cảm cao hơn", bác sĩ Lợi nói.

Bác sĩ Lợi chia sẻ, thái độ của cha mẹ có vai trò quyết định trong tiến triển bệnh trầm cảm của con. Không ít trường hợp cha mẹ không hề hoặc bỏ qua những dấu hiệu trầm cảm của con, cho rằng đó là các "dấu hiệu nổi loạn của tuổi dậy thì", chỉ khi con có hành vi tự hủy hoại bản thân mới phát hiện.

Có cha mẹ khi đưa con đi bệnh viện xong còn làm lễ cúng với hy vọng con bình thường trở lại.

"Tuy nhiên, tín hiệu mừng là thời gian gần đây, nhiều cha mẹ đã hiểu biết hơn về bệnh trầm cảm của trẻ, không còn coi nhẹ các dấu hiệu trầm cảm của con, đã đưa con đi khám khi thấy con có các biểu hiện bất thường như kết quả học tập sa sút, hay than phiền hoặc buồn chán, không hứng thú, mất ngủ...", bác sĩ Lợi chia sẻ.

TS tâm lý Trịnh Thanh Hương - Viện Sức khỏe tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai cho biết, vấn đề của cha mẹ hiện nay là thiếu kết nối với con, coi nhẹ các tâm sự, câu chuyện của con, dẫn đến trẻ mới đầu muốn chia sẻ lại bị cha mẹ gạt đi nên dần dẫn không còn muốn nói chuyện với cha mẹ nữa.

"Những biểu hiện rõ ràng như cáu gắt, bỏ học, chống đối, cãi lời... bố mẹ phát hiện ra rất nhanh nhưng lại coi nhẹ các vấn đề về cảm xúc như buồn chán, cô đơn. Khi con tâm sự đang buồn vì bạn chơi xấu, bố mẹ cho rằng vấn đề có gì đâu phải giải quyết và gạt đi.

Điều này đồng nghĩa với trẻ không được chia sẻ kịp thời và các bối rối trong việc giải quyết các quan hệ xã hội, vướng mắc dần dần tích tụ lại. Bố mẹ lại không hỗ trợ, dẫn đến các con không chia sẻ với cha mẹ nữa.

Kết cục là trẻ co rút lại, không tin tưởng trong việc tìm kiếm sự giúp đỡ, ngày càng có suy nghĩ tiêu cực, dẫn đến hành xử tiêu cực và tệ nhất là tự tử để tự giải thoát.

Cha mẹ hiện nay đang chỉ chú trọng đến cung cấp vật chất cho con mà đang xem nhẹ vấn đề chăm sóc tinh thần, cũng như kết nối với trẻ, điều này tạo ra sự mất an toàn trong môi trường tưởng như an toàn nhất là gia đình.

Thời gian qua, chúng ta thấy nhiều trưởng hợp trẻ vị thành niên đã tìm đến "sự kết thúc" một cách rất dễ dàng. Bởi vì kết nối với gia đình, bạn bè không còn, "đường lui" không còn, không thể tìm được sự giúp đỡ từ gia đình hay bạn bè nên các em "không muốn chịu đựng thêm cảm xúc buồn chán, mệt mỏi, cô độc" nữa nên đã tìm đến cái chết", TS Hương nhận định.

Một nghiên cứu cho thấy có đến 17,2% trẻ vị thành niên từng tự hủy hoại bản thân ít nhất một lần trong đời – con số đủ khiến bất kỳ người lớn nào phải giật mình.

"Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời là chìa khóa giúp trẻ vị thành niên vượt qua trầm cảm. Gia đình, nhà trường và xã hội cần phối hợp chặt chẽ trong việc tạo dựng môi trường sống lành mạnh, hỗ trợ tâm lý và giáo dục kỹ năng ứng phó với căng thẳng cho trẻ", bác sĩ Lợi nhấn mạnh.

Theo BS Lợi các biểu hiện trầm cảm ở vị thành niên có thể rất đa dạng và dễ nhầm lẫn với "tính khí tuổi mới lớn", nhưng nếu thấy trẻ có những dấu hiệu sau kéo dài, phụ huynh nên đặc biệt chú ý:

- Cáu gắt vô cớ, dễ nổi nóng;

- Mất hứng thú với mọi thứ, kể cả những sở thích trước đây;

- Hay than buồn, cảm thấy vô dụng, thất vọng về bản thân;

- Khó tập trung, kết quả học tập sa sút;

- Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều;

- Tự làm đau bản thân, nghĩ về cái chết hoặc có hành vi tự sát

×