Trăn trở trong lòng làng cổ trăm năm tuổi ở Hà Nội: Phương án nào tối ưu? (bài cuối)

Sẽ mời chuyên gia, các cấp ngành về thăm làng Cựu trăm năm tuổi

Ngày 21/11, trao đổi với PV Dân Việt, ông Nguyễn Hữu Chi, Chủ tịch UBND xã Chuyên Mỹ cho biết, mới đây, đơn vị đã gửi văn bản đến UBND thành phố Hà Nội; Ban Quản lý dự án Đường sắt, các Sở, ban ngành liên quan nhằm tháo gỡ vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng thực hiện dự án tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Theo ông Chi, với tinh thần “giải phóng mặt bằng đi trước một bước”, xã Chuyên Mỹ chủ động triển khai nhiều giải pháp, vừa bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân, vừa tạo thuận lợi cho chủ đầu tư sớm triển khai dự án.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, xã đã nhận được nhiều phản ánh, khó khăn, vướng mắc của cộng đồng dân cư liên quan đến làng cổ (làng Cựu, xã Vân Từ cũ). Tuyến đường đi qua giữa làng Cựu - là một trong số ít những ngôi làng cổ của vùng Đồng bằng Bắc Bộ còn lưu giữ được gần như nguyên vẹn không gian kiến trúc và giá trị văn hóa đặc sắc.

“Hiện chúng tôi đang chờ phản hồi của UBND TP Hà Nội và các cấp ban ngành. Dự kiến trong tuần tới, chúng tôi sẽ mời lãnh đạo UBND TP Hà Nội, các sở ban ngành, chuyên gia về trực tiếp kiểm tra, từ đó làm cơ sở đề nghị cấp có thẩm quyền vì đây là công trình trọng điểm quốc gia.

Chúng tôi biết là rất khó nhưng sẽ kiến nghị, đề xuất điều chỉnh làm cầu vượt trên cao bắc qua làng Cựu. Như vậy vẫn giữ được nét làng cổ, còn phương án di dời làng cổ đến địa điểm khác là không khả thi”, ông Chi nói thêm.

Trao đổi với PV Dân Việt, bà Bạch Liên Hương, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội nhấn mạnh, dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam là một công trình trọng điểm quốc gia, mang ý nghĩa chiến lược cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, mọi người dân cần chấp hành và ủng hộ dự án.

“Chúng tôi chưa nhận được bất kỳ văn bản chính thức nào từ chính quyền địa phương và nhân dân mà nắm được thông tin qua Báo Dân Việt đăng tải. Chúng tôi sẽ giao cho Phòng Quản lý di sản nghiên cứu thêm về nội dung này. Dưới góc độ của Sở, chúng tôi ghi nhận kiến nghị đề xuất, có trách nhiệm phối hợp thêm với địa phương về ý kiến của người dân, bên cạnh đó cũng động viên nhân dân để cùng đồng thuận chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước. Sở sẽ lắng nghe thêm về công trình kiến trúc, cái gì cần bảo tồn sẽ tính phương án tối ưu nhất khi địa phương đề xuất”, bà Hương nhấn mạnh.

Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cũng chia sẻ, dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam là chủ trương lớn, cần đồng tình để đảm bảo hạ tầng kinh tế phát triển của đất nước.

“Như Quảng trường phía đông thành phố cũng là công trình kiến trúc cổ nhưng vẫn phải thực hiện nhiệm vụ di dời vị trí khác. Chính vì vậy, người dân đôi khi cũng phải hy sinh vì mục tiêu chung của quốc gia”, bà Hương nói và cho biết thêm, nằm trong danh mục di tích phải bảo tồn như Di tích quốc gia, Di tích quốc gia đặc biệt hoặc danh mục kiểm kê đều có các phương án theo quy định của luật.

Trao đổi với PV Dân Việt, Tiến sĩ, kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, hiện nay có các cấp độ bảo tồn (quốc tế, quốc gia, tỉnh,...) và có cách thức bảo vệ khác nhau do mỗi cấp độ có quy mô, đối tượng và nguồn lực quản lý khác nhau. Vấn đề cốt lõi là làm sao để hài hòa giữa bảo tồn và phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, các biện pháp được đưa ra dựa trên các nguyên tắc khác nhau cho từng cấp độ.

Ông Nghiêm cũng phân tích, trong chương trình của UNESCO, có hai cách tiếp cận để xử lý các vấn đề về di sản văn hóa, đặc biệt khi có sự xung đột giữa bảo tồn và lợi ích kinh tế, quốc gia: bảo tồn nguyên trạng hoặc di chuyển các yếu tố đến vị trí thích hợp hơn. UNESCO khuyến khích các biện pháp quản lý di sản toàn diện, bao gồm đánh giá tác động để tìm ra giải pháp phù hợp nhất, ưu tiên bảo vệ tính xác thực và nguyên vẹn của di sản.

“Bảo tồn nguyên trạng là phương pháp ưu tiên bảo vệ di sản tại vị trí ban đầu, giữ gìn các yếu tố vật liệu, hình dáng, công nghệ và cấu trúc gốc, cũng như tính toàn vẹn về cảnh quan và bối cảnh lịch sử. Phương pháp này được áp dụng khi giá trị lịch sử, văn hóa và thẩm mỹ của địa điểm là không thể thay thế.

Di chuyển các yếu tố là phương pháp được xem xét khi di sản bị đe dọa nghiêm trọng bởi các yếu tố như thiên tai, biến đổi khí hậu, xung đột hoặc phát triển đô thị không kiểm soát. UNESCO hỗ trợ các trường hợp có thể di chuyển một phần hoặc toàn bộ di sản đến một vị trí an toàn hơn, nơi nó có thể được bảo tồn đầy đủ, đồng thời đảm bảo sự toàn vẹn về mặt cấu trúc và giá trị”, ông Nghiêm chia sẻ.

Đầu thế kỷ XX, hàng chục ngôi nhà mang phong cách “biệt thự Pháp thu nhỏ” được dựng lên, kết hợp độc đáo giữa kiến trúc Việt và phương Tây tại làng Cựu, xã Chuyên Mỹ. Về vấn đề này, kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm cho hay, Hà Nội đã phân loại các biệt thự cũ thành 3 nhóm để quản lý, với phương án xử lý tương ứng: nhóm 1 ưu tiên bảo tồn nguyên trạng (có giá trị đặc biệt); nhóm 2 bảo tồn theo nguyên tắc phong cách kiến trúc (cho phép xây dựng lại theo kiểu dáng cũ); và nhóm 3 có thể xem xét cho phép phá dỡ và xây dựng lại theo quy hoạch nếu bị hư hỏng nặng hoặc xuống cấp. Quyết định này nhằm bảo tồn quỹ kiến trúc, cảnh quan đô thị của thành phố.

“Chính vì vậy khi xây dựng bất cứ dự án nào, bắt buộc phải có đánh giá tác động và đề xuất giải pháp giảm thiểu ảnh hưởng đến di sản. Việc này phải được đánh giá trên cơ sở nghiên cứu tác động trực tiếp với sự tham vấn ý kiến các chuyên gia về bảo tồn, quy hoạch và đô thị và được tính toán rất kỹ lưỡng, thận trọng và khoa học”, ông Nghiêm chia sẻ thêm.

Làng Cựu là "bảo tàng sống" về kiến trúc và lối sống

Làng Cựu nổi bật với quần thể kiến trúc độc đáo, là sự giao thoa tinh tế giữa phong cách kiến trúc cổ truyền Việt Nam (nhà ba gian, năm gian, cổng đá, giếng làng) và kiến trúc Pháp cổ điển đầu thế kỷ 20 (biệt thự, cổng vòm, hoa văn trang trí). Đây là một minh chứng sống động cho một giai đoạn lịch sử quan trọng của dân tộc, khi văn hóa Đông - Tây gặp gỡ. Nhiều công trình đã có tuổi đời trên dưới một thế kỷ, là tài sản vô giá của nhiều thế hệ.

“Làng Cựu gắn liền với lịch sử phát triển của nghề may comple, veston nức tiếng Hà thành xưa đã được UBND thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 5928/QĐ-UBND ngày 25/10/2019 về việc công nhận điểm du lịch làng nghề may Vân Từ. Không gian làng cổ với cây đa, giếng nước, sân đình không chỉ là cảnh quan mà còn là nơi nuôi dưỡng đời sống tinh thần, các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng của cộng đồng dân cư qua nhiều thế hệ”, ông Nguyễn Hữu Chi chia sẻ.

Chủ tịch UBND xã Chuyên Mỹ nhấn mạnh rằng làng cổ Cựu là một “bảo tàng sống” về kiến trúc và lối sống truyền thống, chứa đựng tiềm năng lớn để phát triển thành điểm đến du lịch văn hóa – di sản độc đáo của Thủ đô Hà Nội. Ông cũng khẳng định, việc đầu tư các dự án hạ tầng giao thông hiện đại như tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam là chủ trương lớn, đúng đắn của Đảng và Nhà nước, mang ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển kinh tế – xã hội trong tương lai.

"Do đó, chúng tôi kiến nghị các cơ quan chức năng, các cấp có thẩm quyền nghiên cứu phương án hợp tình hợp lý, đảm bảo sự hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo tồn di sản văn hóa, thực hiện mục tiêu phát triển bền vững của địa phương”, ông Chi bày tỏ.

Tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam dự kiến đi qua địa phận 11 thôn của xã Chuyên Mỹ, Hà Nội gồm: Đồng Cả, Thường Liễu, Đại Nghiệp, Lễ Nhuế (trong đó có nghĩa trang Lễ Nhuế và Trạm bơm Lễ Nhuế), Thượng, Ứng Cử, Từ Thuận, Cựu, Thượng Yên (gồm cả nghĩa trang Thượng Yên), Giẽ Hạ (gồm cả nghĩa trang nhân dân xã Phú Yên cũ), Cầu Giẽ, Bài Lễ.

Tổng chiều dài tuyến đi qua xã khoảng 10,3km, diện tích đất cần thu hồi là 409.000m². Trong đó, đất lúa chiếm phần lớn với 280.785m²; đất ở nông thôn khoảng 27.652m²; đất nghĩa trang 11.827m²; đất nuôi trồng thủy sản 29.370m²; đất giao thông 33.780m²; đất thủy lợi 14.347m² và khoảng 11.000m² thuộc các loại đất khác (bãi hoa màu, đất chưa sử dụng, cây lâu năm, đất sông ngòi, đất dịch vụ hạ tầng, đất công trình công cộng...). Theo đó, có hơn 3.000 mộ phần phải di dời, 165 hộ dân phải bố trí tái định cư...

×