Trứng và lithium - EU và Ukraine sốc với đề nghị khoáng sản của ông Trump

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy tuần này đã từ chối yêu cầu của chính quyền Trump về việc Kiev phải giao nộp 50% tài nguyên khoáng sản của mình – một yêu cầu đặc biệt có thể làm lu mờ đáng kể giá trị viện trợ đã được gửi tới Ukraine.

Washington Post cho biết: Các quan chức Ukraine đang thảo luận một đề xuất đối ứng vẫn sẽ cung cấp cho Washington quyền tiếp cận nhiều hơn với các nguồn tài nguyên thiên nhiên của nước này nhưng sẽ tăng cường bảo đảm an ninh của Mỹ cho Ukraine, bảy người quen thuộc với các cuộc thảo luận cho biết.

Zelensky nói với các phóng viên hôm thứ Bảy rằng ông không đồng ý với đề xuất của chính quyền Trump "vì nó vẫn chưa sẵn sàng". Ông nói rằng đảm bảo an ninh không phải là một phần trong đề xuất của Mỹ và Ukraine cần điều đó trong bất kỳ thỏa thuận nào với Mỹ.

"Chúng ta có thể xem xét cách phân phối lợi nhuận khi các đảm bảo an ninh rõ ràng. Cho đến nay, tôi chưa thấy điều đó trong tài liệu", ông nói với các phóng viên tại một cuộc họp thường niên của giới tinh hoa an ninh Mỹ và Châu Âu.

Yêu cầu này được đưa ra khi Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đến thăm Kiev vào thứ Tư, trở thành quan chức Nội các đầu tiên của Trump gặp nhà lãnh đạo Ukraine.

Lời đề nghị và việc Ukraine cân nhắc lời đề nghị này đã gây chấn động trong giới ngoại giao châu Âu không chỉ vì sự táo bạo mà còn vì đất nước bị chiến tranh tàn phá này dường như đang nghiêm túc cân nhắc cách đạt được thỏa thuận với hy vọng nhận được cam kết từ Mỹ trong việc giúp chống lại Nga.

Một quan chức cấp cao của Ukraine đã nói đùa rằng các nhà lãnh đạo của đất nước này sẽ cân nhắc gần như bất cứ điều gì để duy trì sự ủng hộ của Mỹ, bao gồm, theo lời quan chức này, một lô hàng trứng Ukraine khổng lồ. Đất nước này có thặng dư trứng, và các nhà lãnh đạo ở đó biết rằng giá trứng tăng vọt ở Mỹ.

Nhưng một viên chức cấp cao khác của Ukraine mô tả rằng ông đã bị bất ngờ trước quy mô của những gì chính quyền Trump yêu cầu. Người này đã so sánh điều này với việc người châu Âu chia cắt các thuộc địa châu Phi vào thế kỷ 18 và cho biết điều này cũng có thể dẫn đến việc quyền khai thác tài nguyên của Ukraine bị từ bỏ trong nhiều thập kỷ mà không có gì đảm bảo rằng các nhà đầu tư thực sự sẽ khai thác chúng.

Tài nguyên khoáng sản đất hiếm của Ukraine có thể trị giá hàng nghìn tỷ đô la Mỹ, với nhu cầu ngày càng tăng về điện tử, hệ thống quốc phòng, máy bay không người lái, năng lượng sạch và ngành công nghiệp ô tô, cùng nhiều ngành khác. Chúng khó có thể khai thác ở quy mô lớn và mặc dù Ukraine có một số trữ lượng, nhưng hiện tại họ không khai thác chúng. 

Phần lớn nhưng không phải toàn bộ trữ lượng của Ukraine đều nằm trong lãnh thổ do Nga chiếm đóng.

Các nhà lãnh đạo của đất nước không chắc chắn về giá trị chính xác của toàn bộ tài nguyên thiên nhiên của họ, một phần vì không rõ có thể khai thác được bao nhiêu. Một ước tính nội bộ cho rằng đất hiếm có giá trị từ 3 nghìn tỷ đến 5 nghìn tỷ đô la, trong khi tổng trữ lượng khoáng sản có thể gần 13 nghìn tỷ đến 15 nghìn tỷ đô la, một quan chức cấp cao của Ukraine cho biết.

Ukraine có các nguồn tài nguyên khoáng sản khác ngoài đất hiếm, chẳng hạn như lithium và uranium. Không rõ liệu Nhà Trắng có tìm cách tiếp cận danh mục khoáng sản rộng hơn hay chỉ đất hiếm.

Nhà Trắng không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận.

Một trong những quan chức cấp cao của Ukraine cho biết Kiev đã nhận được thỏa thuận khoáng sản được đề xuất của Mỹ chỉ 4 giờ trước khi Bessent gặp ông Zelensky tại Kiev vào thứ Tư. Trong cuộc họp đó, bộ trưởng tài chính "nhấn mạnh" rằng ông Zelensky phải ký ngay lập tức. Ông Zelensky đã không ký, vị quan chức này cho biết.

Người Ukraine tiếp tục thảo luận về đề xuất này vào thứ Sáu, khi ông Zelensky gặp Phó Tổng thống JD Vance và Ngoại trưởng Marco Rubio tại Munich. Ukraine đã nói với chính quyền Trump rằng họ không thể hợp pháp ký kết từ bỏ các nguồn tài nguyên khoáng sản của mình theo cách mà Washington đề xuất, nhưng người Ukraine vẫn tiếp tục cân nhắc các phương án thay thế, hai quan chức Ukraine cho biết.

Cuộc họp vào thứ Sáu đã bị trì hoãn trong vài giờ khi máy bay của ông Rubio gặp trục trặc về cơ học và phải quay lại - giúp Ukraine có thêm thời gian quý báu để đưa ra một đề xuất phản biện, một trong những quan chức cho biết.

Một người nắm rõ các cuộc thảo luận cho biết Zelensky chỉ có vài phút để đọc đề xuất của Mỹ trước cuộc họp với ông Bessent vào thứ Tư.

"Ukraine về mặt lý thuyết đã đồng ý" với khái niệm về một thỏa thuận như vậy, nhưng không đồng ý với việc thiếu các đảm bảo an ninh của Hoa Kỳ được liệt kê trong đề xuất, người này cho biết. Tài liệu mà ông Zelensky từ chối ký trong tuần này giống một bản ghi nhớ ngắn gọn "được quản lý bởi luật pháp New York" hơn là một thỏa thuận quốc tế lớn, người này cho biết thêm rằng nó sẽ không thể thực thi được. Ukraine mong đợi bất kỳ thỏa thuận nào như vậy sẽ kéo dài trong nhiều thập kỷ tới và muốn một thỏa thuận như vậy được quốc hội phê chuẩn.

Ý tưởng 50% dường như ít nhất một phần lấy cảm hứng từ Ukraine, nơi xác định vật liệu này là nguồn tài nguyên có thể giúp thúc đẩy nền kinh tế và gắn liền với hỗ trợ an ninh của phương Tây. Ông Zelensky lần đầu tiên đề xuất cung cấp cho Mỹ các vật liệu này trong cuộc họp với ông Trump vào tháng 9, trước cuộc bầu cử. Ý tưởng này cũng là một phần của "kế hoạch chiến thắng" mà ông Zelensky công bố vào tháng sau.

Nhưng Zelensky cho biết ông muốn có sự tham gia và đầu tư của châu Âu vào việc phát triển nguồn lực của đất nước ông, chứ không chỉ riêng Washington.

Ông Zelensky thú nhận vào thứ Bảy rằng ông cảm thấy căng thẳng về cách tiếp cận của chính quyền Trump đối với đất nước ông.

Khi được hỏi sau bài phát biểu tại một diễn đàn công cộng ở Munich rằng liệu ông có cảm thấy ông Trump và ông Vance hiểu được những rủi ro trong cuộc chiến của Ukraine  hay không, ông Zelensky trả lời: "Tôi sẽ thành thật. Chúng ta phải làm việc về vấn đề này. Tất cả chúng ta, không chỉ riêng tôi."

Khán giả gồm các bộ trưởng và nhà ngoại giao đã phá lên cười, vì những người lãnh đạo ở vị trí của ông thường tìm cách xoa dịu những bất đồng.

Các đồng minh của ông Trump đã mở rộng và nắm bắt ý tưởng về khoáng sản như một cách để duy trì sự ủng hộ của tổng thống đối với Kyiv.

"Ukraine có giá trị. Nghĩa đen là có giá trị," Thượng nghị sĩ Lindsey Graham (R-South Carolina) phát biểu hôm thứ Bảy tại Munich tại một sự kiện do Politico tài trợ.

"Ông Trump hiện nhìn nhận Ukraine theo cách khác," ông nói. "Những người này đang ngồi trên một mỏ vàng thực sự… Tôi đã cho ông ấy xem một bản đồ."

Nếu Mỹ được trao tặng tài sản khoáng sản của Ukraine, Graham nói, "chúng ta sẽ có thứ gì đó để bảo vệ. Chúng ta sẽ có lợi ích kinh tế ở Ukraine mà chúng ta chưa từng có. Và đó là cơn ác mộng đối với Tổng thống Putin."

Những người chỉ trích cho rằng việc yêu cầu 50% của lĩnh vực này không tương xứng với mức hỗ trợ mà Kyiv đã nhận được. Theo Bộ Ngoại giao, Ukraine đã nhận được khoảng 66 tỷ đô la viện trợ quân sự từ Washington kể từ cuộc xâm lược toàn diện của Nga cách đây ba năm, và khoảng 50 tỷ đô la viện trợ phi quân sự, theo ước tính của Viện Kinh tế Thế giới Kiel. Ukraine đã nhận được khoảng 69 tỷ đô la viện trợ quân sự trong khoảng thời gian 8 năm giữa thời điểm Nga sáp nhập Crimea năm 2014 và cuộc chiến bùng phát.

"Đầu tư vào lĩnh vực khoáng sản quan trọng của Ukraine hiện nay có thể rất có ý nghĩa. Nhưng lời đề nghị ban đầu của Tổng thống Trump có vẻ không hợp lý, mang tính bóc lột và không có khả năng giúp chấm dứt chiến tranh. Đây không phải là cách tốt để thúc đẩy lợi ích của Mỹ", Simon Johnson, một nhà kinh tế tại MIT, người đã tham gia giúp Ukraine lập kế hoạch kinh tế, cho biết.

Ông nói: "Tôi dự đoán phản ứng của người Ukraine sẽ là sự thất vọng và hoài nghi".

×