Bình luận
0
Trạng nguyên Nguyễn Hiền là một hiện tượng độc đáo trong lịch sử khoa cử Việt Nam khi ông đỗ Trạng nguyên năm 12 tuổi, trở thành Trạng nguyên đầu tiên và cũng là Trạng nguyên nhỏ tuổi nhất lịch sử.
Trong lịch sử văn hóa của dân tộc Việt Nam có hai người làm nên sự nghiệp hiển hách ở tuổi thơ ấu và tuổi thiếu niên, đó chính là Thánh Gióng đánh đuổi giặc Ân khi mới lên 3 và Nguyễn Hiền 12 tuổi đỗ Trạng nguyên. Nhưng Thánh Gióng là chuyện lịch sử mang màu sắc thần thoại, truyền nối dưới dạng văn hóa dân gian.
Còn Trạng nguyên Nguyễn Hiền là người thật việc thật và được ghi chép rõ ràng trong nhiều tài liệu cổ sử.
Nếu như Thánh Gióng là biểu tượng hư cấu, tượng trưng cho lòng yêu nước và sức mạnh chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta, thì Trạng nguyên Nguyễn Hiền là con người có thật, bằng xương, bằng thịt, được các sử gia ghi lại trong sử sách và được dân gian hóa với lòng tôn sùng, ngưỡng mộ của nhân dân.
Trạng nguyên Nguyễn Hiền, tên tự là Khôi Nguyên, sinh năm Ất Mùi (1235), người làng Dương Miện, huyện Thượng Hiền, phủ Thiên Trường, lộ Sơn Nam, nay là thôn Dương A, xã Nam Thắng, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định.
Trạng nguyên Nguyễn Hiền là một hiện tượng độc đáo trong lịch sử khoa cử Việt Nam, là niềm tự hào của vùng đất học Nam Định.
Theo "Việt Nam văn hóa sử cương" của Nhà Sử học Đào Duy Anh, năm 1075, dưới thời vua Lý Nhân Tông, Triều đình mở khoa thi đầu tiên nhằm chọn hiền tài phục vụ đất nước.
Năm 1247, Nhà Trần lần đầu tiên đặt ra khoa thi Tam khôi gồm Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa. Chính trong năm này, thần đồng 12 tuổi Nguyễn Hiền đã thi đỗ Trạng nguyên, trở thành Trạng nguyên đầu tiên và cũng là Trạng nguyên nhỏ tuổi nhất trong lịch sử Việt Nam.
Nguyễn Hiền thông minh từ thuở nhỏ, khi 6, 7 tuổi, ông học nhà sư ở chùa, chỉ đọc qua bài là thuộc ngay, năm 11 tuổi đã nổi tiếng là thần đồng, tài học của ông nổi tiếng khắp nơi, vang đến tận kinh thành, nhiều chí sỹ xa gần đến thử tài đều bái phục.
Có giai thoại rằng, thuở nhỏ, ông học thông viết thạo, được mọi người quý mến. Tương truyền, khi lên 10 tuổi, gia đình cho ông đi học thầy chùa. Thầy chùa mới viết được 10 trang giấy, Hiền liền đọc được ngay như người đã từng đi học rồi.
Năm 11 tuổi, tiếng tăm Hiền đã lừng lẫy ở kinh đô và được mệnh danh là thần đồng. Bấy giờ có người họ Đặng tự thấy mình đã đọc hết các sách, nghe tiếng tăm Hiền muốn đến thử tài văn bút, liền tìm đến nhà Hiền và lấy đầu đề theo bài phú "Phượng hoàng sào a, kì lân du úc". Khách ra hạn số câu và mỗi câu đều có tiếng chỉ về một loài cầm thú.
Hiền ứng khầu đáp ngay rằng: "Phi long kiên chiểu/Mã bất xuất hà /Ý bỉ Hữu Hùng chi thế/ Ấp vu Duyên Lộc chi a". Nghĩa là: "Rồng không bay lên nơi ao, hồ/Ngựa không từ sông phi ra/ Đẹp thay đời có họ Hữu Hùng/Làm nhà ở nơi Duyên Lộc.
Người họ Đặng hết sức thán phục và tấm tắc khen “Thiên tài! Thiên tài!”. Năm ấy, Hiền thi hương đỗ đầu (Giải nguyên). Vào năm Thiên ứng Chính Bình thứ 16 (âm lịch năm Tân Mùi), vua Trần Thái Tông trọng dụng hiền tài, chiêu đãi kẻ sĩ.
Vua nhà Lê cho mở khoa thi lớn. Nguyễn Hiền mới mười ba tuổi về kinh ứng thí và lập tức được lấy đỗ trạng nguyên. Khóa thi này, ngoài Nguyễn Hiền đỗ Trạng Nguyên còn có 2 người khác đỗ cao và cũng cùng có một điểm chung. Đó là họ đều còn rất trẻ tuổi.
Khoa thi Hương Bính Ngọ (1246) đời Vua Trần Thái Tông, Nguyễn Hiền đỗ Giải nguyên. Tiếp đến khoa thi Hội Đinh Mùi (1247) đỗ Hội nguyên. Đến kỳ thi Đình niên hiệu Thiên ứng Chính Bình, Nguyễn Hiền đỗ Trạng nguyên.
Nguyễn Hiền là người đầu tiên ở nước Việt đỗ thủ khoa liên tiếp 3 kỳ thi Hương, thi Hội, thi Đình, được vua Trần Thái Tông phong là "Khai quốc Trạng nguyên" - vị Trạng nguyên đầu tiên ở nước ta.
Năm Nguyễn Hiền đỗ Trạng nguyên là niên hiệu Thiên ứng Chính Bình năm thứ 16, đời Vua Trần Thái Tông, cùng khoa thi này với Nguyễn Hiền có Lê Văn Hưu đỗ Bảng nhãn, là người sau này viết bộ sử lớn của nhà Trần và Đặng Ma La đỗ Thám hoa. Khoa thi này có 48 người thi đỗ.
Theo sử sách chép lại, sau khi thi đỗ Trạng nguyên, vì Trạng còn quá trẻ nên nhà vua cho Nguyễn Hiền về học lễ, vài năm sau sẽ bổ dụng.
Không lâu sau đó, Trạng nguyên Nguyễn Hiền giải đố xuất sắc bài thơ chữ "Điền" của sứ giả phương Bắc, làm rạng danh triều đình nước ta, khiến nhà Nguyên phải nể phục. Danh tiếng Trạng nguyên vang lừng hai nước. Chức “Lưỡng quốc Trạng nguyên” cũng được phong cho ông từ đó.
Sau đó, Trạng Hiền về triều giữ chức Ngự Sử đài, kiêm Đông Các Đại học sỹ-Thượng thư Bộ Công.
Hai năm sau, sứ thần nhà Tống lại mang thông điệp gửi Vua nước ta chỉ có hai chữ “ Thanh Thúy.” Nhà Vua không hiểu thì được Trạng giải thích về ẩn ý của vua Tống: chữ “Thanh” là "thập nhị nguyệt," tức là tháng 12. Chữ “Thúy” nghĩa là hẹn đến tháng 12 thì xuất quân. Ông tâu vua Trần nên đưa quân ra biên giới phòng thủ vì tháng 12 giặc sẽ động binh.
Đến tháng 12, Vua Trần cho 3 vạn binh mã ra bố phòng biên ải, quân giặc thấy chúng ta đã đề phòng nên bỏ ý đồ xâm lược.
Những năm làm quan trong triều, Trạng nguyên Nguyễn Hiền có nhiều công trạng phò vua, giúp nước, cứu dân như đối phó với giặc phương Bắc, đánh giặc cỏ ở Mường La, chiêu mộ dân đi khai hoang, phục hóa, đắp đê sông Hồng, đào kênh mương dẫn nước cho ruộng đồng.
Về quân sự, ông cho mở các xưởng rèn vũ khí, thành lập các võ đường rèn luyện quân sỹ, sẵn sàng chiến đấu chống quân xâm lược.
Ngày 14/8 (âm lịch) năm Ất Mão (1255), Trạng nguyên Nguyễn Hiền qua đời khi mới 20 tuổi. Người dân quê hương tỏ lòng tôn kính đã xây đền thờ ông trên nền ngôi nhà cũ của gia đình tại thôn Dương A, xã Nam Thắng và suy tôn ông làm Thành Hoàng làng.
Đền thờ Trạng nguyên Nguyễn Hiền hiện còn lưu giữ cuốn ngọc phả cùng nhiều sắc phong, câu đối, đại tự kể về thân thế, sự nghiệp, ca ngợi công lao của ông.
Không chỉ có ý nghĩa lịch sử, Đền thờ Trạng nguyên Nguyễn Hiền còn là di tích mang đậm giá trị nghệ thuật kiến trúc đặc sắc.
Hiện khách hàng Philippines đang liên hệ với doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam để đàm phán ký kết hợp đồng, nhận giao hàng từ tháng 1-2026. Từ ngày 1 đến 24-11-2025, có 15 tàu vào các cảng khu vực TPHCM và cảng Mỹ Thới (tỉnh An Giang) để xếp hàng gạo xuất khẩu giao cho đối tác với tổng khối lượng trên 131.000 tấn, trong đó, châu Phi, Malaysia và Philippines là ba thị trường nhập khẩu gạo chính.
Cựu Tư lệnh Tối cao Liên minh Châu Âu James Stavridis đã vạch trần sự thật phũ phàng liên quan đến viện trợ cho Ukraine. Ông đã viết về điều này trong bài báo trên Bloomberg.
Chia sẻ
HLV Kim Sang-sik nhận liên tiếp 3 tin vui; Mohamed Salah nhận đề nghị “khủng” từ Galatasaray; Real Madrid và M.U đều muốn có Christos Mouzakitis; Jean-Philippe Mateta muốn rời Crystal Palace; Vợ sắp cưới của Cristiano Ronaldo tạo sức hút với bikini.
Chia sẻ
Dung dị, nhẹ nhàng, đúng chất “dễ thương vô cùng” của đất và người Cà Mau, các nhà báo từ đất Mũi khiến chúng tôi có chút bất ngờ về cây bút viết nên những ngôn từ sắc sảo trong “Dự án treo – Nút thắt kéo lùi nông thôn mới” – một trong 34 tác phẩm xuất sắc nhất của Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam lần thứ III - năm 2025. Giải báo chí do Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt phối hợp với Ngân hàng Nông nghiệp và PTNT Việt Nam (Agribank) thực hiện.
Chia sẻ
Kinh tế tập thể, với nòng cốt là các HTX tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế TP.HCM sau sáp nhập. Giai đoạn 2026-2030, thành phố tập trung các giải pháp căn cơ về chính sách, vốn, đất đai, nhân lực, khoa học công nghệ và quản lý nhà nước nhằm thúc đẩy kinh tế tập thể phát triển hiệu quả, bền vững.
Chia sẻ
Đêm 4/12, nước lũ tại các phường Hàm Thắng, Phú Thủy, tỉnh Lâm Đồng (thuộc Hàm Thuận Bắc và TP. Phan Thiết tỉnh Bình Thuận cũ) dâng cao, gây ngập nặng nhiều khu dân cư và Quốc lộ 1, khiến chính quyền và người dân vùng bị ngập vất vả chạy lũ trong đêm...
Chia sẻ
Ở vùng A Lưới, TP. Huế, nghệ nhân Nguyễn Hoài Nam (Pi Hốih Cu Lai) được xem là “cây đại thụ” trong việc gìn giữ và phát huy các giá trị di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào Cơ Tu.
Chia sẻ
Thị trường dầu mỏ đang đối mặt với những thay đổi lớn. Trong bối cảnh giá dầu giảm, Ả Rập Xê Út dự định bán cổ phần của mình tại các kho cảng xuất khẩu và lưu trữ nhiên liệu, Bloomberg đưa tin, trích dẫn các nguồn tin đáng tin cậy. Các chuyên gia tin rằng điều này có thể đặt ra những thách thức mới cho các nhà sản xuất dầu mỏ Nga.
Chia sẻ
Tỷ giá USD/VND hôm nay 5/12 trên thị trường quốc tế duy trì mức thấp khi thị trường kỳ vọng Fed sẽ cắt giảm lãi suất trong tuần tới. Trong nước, tỷ giá ngân hàng dao động quanh 26.100 - 26.400 VND/USD.
Chia sẻ
Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Hưng Yên vừa có báo cáo kết quả tổ chức Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã, nhiệm kỳ 2025 – 2030.
Chia sẻ
Trương Đỗ - người xã Nam Thanh Miện (TP Hải Phòng) là một nhà khoa bảng tài, đức vẹn toàn. Ông nổi danh sử Việt với ba lần dâng sớ can gián vua Trần Duệ Tông không đem quân đi đánh Chiêm Thành.
Chia sẻ
Vụ cháy tại một quán ăn mặt tiền đường Trần Hưng Đạo (quận 1 cũ) rạng sáng 5/12 đã khiến 4 người không qua khỏi do ngạt khói. Hiện trường bị phong tỏa để phục vụ công tác điều tra.
Chia sẻ
Chia sẻ về thành công lớn nhất của Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn lần thứ III năm 2025 và Thi viết tìm hiểu truyền thống 95 năm Hội Nông dân Việt Nam xây dựng và trưởng thành, nhà báo Nguyễn Văn Hoài, Tổng biên tập Báo NTNN/Dân Việt, Trưởng ban Tổ chức Giải nhấn mạnh: “Với việc tổ chức giải báo chí này, chúng tôi đã kiến tạo ra sân chơi lớn, bổ ích cho các nhà báo trên mặt trận nông nghiệp, nông dân, nông thôn".
Chia sẻ
Từ ruộng sắn Campuchia đến dây chuyền chế biến Tây Ninh, ngành sắn Việt Nam đang bước vào giai đoạn liên kết mới với những hợp đồng triệu tấn, dòng vốn tỷ USD và sinh kế của hàng vạn hộ nông dân 2 nước.
Chia sẻ
Chuyện lạ đời ở Lâm Đồng (Đắk Nông trước đây), giá cà phê cao chót vót, dân xã này hái bán lại chẳng ai mua. Dù giá cà phê đang ở mức giá cao chót vót (khoảng 107.000 đồng/kg nhân) nhưng nông dân ở xã Quảng Phú, tỉnh Lâm Đồng (địa phận tỉnh Đắk Nông trước đây) lại rơi vào cảnh “dở khóc dở cười” là bán cà phê mà chả ai mua, chẳng ai đoái hoài...
Chia sẻ
SEA Games 33 sẽ có 50 môn thi đấu chính thức, trải rộng 105 phân môn, và dự kiến trao 569 bộ huy chương.
Chia sẻ
Sau bao thế hệ gắn bó, diêm dân phường Nam Đồ Sơn TP Hải Phòng (trước kia là phường Bàng La, quận Đồ Sơn cũ) hiện không còn mặn mà với nghề làm muối. Những ruộng muối trắng dần thay thế bằng những giàn táo muối xanh mướt, trĩu quả thu hút khách du lịch.
Chia sẻ
BIM Land giới thiệu bộ sưu tập 48 biệt thự giới hạn Camellia Residences tại Thanh Xuan Valley. Kế bên InterContinental Thanh Xuan Valley Resort, phân khu thừa hưởng khí chất “resort-living” và chuẩn mực kiến trúc Đương đại quốc tế, nhưng tạo nên nét chấm phá khi trao quyền kiến tạo không gian sống độc bản cho mỗi chủ sở hữu.
Chia sẻ
Bệnh nhân xuất hiện tình trạng khó thở, mệt mỏi, hụt hơi, khó nói, tê tay phải kèm các cơn giật mình vùng thân khi ngủ trong vài tháng nay.
Chia sẻ
Cựu quan chức ngoại giao hàng đầu của EU Federica Mogherini đã từ chức tại Cao đẳng Châu Âu, vài ngày sau khi bị buộc tội tham nhũng.
Chia sẻ
Giá vàng hôm nay 5/12, cả vàng SJC và nhẫn tiếp tục giảm mạnh ngày thứ 2 liên tiếp. Trong khi, giá vàng thế giới duy trì mức ổn định trên 4.200 USD/ounce.
Chia sẻ
Tại SEA Games 33, điền kinh tiếp tục là môn chủ lực, được coi như “mỏ vàng”, tạo thành điểm tựa để đoàn thể thao Việt Nam cạnh tranh vị trí cao trên bảng xếp hạng toàn đoàn.
Chia sẻ
Việc Singapore và Việt Nam vừa ký kết một thỏa thuận về thương mại gạo ổn định, bền vững là bước đi không chỉ mang lại lợi ích cho hai nước, mà còn đặt nền tảng cho sự phối hợp nhằm đảm bảo chuỗi cung ứng và an ninh lương thực trong khu vực.
Chia sẻ
Ông Nguyễn Thanh Sơn – Nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2025 tại Lâm Đồng đã có nhiều kiến nghị liên quan đến việc trồng sầu riêng, xuất khẩu sầu riêng trước thềm Hội nghị Thủ tướng đối thoại với nông dân năm 2025.
Chia sẻ
Hồ Văn Cường được khán giả tặng cả trăm triệu tiền mặt, ca sĩ Anh Khang về nước sau 12 năm định cư ở Mỹ ... là những tin showbiz nổi bật trong 24h qua.
Chia sẻ
Cây cảnh này tượng trưng cho sự may mắn, giàu có, sức khỏe, trường thọ, hòa bình, trí tuệ, sự thanh lịch và tính kiên trì, có khả năng tiêu trừ năng lượng tiêu cực.
Chia sẻ
Một báo cáo do Der Spiegel công bố đã tiết lộ những chi tiết mới từ cuộc điện đàm bí mật diễn ra hôm thứ Hai giữa Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb, Tổng thư ký NATO Mark Rutte và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.
Chia sẻ
Cổ phiếu ROS vẫn “án binh bất động” sau khi bị hủy niêm yết từ 5/9/2022 do chậm công bố báo cáo tài chính. Doanh nghiệp vừa thay Chủ tịch HĐQT lần thứ ba trong năm, nhưng vẫn chưa tổ chức đại hội cổ đông hay cập nhật số liệu còn thiếu.
Chia sẻ
Giá nhà tiếp tục leo thang không chỉ vì biến động giá đất mà chủ yếu do thiếu nguồn cung, trong khi thị trường lệch pha trầm trọng giữa cao cấp và nhà ở phù hợp thu nhập, làm rủi ro bong bóng ngày càng lớn.
Chia sẻ
Người dân tố công trình dự án Khu đô thị Capital Square 3 thi công xuyên đêm gây rung lắc, khiến nhiều tuyến đường quanh “hố tử thần” Đà Nẵng xuất hiện vết nứt dày đặc và buộc họ phải làm đơn kiến nghị gửi chính quyền.
Chia sẻ
Nghị sĩ Thái Lan treo thưởng cho các võ sĩ Muay Thái. Nếu thắng knockout nhận 100.000 baht (tương đương 82 triệu đồng), thắng điểm nhận 50.000 baht trong các trận đối đầu các võ sĩ Campuchia tại SEA Games 33.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Đông Hoàng (t/h) 
