Từ vụ du khách mất tích ở Cúc Phương: Chuyên gia chỉ ra bài học để sống còn giữa rừng

Nguy cơ khi du lịch trong rừng: Bài học cảnh tỉnh từ sự việc đáng tiếc ở Vườn quốc gia Cúc Phương

Ngày 19/8, sau 6 ngày tìm kiếm, lực lượng cứu hộ đã phát hiện thi thể của anh N.Q.M (33 tuổi, Hải Phòng) tại khu vực lưng chừng núi phía sau Động Sơn Cung, thuộc Vườn quốc gia Cúc Phương. Nạn nhân được cho là đã đi trekking một mình, không thông báo lịch trình chi tiết cho gia đình. Tại hiện trường, ba lô và giấy tờ tùy thân được tìm thấy cách nơi phát hiện thi thể khoảng 500m. Đây là vùng lõi rừng nguyên sinh, địa hình dốc, nhiều khe suối, không có sóng điện thoại, và rất dễ trượt ngã.

Trao đổi với PV Dân Việt, chuyên gia du lịch Vũ Văn Tuyên – Giám đốc điều hành Travelogy Vietnam cho biết, từ vụ việc trên có thể thấy, dù nạn nhân có kinh nghiệm đi rừng, song việc đi một mình và thiếu chuẩn bị đầy đủ đã dẫn đến thảm kịch. Vụ việc gây chấn động dư luận, đồng thời đặt ra nhiều câu hỏi về mức độ an toàn của du lịch tự túc, đặc biệt là các hoạt động trekking, cắm trại, leo núi – vốn đang trở thành xu hướng của giới trẻ và cộng đồng du lịch khám phá.

Ông Tuyên cho hay, các vụ lạc đường, kiệt sức, mất liên lạc đã được ghi nhận ở nhiều địa danh như Bidoup – Núi Bà (Lâm Đồng), rừng U Minh (Cà Mau), hay Pù Luông (Thanh Hóa). Đặc biệt, nguy cơ tăng cao đối với hai nhóm. Thứ nhất, khách đi theo đoàn nhưng tách nhóm hoặc bị lạc, thường gặp ở các đoàn đông người, thiếu hướng dẫn viên chuyên nghiệp, hoặc khách chủ quan tự ý rẽ ngang.

Thứ 2, khách du lịch tự túc một mình như trường hợp tại Cúc Phương.

Câu chuyện này không chỉ gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh cho du khách, mà còn cho cả hướng dẫn viên, công ty du lịch và cơ quan quản lý – rằng an toàn phải là ưu tiên hàng đầu trong mọi chuyến đi.

Kỹ năng và trang bị – “lá chắn sinh tử” cho khách du lịch

Theo ông Tuyên, một chuyến trekking hay đi rừng, dù chỉ trong một ngày ngắn ngủi, cũng có thể tiềm ẩn vô số rủi ro. Rừng già, núi cao hay những khu bảo tồn thiên nhiên không chỉ đẹp và hùng vĩ, mà còn ẩn chứa vô vàn thử thách: đường đi ngoằn ngoèo khó định hướng, địa hình dốc trơn trượt, thời tiết thay đổi thất thường, côn trùng và thú dữ luôn rình rập.

Chỉ một sơ suất nhỏ - lạc đường, trượt ngã, hoặc kiệt sức cũng có thể dẫn đến tình huống sinh tử. Trong những giây phút đó, sự sống còn của con người phụ thuộc gần như hoàn toàn vào kỹ năng sinh tồn đã được trang bị trước đó và những vật dụng thiết yếu mang theo bên mình.

Ông Tuyên nhấn mạnh, kỹ năng mềm cần thiết là “hành trang vô hình” của người đi rừng. Một trong những sai lầm phổ biến nhất của nhiều du khách khi đi rừng chính là không thông báo chi tiết lịch trình cho người thân hoặc bạn bè.

“Điều tối thiểu mỗi du khách cần làm là ghi lại cụ thể: giờ khởi hành, tuyến đường dự kiến, điểm dừng chân, mốc thời gian check-in và thời gian dự kiến trở về. Chỉ một mẩu giấy nhỏ hoặc một tin nhắn chi tiết gửi cho người thân cũng có thể trở thành bản đồ cứu sinh trong trường hợp khẩn cấp”, ông Tuyên lưu ý.

Từ góc nhìn của một người có hơn 25 năm gắn bó với ngành du lịch và thường xuyên trải nghiệm, ông Tuyên cho rằng, khi bị lạc giữa rừng sâu, phản ứng tự nhiên của nhiều người là hoảng loạn: chạy vội vã tìm lối ra, hét lớn liên tục, hoặc đi càng ngày càng sâu hơn vào khu vực xa lạ. Chính sự hoảng loạn đó mới là “kẻ giết người thầm lặng”.

“Người có kỹ năng sẽ dừng lại, hít thở sâu, quan sát xung quanh và đưa ra quyết định tỉnh táo. Việc để lại dấu hiệu nhận biết như buộc khăn lên cây, đánh dấu bằng đá, hoặc bẻ cành cây theo hướng di chuyển sẽ giúp lực lượng cứu hộ dễ dàng lần theo dấu vết. Quan trọng hơn, không nên đi tiếp khi không xác định được phương hướng, bởi càng đi xa, cơ hội được tìm thấy càng giảm”, ông Tuyên đưa ra lời khuyên.

Vị chuyên gia này cũng chia sẻ, trong rừng, khoảng cách chỉ vài trăm mét đã có thể khiến tiếng gọi biến mất. Vì vậy, việc biết sử dụng công cụ báo hiệu trở nên vô cùng quan trọng. Một chiếc còi nhỏ treo trên balô có thể phát ra âm thanh vang xa hơn tiếng hét gấp nhiều lần. Gương phản chiếu ánh sáng mặt trời có thể gửi tín hiệu đến người tìm kiếm cách hàng cây số. Ngọn lửa khói bốc cao theo nhịp điệu 3 lần ngắn – 3 lần dài là tín hiệu cầu cứu quốc tế, có thể nhận ra từ xa. Chính những tín hiệu tưởng chừng đơn giản ấy lại có thể quyết định sự sống còn trong rừng sâu.

Ông Tuyên chia sẻ, một vết thương nhỏ trong thành phố có thể dễ dàng xử lý, nhưng trong rừng, chỉ một vết xước nhiễm trùng cũng có thể đe dọa tính mạng. Người đi rừng cần biết cách cầm máu tạm thời, cố định chỗ gãy bằng cành cây, xử lý vết thương do côn trùng, rắn cắn, hay thậm chí chống sốc nhiệt trong thời tiết nắng nóng.

“Điện thoại thông minh hữu ích trong thành phố nhưng trong rừng, sóng yếu hoặc không có sóng khiến nó trở nên vô dụng. Bởi vậy, người đi rừng cần có GPS cầm tay: hoạt động bằng vệ tinh, giúp xác định vị trí ngay cả khi không có sóng điện thoại. Bản đồ giấy và la bàn là cách truyền thống nhưng hiệu quả, đặc biệt khi thiết bị điện tử hết pin. Cùng với đó, thiết bị định vị vệ tinh có nút SOS: khi nhấn, tín hiệu khẩn cấp sẽ được gửi đến trung tâm cứu hộ toàn cầu – một lựa chọn ngày càng phổ biến cho dân trekking chuyên nghiệp”, ông Tuyên nêu.

Cùng với đó, bên trong balô của người đi rừng cần luôn có những vật dụng tối thiểu: dao gấp đa năng, dây dù paracord, bật lửa chống nước, đèn pin, pin dự phòng, áo mưa gấp gọn, túi ngủ giữ nhiệt.

“Cơ thể con người có thể nhịn ăn vài ngày nhưng không thể thiếu nước quá 48 giờ. Khi trekking, việc mất nước diễn ra nhanh chóng do đổ mồ hôi nhiều. Vì vậy, ngoài việc mang đủ nước, người đi rừng cần chuẩn bị viên lọc nước, bình lọc cá nhân hoặc viên khử trùng nước. Nhờ đó, có thể tận dụng nguồn nước từ suối, khe rừng, thay vì đối mặt nguy cơ khát khô kiệt sức”, ông Tuyên nêu rõ.

Chuẩn bị – ranh giới giữa sự sống và cái chết

Các chuyên gia du lịch và sinh tồn đều thống nhất rằng, chuẩn bị kỹ lưỡng chính là đường ranh mong manh giữa sự sống và cái chết. Nhiều du khách khi gặp nạn thường chia sẻ: “Chỉ cần mình mang thêm cái bật lửa, hoặc chỉ cần để lại tin nhắn hành trình cho người thân…” – những điều tưởng như nhỏ nhặt nhưng lại có giá trị sinh tử.

Ông Tuyên cũng chia sẻ, trong các chuyến trekking, leo núi hay khám phá rừng quốc gia, hướng dẫn viên là nhân tố then chốt đảm bảo an toàn cho cả đoàn. Vai trò của họ vượt xa chức năng thuyết minh thông thường – họ chính là “người giữ mạng”, người quyết định mức độ an toàn, sự thành công hay thất bại của chuyến đi.

“Hướng dẫn viên phải biết chia nhóm, phân công người đi đầu và người chốt đoàn, kiểm đếm quân số thường xuyên. Chỉ cần một phút lơ là, việc một du khách bị lạc có thể xảy ra, và hậu quả rất khó lường”, ông Tuyên cảnh giác.

Một chuyến trekking thành công, ông Tuyên cho rằng, không chỉ nằm ở những tấm ảnh đẹp đăng trên mạng xã hội, hay cảm giác chinh phục đỉnh núi, mà ở chỗ mọi người cùng nhau vượt qua hành trình và quay trở lại trong an toàn. Khi tai nạn xảy ra, không chỉ gia đình người gặp nạn phải gánh chịu nỗi đau mất mát, mà cả cộng đồng, ngành du lịch và hình ảnh điểm đến cũng bị ảnh hưởng nặng nề.

Ông Tuyên đánh giá, vụ việc ở Cúc Phương cần được nhìn nhận như một bài học đắt giá và toàn diện.

Với du khách, đó là lời nhắc nhở không nên chủ quan, cần chuẩn bị đầy đủ kỹ năng và thiết bị, tuyệt đối không đi một mình vào rừng sâu mà không thông báo cho người khác.

Với hướng dẫn viên, đó là trách nhiệm phải trang bị kiến thức sinh tồn, quản lý đoàn, và xử lý khẩn cấp. Họ là “người giữ mạng” cho cả nhóm.

Với công ty du lịch, đó là cam kết phải xây dựng quy trình quản trị rủi ro, thẩm định tuyến, trang bị thiết bị và đào tạo nhân sự một cách chuyên nghiệp.

Với cơ quan quản lý, đó là yêu cầu cần tăng cường biện pháp kiểm soát, lắp đặt biển cảnh báo, cải thiện hạ tầng hỗ trợ cứu hộ, và ứng dụng công nghệ để giám sát an toàn. Chỉ khi tất cả các mắt xích này cùng vận hành đồng bộ, mới có thể tạo ra một môi trường du lịch an toàn, bền vững.

"Ở góc độ rộng hơn, sự việc tại Cúc Phương còn đặt ra vấn đề về văn hóa an toàn trong du lịch Việt Nam. Chúng ta đã quen nhìn du lịch như những chuyến đi giải trí, thư giãn, nhưng với các loại hình đặc thù như trekking, leo núi, khám phá rừng, yếu tố an toàn cần được đề cao tương tự như trong ngành hàng không hay hàng hải. Nghĩa là phải có chuẩn mực, quy định, quy trình và trách nhiệm pháp lý rõ ràng để hạn chế tối đa rủi ro.

Hơn nữa, an toàn không chỉ là bảo vệ tính mạng, mà còn gắn liền với sự phát triển văn minh và hình ảnh điểm đến. Một điểm đến du lịch được biết đến là an toàn sẽ có sức hút lâu dài, trong khi những vụ tai nạn liên tiếp sẽ tạo ra “vết đen” khó xóa trong tâm trí du khách. Chính vì vậy, đầu tư cho an toàn cũng chính là đầu tư cho thương hiệu quốc gia về du lịch", ông Tuyên nói thêm.

Sau vụ việc một du khách bị tử vong khi tham quan Vườn quốc gia Cúc Phương, Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình đã yêu cầu các đơn vị liên quan tăng cường công tác tuyên truyền, đa dạng hóa các hình thức thông tin để du khách dễ dàng tiếp cận và nắm rõ các rủi ro cũng như biện pháp phòng tránh. Các khu, điểm du lịch sinh thái cần lắp đặt thêm biển báo, biển chỉ dẫn và cắm mốc chỉ đường rõ ràng. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với lực lượng kiểm lâm và an ninh để kiểm soát các hoạt động trekking (đi bộ đường dài) trái phép, các đơn vị phải công khai số điện thoại hỗ trợ du lịch của tỉnh Ninh Bình (19000117) và số điện thoại của ban quản lý tại các vị trí dễ thấy; doanh nghiệp lữ hành phải cử hướng dẫn viên có kinh nghiệm, am hiểu địa hình và có kỹ năng cứu hộ; hướng dẫn viên có trách nhiệm phổ biến kỹ lưỡng nội quy, lịch trình và trang thiết bị cần thiết cho du khách trước mỗi tour; du khách cần nghiêm túc tuân thủ các quy định an toàn, luôn đi theo đoàn, tuyệt đối không tách nhóm hoặc đi một mình...
Vũ Thượng

×