Vợ của Lý Thường Kiệt là ai?

Danh tướng Lý Thường Kiệt

Lý Thường Kiệt là một trong những nhân vật kiệt xuất bậc nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam, người đã góp phần làm nên những chiến công lẫy lừng trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược phương Bắc thế kỷ XI. Ông không chỉ được biết đến là một vị danh tướng tài ba, mà còn là một nhà chính trị, nhà văn hóa để lại dấu ấn sâu đậm trong tiến trình lịch sử dân tộc.

Lý Thường Kiệt tên thật là Ngô Tuấn, sinh vào khoảng năm 1019 tại phường Thái Hòa, thành Thăng Long, trong một gia đình võ quan thuộc dòng dõi danh gia. Cha ông là Ngô An Ngữ, từng giữ chức quan võ dưới triều Lý, vì vậy từ nhỏ Ngô Tuấn đã được rèn luyện võ nghệ và học tập kinh sử. Sớm bộc lộ tư chất thông minh, lại thêm ý chí mạnh mẽ, ông nhanh chóng trưởng thành và bước vào chốn quan trường. Về sau, khi được nhà vua ban quốc tính, ông đổi sang họ Lý và được biết đến với cái tên Lý Thường Kiệt.

Ngay từ tuổi thiếu niên, Ngô Tuấn đã thể hiện tinh thần kiên cường và chí lớn phò vua giúp nước. Khi được tuyển vào cung làm quan hầu cận, ông nổi bật bởi tài năng, sự quyết đoán và bản lĩnh hơn người. Dưới triều Lý Thái Tông và đặc biệt là Lý Thánh Tông, ông từng bước được trọng dụng, tham gia nhiều công việc quân sự quan trọng. Tới thời Lý Nhân Tông, sự nghiệp của Lý Thường Kiệt bước sang giai đoạn rực rỡ nhất.

Trong bối cảnh thế kỷ XI, Đại Việt đang đứng trước mối đe dọa xâm lược từ phương Bắc. Nhà Tống ở Trung Hoa, sau thời gian củng cố nội bộ, bắt đầu nuôi mộng nam chinh. Biên giới Đại Việt nhiều lần bị quân Tống quấy phá. Là võ tướng có tài thao lược, Lý Thường Kiệt được giao trọng trách chỉ huy binh mã bảo vệ bờ cõi. Nhận thấy thế nước lúc đó chưa đủ mạnh để chống một cuộc xâm lược quy mô lớn từ Tống, ông đã đưa ra quyết sách táo bạo: “tiên phát chế nhân” – đánh trước để chế ngự kẻ thù.

Năm 1075, dưới sự chỉ huy của Lý Thường Kiệt, quân Đại Việt mở cuộc tấn công chớp nhoáng sang đất Tống. Ông cùng Tôn Đản chỉ huy hàng vạn binh sĩ tiến sâu vào các châu Khâm, châu Liêm, châu Ung, phá tan kho lương thảo, tiêu diệt hàng vạn quân Tống, khiến triều đình phương Bắc rúng động. Trận đánh này không chỉ phá vỡ thế uy hiếp từ phía Tống, mà còn khiến quân dân Đại Việt thêm tin tưởng vào sức mạnh và quyết tâm giữ nước.

Sau khi lui quân về, Lý Thường Kiệt tiếp tục củng cố phòng tuyến tại sông Như Nguyệt (sông Cầu ngày nay) để chuẩn bị ứng phó khi quân Tống tràn sang. Quả nhiên, năm 1076, quân Tống với lực lượng đông đảo tiến đánh Đại Việt. Trước sức mạnh áp đảo của đối phương, Lý Thường Kiệt đã khéo léo bố trí thế trận phòng thủ kiên cố, đồng thời kết hợp thủy – bộ, sử dụng cung nỏ và hỏa công để quấy phá, khiến quân Tống hao mòn ý chí chiến đấu.

Chính tại phòng tuyến Như Nguyệt, Lý Thường Kiệt đã cho ngâm bài thơ nổi tiếng “Nam quốc sơn hà”. Bài thơ, được coi như bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của dân tộc, đã khẳng định chủ quyền thiêng liêng của Đại Việt và trở thành ngọn cờ tập hợp ý chí chiến đấu của toàn quân. Trước khí thế ngút trời ấy, quân Tống dần rệu rã, phải chấp nhận rút lui, chấm dứt cuộc chiến tranh xâm lược. Đại Việt giữ vững bờ cõi, và tên tuổi Lý Thường Kiệt từ đó gắn liền với chiến công hiển hách này.

Không chỉ nổi bật trên chiến trường, Lý Thường Kiệt còn là một nhà chính trị, nhà quản lý có tầm nhìn. Ông nhiều lần tham gia bàn định quốc sự, giúp vua Lý Nhân Tông ổn định triều chính, củng cố kỷ cương xã hội. Trong đời sống văn hóa, ông cũng để lại dấu ấn. Ngoài “Nam quốc sơn hà”, một số tác phẩm thơ văn khác của ông vẫn còn được lưu truyền, phản ánh tinh thần tự hào dân tộc và khí phách anh hùng của thời đại.

Lý Thường Kiệt mất vào khoảng năm 1105, hưởng thọ trên 80 tuổi – một tuổi thọ hiếm có đối với võ tướng thời trung đại. Cái chết của ông là mất mát lớn cho triều đình và nhân dân Đại Việt. Tuy nhiên, những chiến công và di sản của ông thì sống mãi cùng lịch sử. Người đời sau nhớ đến ông như biểu tượng của trí dũng song toàn, một tấm gương trung quân ái quốc, góp phần giữ vững nền độc lập, đặt nền móng cho sự hưng thịnh lâu dài của Đại Việt.

Vợ của Lý Thường Kiệt là ai?

Người đời sau ngoài việc biết đến Lý Thường Kiệt một trong những nhân vật kiệt xuất bậc nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam, còn biết rằng ông từng có vợ và là một hoạn quan. Vậy vợ của Lý Thường Kiệt là ai và ông trở thành hoạn quan từ khi nào?

Theo phả họ Ngô và văn bia ở đền Ngọ Xá (xã Hà Ngọc, Hà Trung, Thanh Hóa), Ngô Tuấn ở tuổi 16 đã lấy vợ và có con, nhưng không may cả mẹ lẫn con đều qua đời trong lúc lâm bồn, để lại trong ông nỗi đau mất mát không dễ nguôi ngoai. Đến năm 20 tuổi, ông tái hôn, theo ghi chép, có hai người vợ: một là người họ Tạ, một là Lý Thị Duy Mỹ.

Chứng cứ rõ ràng nhất về việc Lý Thường Kiệt từng có vợ chính là hai sắc phong thời Nguyễn (niên hiệu Khải Định thứ 2 năm 1918 và Khải Định thứ 9 năm 1925) cho bà Tạ Thị Thuần Khanh – được ghi nhận là chính thất phu nhân của Việt Quốc Công Lý Thường Kiệt. Nội dung sắc phong ca ngợi bà đã có công đức với làng xã, linh ứng bảo hộ dân làng, và được phong làm thượng đẳng thần để phụng thờ tại Nghè A Đô, xã Yên Trung, huyện Yên Định, Thanh Hóa. Điều này trùng khớp với văn bia Ngọ Xá, chép rằng Tạ Đức, chú của Ngô Tuấn, từng khuyên ông nên lấy cháu gái Tạ Thuần Khanh.

Có thể thấy, trong thời gian còn là một thanh niên, Ngô Tuấn không chỉ là một võ tướng trẻ trong đội kỵ binh, mà còn có gia thất trọn vẹn. Thế nhưng, bước ngoặt lớn trong đời ông xảy đến khi được vời vào cung. Vua Lý Thái Tông, vốn mến mộ tài năng, dung mạo và nhân cách của Ngô Tuấn, mong muốn giữ ông luôn ở bên mình. Để có thể ở lại trong cung cấm thường xuyên, không bị ràng buộc bởi gia thất, Ngô Tuấn được khuyên tự yêm. Năm 23 tuổi, ông chấp nhận quyết định này, biến mình thành hoạn quan, bước hẳn vào con đường phụng sự triều đình.

Sự kiện này không chỉ thay đổi cuộc đời Ngô Tuấn mà còn định hình số phận của một anh hùng dân tộc. Từ một người chồng, người cha từng nếm trải mất mát riêng tư, ông trở thành một trung thần, toàn tâm toàn ý phục vụ quốc gia. Sử liệu như bia chùa Linh Xứng và bia Ngọ Xá đều ghi nhận việc ông chính thức vào ngạch thị vệ, hầu cận vua trong cung đình rồi được đổi quốc tích sang họ Lý. Đây là khởi đầu cho sự nghiệp chính trị và quân sự hiển hách sau này, khi ông với cái tên Lý Thường Kiệt lần lượt phục vụ ba triều vua: Lý Thái Tông, Lý Thánh Tông và Lý Nhân Tông.

×