Hiện nay sản phẩm từ gấc đang là nguồn nguyên liệu chính được sử dụng trong việc chế biến tinh dầu dược liệu và sản xuất các loại thực phẩm được thị trường ưa chuộng. 

Nắm bắt được nhu cầu đó, thời gian gần đây một số hộ nông dân trên địa bàn xã Vinh Quang (Chiêm Hóa, Tuyên Quang) đã mạnh dạn chuyển đổi đưa cây gấc vào sản xuất và bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.

Người tiên phong trồng cây gấc trên đất Vinh Quang

Anh Đoàn Văn Chung sinh năm 1973 ở thôn Quang Hải, xã Vinh Quang (huyện Chiêm Hóa) là người đầu tiên trồng cây gấc ở xã Vinh Quang. 

Chia sẻ cơ duyên đến với cây gấc, anh Chung cho biết, qua phương tiện truyền thông anh biết được mô hình trồng gấc ở tỉnh Thái Bình mang lại hiệu quả cao. Anh đã tìm hiểu và lựa chọn cây trồng này để phát triển kinh tế. 

Thời gian đầu anh trồng cây gấc ta, sau thời gian chăm sóc anh nhận thấy cây sinh trưởng chậm, không cho hiệu quả cao. 

Anh quyết định thay đổi tìm giống có năng suất cao và chất lượng tốt. Năm 2011, anh đầu tư xây dựng hệ thống cột, giàn để chuyên trồng gấc và bắt đầu phát triển các sản phẩm chế biến từ quả gấc.

Anh Chung cho biết: Trồng gấc khá đơn giản, không đòi hỏi công chăm sóc nhiều. Sau khi thu hoạch xong, đến cuối tháng 3 âm lịch là phải bắt tay vào vệ sinh vườn, cắt bỏ toàn bộ các thân, nhánh của cây.

Người trồng gấc lúc này chỉ để lại phần gốc rồi bón phân để chuẩn bị cho vụ mới. Khi gốc bật mầm tiến hành cắt tỉa chỉ để lại một mầm chính cho leo giàn. 

Từ tháng 5 đến tháng 8 âm lịch, gấc leo giàn, ra hoa, đậu quả thì tiến hành chăm sóc, bón phân. Khi mùa đông đến, lá gấc từ màu xanh chuyển dần sang màu vàng, xơ xác, rụng dần, ấy là lúc gấc bắt đầu chín đỏ cho thu hoạch.

Chi phí mỗi ha gấc năm đầu vào khoảng hơn 100 triệu đồng bao gồm đầu tư cọc bê tông, dây thép làm giàn, giống, phân bón… Các năm tiếp theo chi phí giảm. Đặc biệt thời gian sinh trưởng của cây gấc khá dài, khoảng từ 15 đến 20 năm. Như vậy chỉ cần trồng 1 lần là có thể thu hoạch ít nhất trong vòng 15 năm liên tục.

Cây gấc một năm chỉ cho thu hoạch 1 vụ, thời gian thu hoạch từ cuối tháng 10 năm trước đến hết tháng giêng năm sau, năng suất trung bình đạt 20 -25 tấn quả/ha. Hiện nay, giá thu mua quả chín là 21.000 đồng/kg, bình quân mỗi ha gấc cho thu hơn 450 triệu đồng/năm.

Mô hình trồng gấc của gia đình anh Chung mang lại hiệu quả cao, đã có nhiều người dân trong thôn và các xã lân cận đến học tập và làm theo. Đến nay, xã Vinh Quang đã có hơn 30 ha trồng gấc, trên địa bàn huyện Chiêm Hóa có hơn 120 ha trồng gấc tập trung tại các xã: Kim Bình, Vinh Quang, Tri Phú, Tân Thịnh…

Phát triển chế biến và tìm đầu ra ổn định cho sản phẩm cây gấc

Không chỉ mạnh dạn trong chuyển đổi cây trồng, anh Chung cũng tự mày mò tìm đầu ra ổn định cho sản phẩm. Bước đầu, anh xây dựng lò sấy thủ công nhưng do chưa có kinh nghiệm, sản phẩm gấc của anh bị xuống màu, khách hàng không mua dẫn tới thất bại. Không nản lòng anh tiếp tục tìm hiểu và học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước và đã thành công.

Từ năm 2015, ngoài sản lượng gấc của gia đình, anh còn thu mua toàn bộ sản phẩm gấc quả tươi cho bà con lân cận để sơ chế màng gấc sấy khô bán lại cho các cơ sở chiết xuất tinh dầu tại các tỉnh Hưng Yên, Thái Nguyên, Bắc Giang. 

Để tiếp tục mở rộng sản xuất, năm 2020, anh Chung đứng ra thành lập Hợp tác xã Nông nghiệp Dịch vụ và Thương mại Chung Tín với 10 thành viên chuyên trồng, thu mua, tư vấn và cung ứng sản phẩm gấc và nông sản. 

HTX đã đầu tư lắp đặt hệ thống lò sấy gấc bằng điện, giải quyết việc làm cho trên 20 lao động thời vụ.

Thời điểm tháng 11-12, khi vào vụ gấc bình quân mỗi ngày HTX thu mua khoảng vài tấn gấc quả của các hộ dân trong xã Vinh Quang và các xã trong khu vực. Năm 2023, HTX đã thu mua chế biến hơn 300 tấn quả tươi. 

Theo anh Chung, các sản phẩm màng gấc khô và tinh dầu gấc của HTX được khách hàng đánh giá khá cao, hiện nay không đủ đáp ứng các đơn đặt hàng.

Mục tiêu của HTX là hướng đến xây dựng thương hiệu sản phẩm, mở rộng và duy trì ổn định vùng nguyên liệu. HTX đã ký hợp đồng liên kết trồng và bao tiêu sản phẩm gấc cho các hộ có nhu cầu trồng gấc trên địa bàn tỉnh.

Các hộ được tập huấn kỹ thuật trồng chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh; được ứng trước giống, phân bón vi sinh khi các hộ có nhu cầu và khấu trừ vào sản phẩm sau khi thu hoạch. 

Năm 2024, HTX có vùng nguyên liệu 120 ha nhưng do ảnh hưởng của cơn bão số 3 nên hiện tại còn 60 ha với năng suất trung bình đạt 25 tấn/ha với giá là 21.000 đồng/kg. Hiện nay, HTX đang có 3 sản phẩm chính: tinh dầu gấc, màng gấc khô và lõi gấc đông lạnh. 

Ngoài ra, HTX còn ký hợp đồng liên kết thu mua quả gấc tươi với công ty, doanh nghiệp chế biến thực phẩm nên đầu ra luôn ổn định. 

Năm 2024, HTX có 1,5 ha diện tích trồng gấc tại thôn Quang Hải, xã Vinh Quang đã được cấp mã số vùng trồng là tiền đề giúp tăng sức cạnh tranh và nâng cao giá trị sản phẩm của HTX và là điều kiện để nông sản của HTX có thể xuất khẩu thị trường quốc tế.

Trong thời gian tới, HTX tiếp tục phát triển vùng nguyên liệu và nâng cao chất lượng phát triển thành sản phẩm OCOP của địa phương, xây dựng thương hiệu đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp trong nước và hướng tới thị trường xuất khẩu.

Trồng gấc không chỉ giúp nhiều hộ gia đình tận dụng đất vườn tạp, mang lại nguồn thu nhập cho người dân, giúp nhiều gia đình thoát nghèo vươn lên khá giả. 

Tuy nhiên, vì vốn đầu tư ban đầu cho trồng gấc khá lớn (làm giàn và cọc bê tông), trung bình 120 triệu/ha nên gây khó khăn cho các hộ muốn trồng gấc mà không có đủ điều kiện, hiện tại gấc chỉ được trồng nhỏ lẻ chưa có nhiều hộ sản xuất trên diện tích lớn nên nguồn cung ít không đáp ứng nhu cầu. 

Vì vậy, để phát triển mô hình theo hướng sản xuất hàng hóa, mong rằng có cơ chế chính sách hỗ trợ giúp người dân tiếp cận nguồn vốn tín dụng để cây gấc mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân.

×