"Quyền lực đến đâu phải ràng buộc trách nhiệm đến đấy"

Trước thềm Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 7 khóa XII, Zing.vn có cuộc trao đổi với ông Phạm Quang Hưng, Vụ trưởng Vụ IV (Vụ Các bộ, ban, ngành, đoàn thể ở Trung ương), thuộc Ban Tổ chức Trung ương.

Theo ông Hưng, việc tổng kết 20 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 3 khóa VIII về Chiến lược cán bộ cho thấy:

Mặt tích cực là đội ngũ cán bộ các cấp đã có bước trưởng thành, phát triển về nhiều mặt, chất lượng ngày càng được nâng lên; số cán bộ có trình độ đại học, sau đại học tăng nhanh, trình độ, năng lực và kinh nghiệm thực tiễn có nhiều tiến bộ. Số lượng cán bộ được quy hoạch khá dồi dào, bảo đảm sự chuyển tiếp giữa các thế hệ, 4 nhiệm kỳ qua Ban chấp hành Trung ương luôn đổi mới ở mức trên 40%.

Nhìn chung, đội ngũ cán bộ có lập trường tư tưởng vững vàng, có đạo đức, lối sống giản dị, có ý thức tổ chức kỷ luật, luôn rèn luyện, phấn đấu, hoàn thành nhiệm vụ được giao; nhiều cán bộ năng động, sáng tạo, thích ứng với xu thế hội nhập, có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế. Công tác cán bộ dần đi vào nền nếp, bám sát các quan điểm, nguyên tắc của Đảng và đạt được những kết quả quan trọng. Các quy trình trong công tác cán bộ có nhiều đổi mới, ngày càng chặt chẽ, đồng bộ, công khai, minh bạch và dân chủ hơn.

Mặt hạn chế: qua tổng kết cho thấy đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị đông nhưng chưa mạnh. Tình trạng vừa thừa, vừa thiếu cán bộ xảy ra ở nhiều nơi, thừa cán bộ yếu kém về năng lực, phẩm chất và thiếu những cán bộ có bản lĩnh, năng động, sáng tạo, có đủ năng lực, trình độ đáp ứng với yêu cầu phát triển cao của đất nước và cán bộ làm việc trong môi trường quốc tế. Không ít cán bộ thiếu tính chuyên nghiệp, làm việc không đúng chuyên môn, sở trường; trình độ ngoại ngữ, kỹ năng giao tiếp và khả năng làm việc trong môi trường quốc tế còn hạn chế, bất cập. 

Một bộ phận không nhỏ cán bộ phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, ngại khó, ngại khổ, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Một số cán bộ lãnh đạo, quản lý, trong đó có cả cán bộ cấp chiến lược thiếu gương mẫu, uy tín thấp, năng lực, phẩm chất chưa ngang tầm nhiệm vụ, quan liêu, xa dân, cá nhân chủ nghĩa, tham nhũng, tiêu cực, gây lãng phí, lợi ích nhóm, một số bị kỷ luật Đảng, bị xử lý theo pháp luật. Tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển, chạy bằng cấp... chậm được ngăn chặn, đẩy lùi.

600 cán bộ cấp chiến lược

Tại sao Ban chấp hành Trung ương cần ra một nghị quyết mới về công tác cán bộ trong kỳ họp lần này, thưa ông?

- Công cuộc đổi mới và phát triển đất nước đang đứng trước những yêu cầu, nhiệm vụ hết sức to lớn trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nền kinh tế số, kinh tế tri thức đang phát triển ngày càng mạnh mẽ. Đồng thời, chúng ta cũng đối mặt với nhiều thách thức từ mặt trái của kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và tác động của biến đổi khí hậu...

Tình hình đó đặt yêu cầu, nhiệm vụ là phải xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Giai đoạn tới cũng là thời kỳ chuyển giao thế hệ, giữa lớp cán bộ được sinh ra, trưởng thành qua chiến tranh và gian khó của đất nước sang lớp cán bộ là những người được sinh ra trong hòa bình, được đào tạo từ nhiều nguồn, từ nhiều quốc gia trên thế giới.

Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng với thế giới, nên công tác cán bộ cũng phải có những thay đổi cơ bản để đáp ứng với tình hình mới, đảm bảo cho quá trình phát triển của đất nước.

Vì vậy, Hội nghị Trung ương 7 sẽ thảo luận, quyết định ban hành nghị quyết mới về công tác cán bộ, xây dựng và quản lý cán bộ đến năm 2030 và những năm tiếp theo là vô cùng cần thiết và cấp bách. Đây cũng là lần đầu tiên, Trung ương xác định tầm quan trọng của việc phải tập trung xây dựng cho được đội ngũ cán bộ các cấp, mà nòng cốt là cán bộ cấp chiến lược, bí thư cấp ủy và  người đứng đầu các cấp thật sự vững mạnh trưởng thành là nhân tố “then chốt” quyết định sự thành công trong tổng thể công tác cán bộ và sự nghiệp cách mạng của Đảng.

Bác Hồ đã từng căn dặn: “Muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”.

Theo ông, phẩm chất quan trọng nhất của cán bộ chiến lược là gì?

- Hiện nay, đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ở nước ta khoảng 600 người là bao gồm các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Đảng và Nhà nước, các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban chấp hành Trung ương, bí thư các tỉnh ủy, thành ủy, bộ trưởng, thứ trưởng, trưởng, phó các cơ quan trực thuộc Trung ương, chủ tịch HĐND, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Số lượng này tôi tin đủ để tiến hành xây dựng lực lượng cán bộ xứng tầm, tạo sự lan tỏa trong hệ thống chính trị. Theo tôi, chức danh cán bộ ở cấp chiến lược phải bảo đảm đúng các tiêu chuẩn và thực sự tiêu biểu về phẩm chất, năng lực và uy tín.

Vừa qua Bộ Chính trị đã ban hành quy định về tiêu chuẩn, điều kiện đối với cán bộ cấp chiến lược và khung tiêu chuẩn chức danh đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị. Nhìn chung, về tiêu chuẩn và yêu cầu cần phải có đối với đội ngũ cán bộ nói chung là cần có lòng yêu nước, tinh thần tận tuỵ phục vụ nhân dân, có trình độ phù hợp với yêu cầu công tác, có ý thức tổ chức kỷ luật, trung thực, không tham nhũng, tiêu cực…

Với cán bộ lãnh đạo quản lý phải có lập trường tư tưởng vững vàng, kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức, lối sống giản dị, gương mẫu, có ý thức tổ chức kỷ luật, luôn tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu, hoàn thành nhiệm vụ được giao; cầu thị, khiêm tốn, biết lắng nghe nhưng cũng có chính kiến, dám phản biện, không để các mối quan hệ cá nhân chi phối trong quá trình công tác.

Cán bộ cấp chiến lược có bản lĩnh chính trị, có lý tưởng, nhân sinh quan và đạo đức cách mạng trong sáng ; kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, có tư duy đổi mới, tầm nhìn chiến lược, có khả năng hoạch định đường lối, chính sách và lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện các nhiệm vụ đề ra.

Trao quyền lãnh đạo cho người trẻ

Một số quốc gia không quan tâm đến độ tuổi của lãnh đạo, mà họ chỉ quan tâm đến năng lực, sức khỏe và khả năng cống hiến. Ông có nghĩ giới hạn về độ tuổi lãnh đạo là phù hợp?

- Với đội ngũ cán bộ nói chung thì năng lực, trình độ và kinh nghiệm là hết sức quan trọng, nhưng như tôi đã trao đổi, chúng ta đang ở giai đoạn chuyển giao thế hệ, rất cần nhiều hơn nữa cán bộ trẻ có năng lực triển vọng, có đạo đức và nhiệt huyết cống hiến cho đất nước. Tre già, măng mọc là quy luật của sự phát triển, chúng ta phải không ngừng vun đắp, tạo dựng, bồi dưỡng thế hệ trẻ để đủ sức vươn lên gánh vác sứ mệnh lịch sử mà cha ông đã tạo dựng.

Đề án xây dựng lần này cũng đặt yêu cầu, mục tiêu rất cao với các nhiệm vụ, giải pháp khả thi, hiệu quả trong việc đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, tạo nguồn để thực hiện cho được các chỉ tiêu về cán bộ trẻ, cán bộ nữ, cán bộ người dân tộc cho các vị trí lãnh đạo, quản lý ở các cấp.

Vậy những người trẻ sẽ được lựa chọn, đánh giá, trao quyền như thế nào, thưa ông?

- Trong việc quy hoạch, xây dựng đội ngũ cán bộ nguồn, chúng tôi đặc biệt yêu cầu bảo đảm trẻ hóa đội ngũ cán bộ, tạo điều kiện cho họ phấn đấu vươn lên, nắm các vị trí lãnh đạo, thậm chí đề xuất cả cơ chế phát hiện, quy hoạch, đào tạo, bố trí cán bộ trẻ có bản lĩnh, năng lực nổi trội và triển vọng phát triển vào các vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả vượt cấp.

Các cấp, các ngành chủ động phát hiện tạo nguồn cán bộ, ngay từ thế hệ học sinh, sinh viên để tạo nguồn lâu dài. Xây dựng từng chỉ tiêu cán bộ trẻ đối với từng cấp, từng đối tượng cán bộ cụ thể; chẳng hạn như cán bộ cấp chiến lược đề ra là cần phải có 15% lực lượng dưới 45 tuổi, 50-60% cán bộ có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế, hay đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý ở địa phương phải có từ 15-20% cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh dưới 40 tuổi, từ 30-40% đủ khả năng làm việc trong môi trường quốc tế...

Xuyên suốt, bao trùm trong quá trình xây dựng Đề án là:

(1) Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ công tác cán bộ, bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch, công tâm, khách quan; chuẩn hóa, siết chặt kỷ luật, kỷ cương đi đôi với tạo cơ chế, môi trường, điều kiện để khuyến khích đổi mới, sáng tạo phục vụ phát triển và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung. Tăng cường kiểm soát quyền lực, triệt để chống chạy chức, chạy quyền và đẩy lùi tình trạng suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên.

(2) Xây dựng được đội ngũ cán bộ, nhất là cấp chiến lược, bí thư cấp ủy và người đứng đầu các cấp đủ phẩm chất, năng lực và uy tín; có bản lĩnh chính trị vững vàng; kiên định với mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; biết cống hiến, dám hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ mới.

Đề án lần này tập trung phát triển, tạo điều kiện cho nguồn nhân lực trẻ. Điều này cũng được người dân khá ủng hộ khi họ kỳ vọng vào những gương mặt mới. Song, trường hợp của ông Nguyễn Xuân Anh, một cán bộ với lý lịch đẹp, du học nước ngoài nhưng lại mắc nhiều khuyết điểm, bị kỷ luật. Theo ông, đây là vấn đề sàng lọc ứng viên chưa tốt trước khi bổ nhiệm hay cán bộ trẻ chưa  đủ kinh nghiệm, khó giữ mình khi nắm cương vị lớn?

- Ông Nguyễn Xuân Anh, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Thành ủy Đà Nẵng là một cán bộ trẻ, sinh ra và lớn lên trong gia đình có truyền thống. Song, vì những sai phạm, khuyết điểm, ông Xuân Anh bị kỷ luật nghiêm minh theo quy định. Điều đó phản ánh rằng không có vùng cấm trong xử lý kỷ luật cán bộ khi mắc sai phạm. Bản thân ông Xuân Anh có lý lịch sáng, được đi du học nước ngoài.

Tuy nhiên, cần nhìn nhận thẳng thắn rằng ông ấy được đào tạo chưa đạt yêu cầu; khi được giao trọng trách đã vi phạm nguyên tắc công tác, vi phạm kỷ luật Đảng. Có thể thấy, cán bộ lãnh đạo, nhất là cán bộ trẻ thiếu tu dưỡng, rèn luyện, không giữ mình thì họ dễ bị sa vào chủ nghĩa cá nhân, lợi ích nhóm dẫn đến vi phạm kỷ luật Đảng, vi phạm pháp luật.

Vì vậy, những cán bộ trẻ được tin tưởng giao phó thì càng phải khiêm tốn, tích cực học tập nâng cao trình độ về mọi mặt, nỗ lực công tác, thường xuyên rèn luyện phấn đấu, trau dồi bản thân, để cống hiến, đóng góp nhiều hơn nữa cho quê hương, đất nước.  

Cạnh tranh từng vị trí làm việc trong nhà nước

Thời gian qua, một số cán bộ trong đó có trường hợp người nhà, người thân của cán bộ lãnh đạo được bổ nhiệm nhanh không bảo đảm, tiêu chuẩn, điều kiện. Nguyên nhân này là do đâu, thưa ông?

- Tôi cho rằng có nhiều nguyên nhân. Một mặt là do buông lỏng nguyên tắc, quy định trong công tác cán bộ, rồi việc thiếu kiểm tra, giám sát thường xuyên. Bị lợi ích nhóm can thiệp, chi phối trong bố trí, bổ nhiệm, muốn hướng tới vị trí thuận lợi. Hay có những người lạm quyền, khi nắm các vị trí chủ chốt thì tranh thủ “gửi gắm” con cháu, người thân.

Vậy cần làm gì để ngăn chặn tình trạng con ông cháu cha yếu về trình độ, kém về đạo đức được ban phát cho các vị trí lãnh đạo?

- Để tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, ngăn chặn chạy chức chạy quyền, đề án lần này đề ra nhiều giải pháp then chốt như: Xây dựng hoàn thiện thể chế theo nguyên tắc mọi quyền lực đều được kiểm soát chặt chẽ, quyền hạn ràng buộc bởi trách nhiệm. Mở rộng phát huy dân chủ, công khai minh bạch, đề cao trách nhiệm giải trình. Tăng cường cơ chế chất vấn và phản biện trong công tác cán bộ, đẩy mạnh công tác kiểm tra giám sát, thanh tra định kỳ, đột xuất. Xử lý nghiêm minh những tổ chức, cá nhân vi phạm. Chống hành vi sai trái trong công tác cán bộ, tiếp tay cho chạy chức chạy quyền. Mở rộng vai trò giám sát của Quốc hội, HĐND, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị.

Chúng ta kiên quyết nói không với chạy chức chạy quyền - đây là thông điệp xuyên suốt và sẽ được làm rất quyết liệt.

Ngoài những kết quả đạt được, một số ý kiến cho rằng quá trình luân chuyển cán bộ như “bước tráng men để lên vị trí mới”, điển hình là trường hợp của ông Trịnh Xuân Thanh. Theo ông, quy trình luân chuyển cán bộ có vấn đề gì cần sửa đổi?

- Từ khi có Nghị quyết 11 về luân chuyển cán bộ, nhiều người luân chuyển được vào các vị trí cao của đất nước. Đến nay, nhiều đồng chí được cử đi luân chuyển đã được tín nhiệm bầu vào Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, nhiều đồng chí đã phát huy rất tốt năng lực lãnh đạo. Đấy là thành công to lớn của công tác luân chuyển cán bộ. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế, bất cập.

Vừa qua, Bộ Chính trị kịp thời ban hành Quy định 98, xác định rõ trách nhiệm của cơ quan cử đi, địa phương, cơ quan tiếp nhận và của cán bộ theo quy trình hết sức chặt chẽ; không đặt ra việc tăng thêm các chức danh để luân chuyển, cán bộ được luân chuyển phải hoàn thành tốt nhiệm vụ, phải có sản phẩm cụ thể thì mới được xem xét bổ nhiệm vị trí cao hơn.

Đồng thời, lần này Trung ương sẽ xem xét để quyết tâm thực hiện nhất quán chủ trương bố trí chức danh bí thư cấp ủy cấp tỉnh, cấp huyện không là người địa phương. Điều này sẽ vừa tốt cho địa phương cán bộ đến luân chuyển vì họ sẽ mang luồng gió mới, không bị vướng với quan hệ họ hàng, dòng tộc. Người được luân chuyển cũng có cơ hội thể hiện năng lực, họ có tạo ra được sự thay đổi tích cực hay không, có đoàn kết tập thể để cùng đưa địa phương phát triển không... Tất cả các điều này đều có cơ chế đánh giá minh bạch

Bên cạnh đó, chúng ta đã thí điểm thi tuyển chức danh lãnh đạo quản lý. Ngay tại Ban tổ chức Trung ương, những chức vụ từ cấp phòng đến cấp vụ đều qua thi tuyển cạnh tranh, công bằng. Có nhân sự là phó giám đốc sở của địa phương thi tuyển vào vị trí trưởng phòng, 5 nhân sự cùng cạnh tranh cho 1 chức danh. Chúng ta phải đổi mới khâu thi tuyển, lựa chọn cán bộ thực chất, năng lực chống tiêu cực bố trí người thân quen, lợi ích nhóm.

Một trong những chủ trương đúng đắn của Đảng được nhân dân ủng hộ là tinh giản bộ máy. Tại một số cơ quan nhà nước, hàng loạt vị trí lãnh đạo sẽ bị cắt hoặc điều chuyển, điều này có thể gây ra tâm tư, thậm chí kiện cáo, chống đối… Ban Tổ chức đã có chuẩn bị cho các tình huống này?

- Do bộ máy cồng kềnh, hoạt động kém hiệu quả, Đảng chủ trương tinh gọn bộ máy. Theo Nghị quyết 39 của Bộ Chính trị, mỗi năm chúng ta phải tinh giản 10% biên chế, quy định chặt chẽ số lượng cấp phó của từng tổ chức.

Như vậy, mỗi cán bộ đảng viên phải khẳng định được năng lực, phẩm chất ở vị trí mình công tác. Mục tiêu của nghị quyết là giảm biên chế, từ đó nâng cao chất lượng công tác. Điều này còn tạo sức cạnh tranh cho vị trí việc làm, chứ không chỉ vị trí lãnh đạo quản lý. Người không đủ năng lực, chuyên môn không đáp ứng yêu cầu công việc phải được phân công sang vị trí khác hoặc chuyển ra khỏi biên chế, như vậy mới nâng cao chất lượng bộ máy. Nhìn chung, đây là yêu cầu bức thiết, khách quan về một bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu quả.

Một số quốc gia như Singapore, Mỹ đã mời lãnh đạo các tập đoàn lớn vào làm vị trí cao cấp của chính phủ nhằm phát huy tài năng quản trị của họ. Liệu trong tương lai, Việt Nam cũng sẽ “mở đường” cho lãnh đạo một số tập đoàn tư nhân vào làm việc trong các cơ quan Nhà nước?

- Sắp tới, một trong những nhiệm vụ nghiên cứu chính sách là liên thông cán bộ công chức của cả hệ thống chính trị. Khu vực công và khu vực tư tiến tới cạnh tranh vị trí việc làm, bỏ chế độ biên chế suốt đời. Những cán bộ, công chức có thể ra công tác bên ngoài, ở những công ty tư nhân. Ngược lại, người làm việc ở khu vực tư nhân, nếu có năng lực kinh nghiệm thì có thể thi tuyển, được mở đường đón tiếp vào khu vực công. Cơ chế rất thông thoáng, không phân biệt đảng viên hay ngoài đảng.

Chính sách cán bộ, như thu nhập, chế độ nhà ở sẽ có điểm gì được sửa đổi, bổ sung trong Hội nghị Trung ương 7, thưa ông?

- Ban chấp hành Trung ương sẽ thảo luận đề án riêng về cải cách chính sách tiền lương, với tinh thần sẽ trả lương theo vị trí việc làm, năng suất lao động, không cào bằng. Tất nhiên, nguồn lực của đất nước còn nhiều khó khăn, mức lương có thể chưa thỏa mãn ngay, song đánh giá đúng hiệu quả công việc.

Thứ 2, Đảng sẽ có chính sách về nhà ở. Công khai minh bạch về đối tượng, tham gia, thuê mua nhà ở. Việc công chức nhà nước thuê, mua nhà sẽ được minh bạch hóa, do người dân giám sát. Đồng thời, khen thưởng, kỷ luật cần nghiêm minh, chống tiêu cực.

Cảm ơn ông!

Káp Thành Long - Trà My thực hiện

Ảnh, Video: Thế Sơn Đồ hoạ: Nhân Lê