Con trai người Mạ phải thạo nghề rèn

Đàn ông dân tộc Mạ muốn được tôn trọng phải giỏi nghề rèn.

Theo ông Nguyễn Huy Cao -  Đội trưởng đội tuyên truyền lưu động huyện Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng, một người có thời gian dài gắn bó và nghiên cứu văn hóa dân tộc Mạ, người Mạ vẫn là một trong số những dân tộc có kỹ thuật đạt trình độ cao bậc nhất ở khu vực Tây Nguyên nói chung và cao nguyên Lâm Đồng nói riêng.

“Các công cụ sử dụng trong nghề rèn của người Mạ khá là đơn giản, cũng gồm búa, đe, kìm kẹp, máng tôi nước, lò nung, ống bễ thụt hơi… Một số công cụ được chế tạo có thể nói là sơ sài. Ví dụ như ống thụt hơi của người Mạ được làm từ những nguyên liệu có sẵn là thân cây lồ ô, dùng hỏng lại thay cái mới chứ không làm bằng ống gỗ cứng như nhiều dân tộc khác. Các vật dụng càng đơn giản như vậy càng khiến kỹ thuật rèn của người Mạ thêm phần bí ẩn” – ông Cao cho hay.

Sản phẩm rèn của người Mạ có khá nhiều chủng loại, nhưng đặc trưng và gần gũi trong cuộc sống nhất phải kể tới là xà gạc. Tác dụng chính của xà gạc giống như một con dao phát, dùng để phát quang cây cỏ trên đường đi. Song, người Mạ cũng dùng nó để đào củ măng, củ sắn, hay tự vệ khi gặp thú dữ. Lưỡi xà gạc dài khoảng 20 cm, mũi bằng hoặc nhọn. Cán dài khoảng 40 – 50 cm, đầu cán để tra lưỡi cong lại như chiếc ba-toong.

Cùng với xà gạc, cuốc cỏ (gọi là xạc lai) cũng là vật không thể thiếu trong hành trang lên rẫy, vào rừng của bà con dân tộc Mạ. Lưỡi xạc lai gần giống như lưỡi xà gạc nhưng to hơn một chút. Cán thẳng, dài chừng 40cm. Và trong khi lưỡi xà gạc tra ngang thì lưỡi xạc lai lại được đóng thẳng vào cán theo chiều dọc.

Sống giữa đại ngàn, những nông cụ đặc thù như xà gạc, xạc lai hay dao cui đã góp phần giúp đồng bào người Mạ sinh tồn và phát triển.

Theo truyền thống của người Mạ cổ, thông thạo nghề rèn là một trong những tiêu chí để khẳng định sức mạnh, tài năng của một người đàn ông. Người không thể tự rèn ra sản phẩm phục vụ cuộc sống của mình bị coi là yếu đuối và rất khó lấy vợ.