Công trình vượt qua Covid-19 tại TP.HCM: Tưởng niệm nên đi liền bảo tồn "cụm 7 biệt thự chú Hỏa"

Công trình vượt qua Covid-19 tại TP.HCM sẽ được xây dựng tại khu đất số 1 Lý Thái Tổ, phường Vườn Lài. Lãnh đạo TP.HCM đã có chủ trương đồng ý thực hiện, phấn đấu hoàn thành công trình trước Tết Nguyên đán 2026.

Không gian tưởng niệm - văn hóa - giáo dục ý nghĩa

Hiện TP.HCM đang lấy ý kiến và ý tưởng của nhân dân về công trình đặc biệt “Biểu tượng ghi nhận sự chung sức, đồng lòng của người dân thành phố vượt qua đại dịch Covid-19” sẽ xây dựng tại khu đất số 1 Lý Thái Tổ.

Theo phác thảo, công trình mang thông điệp thể hiện giai đoạn lịch sử đặc biệt của TP.HCM, từ mất mát đến sự hồi sinh thần tốc. Công trình còn tri ân tinh thần đoàn kết, sự cống hiến, hy sinh, sẻ chia cả vật chất và tinh thần của đồng bào cả nước, nhất là đội ngũ nhân viên y tế, lực lượng vũ trang và các tầng lớp nhân dân TP.HCM đã chung sức, đồng lòng trong công cuộc phòng, chống dịch và phục hồi kinh tế - xã hội trên địa bàn.

Công trình cũng là lời nhắc nhở cho tương lai, không chỉ mang ý nghĩa tri ân quá khứ mà còn là một bài học lịch sử sâu sắc, một lời nhắc nhở cho các thế hệ mai sau. Đại dịch Covid-19 cho thấy các mối đe dọa an ninh phi truyền thống có thể xảy ra bất kỳ thời điểm nào, đòi hỏi toàn xã hội không bao giờ được lơ là, chủ quan trong công tác phòng ngừa và ứng phó.

Từ khi Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang cho biết khu đất số 1 Lý Thái Tổ sẽ được sử dụng làm không gian tưởng niệm Covid-19 kết hợp công viên, cùng với sự nhanh chóng vào cuộc, chỉ đạo quyết liệt của các sở ngành, đây trở thành một tin vui lớn với người dân TP.HCM.

Bởi khu đất số 1 Lý Thái Tổ rộng hơn 4,4ha bỏ trống nhiều năm, việc được quy hoạch trở thành không gian tưởng niệm Covid-19 và công viên sẽ gắn kết cảm xúc, tinh thần của người dân về giai đoạn lịch sử của thành phố và hướng đến tương lai.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn - Chủ tịch NgoViet Architects & Planners, bày tỏ niềm vui khi lãnh đạo TP.HCM đang ngày càng quan tâm chất lượng sống của người dân thành phố thông qua các quyết định quan trọng gần đây, trong đó có quy hoạch lại khu đất số 1 Lý Thái Tổ.

Theo ông, việc tưởng niệm các nạn nhân Covid-19 là cần thiết. Tuy nhiên, cách thể hiện phải thật tinh tế, nhân văn, tôn vinh tình người và lòng quả cảm thay vì sa vào bi thương. TP.HCM nên tổ chức cuộc thi thiết kế công trình biểu tượng và bảo tàng Covid-19 để huy động trí tuệ xã hội, tạo sự đồng thuận và đảm bảo chất lượng thiết kế.

“Đáng chú ý, khu đất số 1 Lý Thái Tổ nằm trong quần thể khu đô thị đại học và giáo dục, đừng quên gần đó có trường chuyên Lê Hồng Phong, trường Đại học Tổng hợp TP.HCM nay là trường Đại học Khoa học Tự nhiên, trường Đại học Sư phạm, trường Đại học Sài Gòn và nhiều trường khác. Đây là cơ hội, sau chỉnh trang, khu đất số 1 Lý Thái Tổ còn nên làm thư viện, bảo tàng, chỗ sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Khi đó, công trình sẽ trở thành không gian văn hóa - giáo dục rất có ý nghĩa”, KTS. Ngô Viết Nam Sơn nói.

Không gian của lịch sử - văn hóa

Việc chuyển đổi khu đất số 1 Lý Thái Tổ làm công trình vượt qua Covid-19 của TP.HCM và công viên cây xanh phục vụ cộng đồng nhận được sự ủng hộ lớn của các chuyên gia lịch sử, văn hóa, du lịch.

Nguyên nhân là khu đất này gắn liền với cụm 7 biệt thự của gia đình ông Hứa Bổn Hòa mà người dân hay gọi là chú Hỏa. Ông là một trong tứ đại gia “Nhất Sỹ, nhì Phương, tam Xường, tứ Hỏa” của Sài Gòn cuối thế kỷ XIX. Việc quy hoạch lại không gian khu đất số 1 Lý Thái Tổ mở ra cơ hội bảo tồn các biệt thự này. Bởi trước đây, họ canh cánh khu đất cũng như các biệt thự sẽ biến mất nhường cho các tòa cao ốc.

Chuyên gia du lịch Phan Yến Ly gọi 7 biệt thự này là “thất dinh” của gia đình ông Hứa Bốn Hòa. Bà đánh giá khu đất này có khả năng kết nối khu vực lõi trung tâm TP.HCM (quận 1, quận 3 cũ) rất tốt. Vị trí này gắn liền lịch sử - văn hóa của vùng đất Sài Gòn - Chợ Lớn xưa.

“Khoảng 20 năm trước, tôi đã có dịp vào các biệt thự ở đây. Nó rất đẹp, kiến trúc hài hòa với không gian chung, từ ban công nhìn ra, đó là không gian xanh tuyệt vời. Ngoài tượng đài tưởng niệm thời gian Covid-19, tận dụng một biệt thự để làm bảo tàng về giai đoạn này, để tránh việc gợi nhớ ký ức quá đau thương, tôi rất mong các tòa nhà được giữ lại, cải tạo thành bảo tàng, không gian triển lãm kết hợp với công viên để trở thành một không gian chung của người dân”, bà Ly nói.

Cũng theo bà Ly, trước đây, sau khi các biệt thự được trưng dụng làm nhà khách, sau đó là nhà hàng, việc khai thác này có phần không phù hợp. Ngược lại, việc các công trình kiến trúc cổ được giữ gìn, đưa vào khai thác trong hoạt động văn hóa như bảo tàng, không gian trưng bày triển lãm, không gian nghệ thuật rất phù hợp trong bối cảnh phát triển hiện nay. 

“Khi đó, không gian này không chỉ phục vụ cho người dân thành phố mà còn lý tưởng để kết nối phát triển du lịch tại TP.HCM. Mỗi vùng đất, mỗi xứ sở đều có câu chuyện quá khứ, chúng ta không có quyền quên đi, những cái tốt nên giữ gìn và phát huy. Những thăng trầm nên được ghi nhận, tưởng nhớ, rút kinh nghiệm và hướng đến tương lai”, bà Ly nói.

×