Đa dạng hóa hàng xuất khẩu sang Mỹ: Giải pháp then chốt giúp Việt Nam giảm thiểu rủi ro trước thuế quan đối ứng

Đây là chia sẻ của TS. Trần Toàn Thắng, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính, tại Diễn đàn Thương mại Việt Nam - Mỹ do Bộ Công Thương tổ chức hôm nay 10/12 ở TP.HCM.

TS. Thắng cho biết Mỹ áp dụng chính sách thuế quan đối ứng đối với tất cả các đối tác thương mại của Mỹ trên toàn cầu, và chính nhờ nỗ lực không ngừng đa dạng hóa hàng xuất khẩu sang Mỹ mà Việt Nam đã giảm thiểu rủi ro thương mại với Mỹ, qua đó tiếp tục theo đuổi mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu và năng lực thu hút vốn FDI.

Không đơn giản chỉ là cuộc chơi thương mại toàn cầu, ông Thắng cho biết chính sách thuế quan của Mỹ còn bao trùm các lĩnh vực đầu tư, thương mại quốc tế, dòng vốn toàn cầu, chính sách tiền tệ và các mục tiêu chính trị của Mỹ.

Trong bối cảnh đó, ông Thắng nhấn mạnh: Việt Nam đa dạng hóa hàng xuất khẩu sang Mỹ là chiến lược then chốt giúp giảm thiểu rủi ro thương mại với Washington, qua đó bảo vệ mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu và năng lực thu hút vốn FDI.

Cảnh báo về rủi ro tồn kho từ chính sách thuế quan Mỹ

Sự tăng trưởng thần tốc trong quan hệ thương mại song phương giữa Việt Nam và Mỹ là bằng chứng cho thấy mối liên kết kinh tế sâu sắc giữa hai quốc gia.

Theo số liệu của Trung tâm Thương mại Quốc tế Mỹ (USITC), tính đến hết tháng 8/2025, Việt Nam đã vươn lên trở thành đối tác thương mại lớn thứ 7 của Mỹ, tăng hai bậc so với cùng kỳ năm 2024. Tổng kim ngạch trao đổi đạt khoảng 132,4 tỷ USD, tăng 40,9% so với năm 2024. Đặc biệt, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 122,7 tỷ USD, tăng 43,0%, chiếm xấp xỉ 5,3% tổng nhập khẩu của Mỹ. Điều đáng chú ý, Việt Nam xuất siêu sang Mỹ tới 113,0 tỷ USD, xếp thứ 3 thế giới về mức thặng dư thương mại với Mỹ.

Tuy nhiên, TS. Thắng cảnh báo rằng sự tăng trưởng mạnh mẽ trong nửa đầu năm 2025 có yếu tố bất thường: Các nhà nhập khẩu Mỹ đã tăng cường mua hàng để né tránh chính sách thuế quan cao của Mỹ bắt đầu áp dụng từ tháng 8/2025.

Điều này kéo theo lượng tồn kho lớn, gợi nhớ lại kịch bản nhập khẩu đã giảm mạnh năm 2023 sau đại dịch Covid-19. Do đó, dự báo từ quý III/2025, xuất khẩu sang Mỹ có thể sẽ giảm dần nếu tình hình không thay đổi, vì nhà mua hàng chịu áp lực tài chính lớn từ thuế đối ứng. Dù vậy, nhờ đà tăng trưởng mạnh mẽ, kim ngạch hai chiều dự kiến vẫn duy trì trên 150 tỷ USD cho cả năm 2025.

Thuế quan: Rào cản đối với xuất khẩu và vốn FDI

Sự áp đặt thuế từ Mỹ đang tạo ra áp lực hai mặt lên nền kinh tế định hướng xuất khẩu của Việt Nam, theo thông tin được cung cấp từ diễn đàn hôm nay ở TP.HCM.

Cụ thể, ở phía cung, thuế đối ứng làm giảm biên lợi nhuận, đồng thời gia tăng rủi ro từ sự bất định trong chính sách thuế quan Mỹ (mà lãnh đạo Nhà Trắng thích sự bất định này) khiến việc lên kế hoạch sản xuất và đầu tư trở nên khó khăn.

Ở phía cầu, thách thức lớn nhất là giá hàng hóa Việt Nam tăng cao tại Mỹ, làm giảm khả năng cạnh tranh và khiến đơn hàng giảm hoặc bị trì hoãn, đặc biệt với các mặt hàng có độ co giãn cầu cao.

TS. Thắng cho rằng dù hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ là đa dạng nhưng Mỹ lại là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam hiện nay, vì vậy các ngành phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ đối diện nhiều rủi ro. Trong đó, ngành đồ gỗ có mức phụ thuộc đặc biệt cao, với Mỹ chiếm tới 59% kim ngạch xuất khẩu. Ngành dệt may và da giày cũng phụ thuộc rất cao, Mỹ chiếm tới 43,4% cơ cấu thị trường. Ngay cả ngành điện tử, một động lực tăng trưởng mới, cũng có tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ khoảng 28%.

Bài phân tích của TS. Thắng cũng chỉ rõ một điểm then chốt: 75% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ là do các doanh nghiệp FDI thực hiện, bao gồm cả các tập đoàn lớn của Mỹ như Intel, Nike và Apple.

Điều này có nghĩa là thuế đối ứng không chỉ làm tổn hại thương mại thuần túy, mà còn đe dọa trực tiếp đến động lực sản xuất và xuất khẩu của khối FDI, tạo áp lực lớn lên số lượng lao động.

Mối đe dọa thuế quan làm dấy lên nghi vấn về sức hấp dẫn của Việt Nam và nguy cơ chuyển hướng đầu tư sang các quốc gia cạnh tranh như Mexico, Ấn Độ, hoặc Indonesia. Mặc dù Mỹ hiện đứng ở vị trí số 11 trong số các nhà đầu tư vào Việt Nam với tổng vốn đăng ký xấp xỉ 12,3 tỷ USD tính đến cuối tháng 10/2025, nhưng vai trò của khối này là tối quan trọng đối với kim ngạch xuất khẩu. Để trấn an nhà đầu tư, Chính phủ Việt Nam đang tích cực đối thoại và hỗ trợ các doanh nghiệp FDI lớn.

Để đối phó với các thách thức kéo dài nói trên, TS. Thắng đã đề xuất những ngụ ý chính sách then chốt.

Giải pháp cốt lõi là khuyến khích doanh nghiệp tái cấu trúc thị trường xuất khẩu để giảm sự phụ thuộc vào Mỹ. Sự đa dạng hóa này phải đi đôi với việc giữ ổn định vĩ mô trong bối cảnh đồng USD yếu, tăng trưởng vẫn tiếp tục phụ thuộc vào xuất khẩu và kiểm soát tốt lạm phát. Đồng thời, Chính phủ Việt Nam cần có các biện pháp trấn an và hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp bị ảnh hưởng.

Hợp tác đầu tư
Tính lũy kế đến ngày 31/10/2025, cả nước có 44.801 dự án đầu tư nước ngoài còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký trên 525,8 tỷ USD. Có 153 quốc gia, vùng lãnh thổ hiện có dự án đầu tư còn hiệu lực tại Việt Nam. Trong đó, đứng đầu là Hàn Quốc với tổng vốn đăng ký 94,3 tỷ USD. Singapore đứng thứ hai với 88,9 tỷ USD. Tiếp theo lần lượt là Nhật Bản, Đài Loan, Hồng Kông, Trung Quốc. Mỹ đứng vị trí số 11 trong số các nhà đầu tư vào Việt Nam với 1.501 dự án và tổng vốn đăng ký là xấp xỉ 12,3 tỷ USD. Năm 2025, Mỹ có 108 dự án đầu tư mới tại Việt Nam với tổng số vốn đăng ký xấp xỉ 610,6 triệu USD, đứng vị trí thứ 11.
Tính lũy kế đến 31/10/2025, Việt Nam có tổng cộng 266 dự án đầu tư tại Mỹ với tổng số vốn đăng ký xấp xỉ 1,4 tỷ USD. Mỹ đứng thứ 6 trong tổng số 85 quốc gia Việt Nam đầu tư (các nước đứng đầu lần lượt là Lào, Campuchia, Venezuela, Nga, và Myanmar). Nguồn: Thông tin do Bộ Công Thương cung cấp.

×