Dạy nghề để thoát nghèo bền vững: Nguồn thu nhập hấp dẫn khi ngồi trên ghế nhà trường (Bài 1)

Lời tòa soạn: Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18/01/2022 về Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025 đến nay đã thực hiện được 5 năm, trong đó, vai trò của giáo dục nghề nghiệp đối với giảm nghèo bền vững đã được khẳng định. Giáo dục nghề nghiệp giúp người nghèo, hộ nghèo có kiến thức kỹ năng để có việc làm hoặc tự tạo việc làm ổn định, chủ động vươn lên thoát nghèo. Đặc biệt, giáo dục nghề nghiệp đã giúp các em học sinh, sinh viên - những người trẻ có thể tự kiếm được tiền trang trải học tập, cuộc sống và giúp đỡ gia đình khi còn đang ngồi trên ghế nhà trường.

Báo Dân Việt thực hiện loạt bài về "Dạy nghề để thoát nghèo bền vững" với những câu chuyện thực sự xúc động, ý nghĩa của các em học sinh, sinh viên khi lựa chọn con đường riêng của mình, những nhận định, giải pháp của các chuyên gia và những thống kê, phân tích con số đáng tự hào sau 5 năm Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025.

Mong được học nghề để thoát nghèo

Sinh ra trong gia đình có hoàn cảnh khó khăn ở thôn Kíp Tước, xã Hợp Thành, thành phố Lào Cai, em Vi Thị Mơ, sinh năm 2008, dân tộc Giáy, lúc nào cũng trăn trở làm sao để bản thân mình và giúp gia đình được thoát nghèo. Từ đó Mơ quyết tâm thực hiện ước mơ bằng chính con đường học tập.

Nghĩ là làm, ngay từ khi lên lớp 10, Mơ đã xin gia đình học chương trình giáo dục thường xuyên. Theo Mơ, đây là mô hình học tập phù hợp với năng lực bản thân và điều kiện của gia đình nhất. Mỗi ngày, em vượt quãng đường cả chục cây số để đến trung tâm học nghề, đây là điều không phải dễ dàng đối với nữ sinh như Mơ. Tuy nhiên, với quyết tâm thoát nghèo, Mơ chăm chỉ học tập và thậm chí mạnh dạn đăng ký tham gia Câu lạc bộ Khởi nghiệp chăm sóc sắc đẹp để sớm bắt nhịp với công việc. Từ khi tham gia và trở thành thành viên tích cực của Câu lạc bộ, Vi Thị Mơ chăm chỉ làm dịch vụ sơn móng, gội đầu thư giãn, nối mi…và từ đó đã có thêm một khoản tiền nhỏ, phụ giúp thêm gia đình, để phục vụ công việc học tập của em.

Cũng như Mơ, em La Trung Hiếu, sinh năm 2006, dân tộc Tày ở thôn Dạ 2, xã Cam Đường, thành phố Lào Cai cũng chọn cho mình nghề chăm sóc sắc đẹp khi đang học văn hóa. Ban đầu, em cũng vấp phải không ít trở ngại từ phía gia đình, bạn bè, vì cho rằng đây là nghề không nam tính, chỉ dành cho các bạn nữ. Bố mẹ của em lúc đầu cũng phản ứng dữ dội về việc em tham gia làm đẹp, chăm sóc sắc đẹp. Nhưng rồi, đam mê của Hiếu đã vượt qua mọi trở ngại, càng học nghề, rồi được thực hành trải nghiệm thực tế của nghề khiến cho Hiếu càng làm càng thấy mình chọn hướng đi đúng. Hiếu được đánh giá có bàn tay “vàng” sự tỉ mẩn và khéo tay. Không chỉ có học nghề La Trung Hiếu còn dành thời gian để hướng dẫn lại các bạn mới, các bạn có tay nghề còn chưa vững…Vừa học, vừa khởi nghiệp, không chỉ rèn nghề, còn mang lại nguồn thu nhập chính đáng từ chính bàn tay lao động của mình, cũng đã khích lệ em yêu thích và chăm chỉ học nghề hơn.

“Em mong muốn, sau này tốt nghiệp văn hóa, em tiếp tục được học lên đại học, đào tạo chuyên sâu về ngành tạo mẫu và chăm sóc sắc đẹp. Quá trình học tập, em vẫn duy trì nghề “tay trái” để có thêm thu nhập, trang trải cuộc sống và nâng cao tay nghề”, Hiếu chia sẻ.

Ngay tại Thủ đô Hà Nội, học nghề cũng là con đường thoát nghèo của biết bao bạn trẻ. Câu chuyện của em Dương Minh Thắng, sinh 2008, ở phường Bồ Đề, Hà Nội khiến nhiều người cảm phục.

Không may mắn như các bạn cùng trang lứa, bố mẹ Thắng mất sớm vì bệnh tật, để lại em và chị gái nương tựa vào nhau. Với nhiều người, việc học đơn giản chỉ là đủ tuổi thì đến trường, học xong thì đi làm. Còn với Thắng, việc học rất quan trọng vì không chỉ giúp em tiếp thu kiến thức, mở mang hiểu biết mà còn là con đường để em thực hiện ước mơ, xây dựng tương lai vững chắc và tốt đẹp hơn. Đặc biệt, trong hoàn cảnh gia đình Thắng, việc học còn là cơ hội để em thay đổi cuộc sống, tạo dựng niềm tin cho người thân và vươn lên bằng chính đôi tay, trí tuệ của mình.

Sau nhiều năm cố gắng, mới đây, Thắng vừa hoàn thành chương trình trung cấp nghề Thiết kế thời trang với tấm bằng tốt nghiệp loại Khá và đang tiếp tục theo học chương trình văn hóa lớp 12 tại Trường Cao đẳng Long Biên, Hà Nội. Thắng chọn trường nghề bởi giúp em tự tin hơn, có kỹ năng để làm việc và kiếm thu nhập. Nam sinh cảm thấy bản thân trưởng thành hơn rất nhiều, biết lập kế hoạch và đặt mục tiêu cụ thể cho tương lai. Gia đình cũng bớt lo lắng hơn vì Thắng đã có hướng đi rõ ràng, biết phấn đấu để thoát khỏi hoàn cảnh khó khăn và xây dựng một cuộc sống ổn định hơn.

Chung cảm xúc, em Vũ Thảo Nhi, sinh năm 2008, ở phường Long Biên, Hà Nội vừa hoàn thành chương trình trung cấp nghề Quản trị khách sạn tại trường Cao đẳng Long Biên với tấm bằng tốt nghiệp loại Giỏi. Ngay từ những năm đầu cấp, Nhi đã ý thức được việc học là một hành trình cần nhiều nỗ lực và kiên trì.

“Dù không phải là người nổi bật nhất, em luôn cố gắng duy trì thái độ nghiêm túc, chủ động trong học tập. Nhờ sự hỗ trợ tận tình của thầy cô cùng sự đồng hành của gia đình, em đã dần có những bước tiến rõ rệt qua từng năm học”, Nhi chia sẻ.

Sinh ra trong hoàn cảnh gia đình không khá giả, mẹ của Nhi đã định hướng cho em theo học nghề với mong muốn vừa có tay nghề, vừa có kiến thức văn hóa để có thể lựa chọn hướng đi phù hợp trong tương lai.

Nhi cho biết: “Với em, việc học không đơn thuần là thu nạp kiến thức mà còn là quá trình rèn luyện tư duy, nhân cách và kỹ năng sống. Gia đình em luôn đặt niềm tin vào giáo dục như một cách bền vững để thay đổi cuộc đời và điều đó đã truyền động lực mạnh mẽ để em không ngừng cố gắng mỗi ngày. Học tập, đối với em, là một con đường tuy dài nhưng chân thật và xứng đáng”.

Dạy nghề để thoát nghèo bền vững: Đáp ứng mục tiêu “kép”

Cô Nguyễn Thị Huyền, giáo viên cơ hữu Trung tâm Giáo dục Nghề nghiệp – Giáo dục Thường xuyên thành phố Lào Cai đánh giá: Chương trình Giảm nghèo bền vững rất có ý nghĩa với các gia đình nghèo, cận nghèo ở Sơn La vì trong tay các bạn không có bất kỳ điều kiện gì để thoát khỏi hoàn cảnh khó khăn. Khi tham gia lớp học, các bạn đã có động lực để cố gắng phấn đấu, được trang bị kỹ năng nghề nghiệp để có công việc ổn định hơn, thu nhập cao hơn.

Trong trí nhớ của cô Huyền mãi không quên cậu học trò Mã Văn Lư, sinh năm 2002, hiện làm đầu bếp trong một nhà hàng ở Sa Pa. Lư sinh ra trong gia đình thuộc hộ nghèo thôn Muồng, xã Thống Nhất, TP.Lào Cai. Trong quá trình học tập, Lư rất nhiệt tình và kỹ năng tốt. Khi vừa ra trường, em đã nhận mức lương hơn 10 triệu đồng và giúp gia đình trang trải cuộc sống.

Theo cô Huyền, mỗi năm ở Trung tâm có khoảng 2-3 khóa học nấu ăn, mỗi khóa từ 1-3 tháng thu hút 18-35 học viên/khóa. Chủ yếu trong số này là các bạn trong diện hộ nghèo và cận nghèo, người dân tộc thiểu số. Sau khi có chứng chỉ trong tay, các bạn dễ dàng xin làm đầu bếp cho các nhà hàng, khách sạn, một số bạn tự kinh doanh riêng hoặc thành lập các nhóm tổ chức sự kiện.

Chia sẻ với PV về ý nghĩa của giáo dục nghề nghiệp, bà Vũ Tuyết Nhung, Giám đốc Trung tâm Giáo dục Nghề nghiệp – Giáo dục Thường xuyên thành phố Lào Cai, cho biết: “Không chỉ kết hợp giữa lý thuyết với thực hành trong đào tạo nghề, các em còn được khởi nghiệp, mang lại mục tiêu “kép”, trong việc rèn luyện nâng cao tay nghề khi học nghề, đồng thời còn có thêm nguồn thu nhập chính đáng ngay từ khi còn đi học… Đây là cách làm mới khá hiệu quả trong thời gian qua tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên thành phố Lào Cai.

Theo bà Nhung, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm ngèo bền vững theo Quyết định 90, về vấn đề việc làm và đào tạo nghề cho người lao động nhằm khắc phục tính thụ động, trông chờ ỷ lại, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động lựa chọn học nghề và việc làm phù hợp. Kết quả, từ năm 2021 đến nay, Trung tâm đã tổ chức được 53 cuộc tư vấn, tuyên truyền tại thôn, tổ thuộc xã với 1.753 người tham gia nghe và tìm hiểu; tư vấn qua điện thoại và tư vấn trực tiếp tại Trung tâm cho trên 630 lượt lao động. Tổ chức 27 cuộc tư vấn giáo dục định hướng nghề nghiệp cho 998 học sinh THCS và THPT.

Trung tâm đã tổ chức 21 lớp nghề trình độ sơ cấp và dưới 3 tháng cho 645 học viên. Nhiều học viên tự thành lập các tổ, nhóm 5 -7 người thực hiện kinh doanh, dịch vụ như: Tổ hợp xây dựng và tổ hợp cơ khí gò hàn đi nhận công trình cùng làm; Tổ hợp nấu ăn nhận đặt làm các tiệc tại gia đình; Nhóm chăm sóc sắc đẹp đến tại gia phục vụ khách hàng; Câu lạc bộ khởi nghiệp cho học sinh làm đẹp ngay tại Trung tâm,...). Ngoài ra, học viên học các nghề nông nghiệp đã tự tạo việc làm tại gia đình như chăn nuôi, trồng trọt, tăng năng suất lao động, dần từng bước giảm nghèo và phát triển kinh tế bền vững.

Ông Nguyễn Việt Hà, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Long Biên đánh giá, giáo dục nghề nghiệp quan trọng trong giảm nghèo bền vững. Đồng thời, ông Hà cho rằng, Nhà nước tiếp tục có thêm các chính sách, ưu đãi hỗ trợ người học có hoàn cảnh khó khăn, vùng sâu, vùng xa để các em nắm bắt cơ hội học tập cho mình. Các trường học không chỉ dạy nghề mà còn dạy cho các em nhận thức, kỹ năng sống.

Trường liên kết với 2 đơn vị ở địa phương là Trường Trung cấp dân tộc nội trú Nghĩa Lộ (tỉnh Yên Bái cũ) và Trung tâm giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên Hưng Hà (tỉnh Thái Bình cũ). Mỗi năm có 2 lớp với khoảng 70-75 em tốt nghiệp trung cấp may.

“Với hệ song song 2 chương trình ở bậc phổ thông, sau khi học xong lớp 11, các em sẽ đi thực tập ở doanh nghiệp và được hỗ trợ ăn ở và trả lương khoảng 3-3,5 triệu đồng/tháng.

Với hệ trung cấp, cao đẳng, có chương trình chi phí 0 đồng. Trong quá trình học 2,5 năm, các em có 8 tháng thực tập tại các doanh nghiệp và được trả lương lên tới 60 – 80 triệu đồng.

Trường cũng mở thêm chương trình trải nghiệm sớm dành cho học sinh vùng sâu, vùng xa, khó khăn. Các em sẽ nhập học sớm và đi trải nghiệm 2-3 tháng với mức thu nhập 7-8 triệu đồng hoặc có thể lên tới 10-12 triệu đồng để có kinh phí bước vào năm học. Các em đi làm có xe đưa đón, hỗ trợ ăn trưa, tối về ở ký túc xá... Sau thời gian này, các em về trường học các chương trình của nhà trường, học ngôn ngữ nghề mình chọn như Trung Quốc, Hàn Quốc. Nhà trường tạo điều kiện tối đa để các em phát huy tốt nhất khả năng của mình”, ông Hà cho hay.

Cũng theo ông Hà, những năm vừa qua, các ngành dịch vụ có xu hướng học sinh chọn học nhiều vì học phí thấp, dễ xin việc như quản trị khách sạn, hướng dẫn viên du lịch, quản trị resort... Ngoài ra, học sinh có thể tham khảo các ngành nghề khác phù hợp với điều kiện gia đình cũng như xu hướng của xã hội như các ngành văn hoá ngôn ngữ hoặc ngành công nghệ thông tin, thương mại điện tử.

Mời độc giả đón đọc bài 2: Dạy nghề để thoát nghèo bền vững: “Giáo dục là gốc rễ của giảm nghèo”

×