Dạy nghề để thoát nghèo: Giáo dục nghề nghiệp là cách làm căn cơ và bền vững (Bài cuối)

Lời tòa soạn: Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18/01/2022 về Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025 đến nay đã thực hiện được 5 năm, trong đó, vai trò của giáo dục nghề nghiệp đối với giảm nghèo bền vững đã được khẳng định. Giáo dục nghề nghiệp giúp người nghèo, hộ nghèo có kiến thức kỹ năng để có việc làm hoặc tự tạo việc làm ổn định, chủ động vươn lên thoát nghèo. Đặc biệt, giáo dục nghề nghiệp đã giúp các em học sinh, sinh viên - những người trẻ có thể tự kiếm được tiền trang trải học tập, cuộc sống và giúp đỡ gia đình khi còn đang ngồi trên ghế nhà trường.

Báo Dân Việt thực hiện loạt bài về "Học nghề để thoát nghèo bền vững" với những câu chuyện thực sự xúc động, ý nghĩa của các em học sinh, sinh viên khi lựa chọn con đường riêng của mình; những nhận định, giải pháp của các chuyên gia và những thống kê, phân tích con số đáng tự hào sau 5 năm Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025.

Bài 1: Dạy nghề để thoát nghèo bền vững: Nguồn thu nhập hấp dẫn khi ngồi trên ghế nhà trường

Bài 2: Dạy nghề để thoát nghèo bền vững: Làm sao để đi xa và sâu hơn?

Giáo dục nghề nghiệp giúp giảm nghèo bền vững

Vai trò của giáo dục nghề nghiệp đối với giảm nghèo bền vững đã được khẳng định tại Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025. Giảm nghèo qua phương pháp giáo dục, đặc biệt là giáo dục nghề nghiệp được coi là cách làm căn cơ và bền vững.

Trao đổi với PV báo Dân Việt, ông Đào Trọng Độ, Trưởng phòng Giáo dục Chính quy, Vụ Giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên, Bộ GDĐT, chia sẻ trước việc ngày càng nhiều bạn trẻ quyết định chọn con đường học nghề. Theo ông Độ, trong bối cảnh hiện nay, yêu cầu về kỹ năng, tính hiệu quả là tất yếu thì học nghề là cách giúp các em đi vào thị trường lao động phù hợp với bản thân mình: "Học nghề mang lại thu nhập tương đối cao. Minh chứng là học sinh, sinh viên có thể kiếm tiền khi đang còn đi học và có việc làm khi chưa ra trường. Có những bạn học những nghề đơn giản nhưng với sự nỗ lực rèn luyện, phát triển đã có vị trí việc làm tốt hơn, thậm chí những bạn học đại học chưa chắc đã có được. Trong tương lai, nếu có nhu cầu, các bạn có thể học tập nâng cao bởi học tập là suốt đời".

Ông Độ cũng cho hay, giáo dục nghề nghiệp góp phần quan trọng phát triển nguồn nhân lực có tay nghề, tạo sinh kế, việc làm và giảm nghèo bền vững của đất nước.

Giáo dục nghề nghiệp và giảm nghèo bền vững có mối quan hệ chặt chẽ. Thứ nhất, giáo dục nghề nghiệp trang bị kiến thức, kỹ năng nghề và tác phong công nghiệp cho người lao động, giúp họ có khả năng tìm kiếm việc làm hoặc tự tạo việc làm, từ đó có thu nhập ổn định và thoát nghèo. Thứ hai, giáo dục nghề nghiệp góp phần nâng cao năng suất lao động và hiệu quả sản xuất, kinh doanh, tạo điều kiện để doanh nghiệp phát triển, qua đó tạo thêm việc làm và cơ hội thăng tiến cho người lao động.

Thứ ba, giáo dục nghề nghiệp góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động từ khu vực nông nghiệp năng suất thấp sang các khu vực công nghiệp và dịch vụ có năng suất và thu nhập cao hơn. Thứ tư, giáo dục nghề nghiệp khuyến khích tinh thần học tập suốt đời và nâng cao trình độ liên tục, giúp người lao động thích ứng với những thay đổi của thị trường lao động và duy trì khả năng tìm kiếm việc làm, tránh rơi vào tình trạng nghèo đói".

Thực tế, giáo dục nghề nghiệp đã đóng góp quan trọng vào công tác giảm nghèo bền vững ở Việt Nam thông qua việc: Nâng cao tỷ lệ lao động qua đào tạo. Tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ ngày càng tăng, đạt 27% năm 2023 và 28,1% trong quý II/2024, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Tạo việc làm cho người lao động: Người học sau khi tốt nghiệp các trình độ giáo dục nghề nghiệp có tỷ lệ có việc làm cao, dao động từ 70% đến trên 85% tùy theo ngành nghề và trình độ đào tạo.

Cải thiện thu nhập: Thu nhập của người lao động qua đào tạo nghề cao hơn đáng kể so với lao động chưa qua đào tạo. Theo Tổng cục Thống kê, thu nhập bình quân của người lao động quý II/2024 là 7,5 triệu đồng/tháng, tăng 490.000 đồng so với cùng kỳ năm 2023.

Chuyển dịch cơ cấu lao động: Giáo dục nghề nghiệp góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động từ khu vực nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, lao động có việc làm trong khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản năm 2023 giảm 0,9% so với năm trước, trong khi khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 1,5% và khu vực dịch vụ tăng 2,8%.

Hỗ trợ đối tượng yếu thế: Luật Giáo dục nghề nghiệp quy định nhiều chính sách hỗ trợ đối tượng chính sách, người dân tộc thiểu số, người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo trong tiếp cận giáo dục nghề nghiệp, bao gồm miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập và các chính sách tín dụng ưu đãi.

Giải pháp phát triển giáo dục nghề nghiệp trong thời gian tới

Bên cạnh những thành tựu, giáo dục nghề nghiệp ở Việt Nam vẫn còn một số hạn chế trong việc góp phần giảm nghèo bền vững như tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ còn thấp; Chênh lệch vùng miền trong tiếp cận giáo dục nghề nghiệp; Mô hình đào tạo chưa linh hoạt; Chất lượng đào tạo chưa đồng đều; Kết nối với thị trường lao động còn hạn chế; Nhận thức về giáo dục nghề nghiệp còn hạn chế.

Đại diện Vụ Giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên, Bộ GDĐT cho biết: Để phát triển giáo dục nghề nghiệp giúp giảm nghèo bền vững, cần triển khai đồng bộ các giải pháp về chính sách, mô hình đào tạo, kết nối đào tạo và thị trường lao động, hợp tác quốc tế. Đặc biệt, cần có những giải pháp đặc thù cho đối tượng nghèo, người dân tộc thiểu số và các vùng khó khăn.

Đối với Chính phủ: Ban hành chính sách ưu tiên đầu tư cho giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp ở vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; Hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ đào tạo nghề cho người nghèo, người dân tộc thiểu số, người khuyết tật và các đối tượng chính sách khác; Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chính sách, chương trình, dự án về giáo dục nghề nghiệp và giảm nghèo bền vững.

Đối với Bộ GDĐT: Rà soát, đánh giá và đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục nghề nghiệp và các văn bản hướng dẫn thi hành để khắc phục những bất cập, vướng mắc trong quá trình thực hiện; Đổi mới cơ chế quản lý, tổ chức và hoạt động của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp theo hướng tự chủ, tự chịu trách nhiệm; Tăng cường công tác dự báo nhu cầu lao động theo ngành nghề, vùng miền làm cơ sở cho định hướng đào tạo nghề.

Đối với các địa phương: Xây dựng và triển khai kế hoạch phát triển giáo dục nghề nghiệp gắn với giảm nghèo bền vững, phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội và nhu cầu phát triển của địa phương; Huy động nguồn lực địa phương và xã hội cho phát triển giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là đào tạo nghề cho người nghèo, người dân tộc thiểu số; Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân, đặc biệt là người nghèo, người dân tộc thiểu số tham gia học nghề, nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp.

Đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp: Đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo theo hướng tiếp cận năng lực và đáp ứng nhu cầu thị trường lao động; Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp trong đào tạo, thực tập và tuyển dụng người học sau tốt nghiệp; Phát triển các mô hình đào tạo đa dạng, linh hoạt, phù hợp với đặc điểm của từng nhóm đối tượng, trong đó có người nghèo, người dân tộc thiểu số.

Đối với doanh nghiệp: Tích cực tham gia vào quá trình đào tạo nghề, cung cấp thông tin về nhu cầu lao động, tham gia xây dựng chương trình đào tạo, tiếp nhận người học thực tập và tuyển dụng người học sau tốt nghiệp: Hỗ trợ kinh phí, trang thiết bị đào tạo cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là đào tạo nghề cho người nghèo, người dân tộc thiểu số: Xây dựng kế hoạch sử dụng, đào tạo, đào tạo lại và nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp cho người lao động.

"Phát triển giáo dục nghề nghiệp giúp giảm nghèo bền vững là một nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Với sự quan tâm, đầu tư đúng mức và triển khai đồng bộ các giải pháp, giáo dục nghề nghiệp sẽ đóng góp tích cực vào công cuộc giảm nghèo bền vững ở Việt Nam trong thời gian tới", đại diện Vụ Giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên, Bộ GDĐT nhấn mạnh.

Kinh nghiệm quốc tế về phát triển giáo dục nghề nghiệp giúp giảm nghèo bền vững

Nhiều quốc gia trên thế giới đã thành công trong việc phát triển giáo dục nghề nghiệp để giảm nghèo. Dưới đây là một số mô hình điển hình:

Mô hình đào tạo kép (dual training) của Đức: Kết hợp giữa học tập tại trường và học tập tại doanh nghiệp, giúp người học tiếp cận thực tế sản xuất và có cơ hội việc làm cao sau tốt nghiệp.

Mô hình giáo dục nghề nghiệp gắn với phát triển cộng đồng của Singapore: Tập trung vào đào tạo kỹ năng phù hợp với nhu cầu thị trường, có các chương trình đặc biệt cho đối tượng yếu thế, kết hợp với hệ thống tư vấn hướng nghiệp và hỗ trợ tìm việc hiệu quả.

Mô hình hợp tác công-tư trong giáo dục nghề nghiệp của Hàn Quốc: Doanh nghiệp tham gia xây dựng chương trình đào tạo, cung cấp thiết bị, giảng viên và cam kết tuyển dụng sau tốt nghiệp.

Mô hình đào tạo nghề cho người dân tộc thiểu số ở Thái Lan: Đào tạo nghề gắn với đặc thù văn hóa, điều kiện kinh tế địa phương và khuyến khích phát triển các nghề truyền thống.

×