Ngày hôm qua, 19/5, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an (C01) ra quyết định khởi tố, bắt tạm giam Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên (27 tuổi, trú tại TP.HCM, Hoa hậu Hòa bình quốc tế năm 2021 - NV) để điều tra tội lừa dối khách hàng quy định tại khoản 2 điều 198 Bộ luật Hình sự. Đây là kết quả của việc mở rộng điều tra vụ án sản xuất hàng giả là thực phẩm và lừa dối người tiêu dùng liên quan đến Công ty cổ phần Asia Life và Công ty cổ phần Chị Em Rọt.

Cùng với Thùy Tiên, Văn phòng Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an cũng khởi tố thêm 5 bị can khác về tội "sản xuất hàng giả là thực phẩm". Trước đó, các cá nhân nổi tiếng trên mạng xã hội là Quang Linh Vlogs và Hằng Du mục cũng đã bị khởi tố, bắt tạm giam trong cùng vụ việc.

Đáng chú ý là ngày 13/5, nguyên cục trưởng Cục An toàn thực phẩm Nguyễn Thanh Phong cùng 4 cán bộ khác của Cục này bị khởi tố với cáo buộc có hành vi sai phạm, liên quan đường dây sản xuất và buôn bán hàng trăm tấn thực phẩm chức năng giả...

Hay cách đây không lâu, việc cơ quan chức năng phát hiện gần 600 mặt hàng sữa giả do Công ty CP Dược quốc tế Rance Pharma và Công ty CP Dược dinh dưỡng Hacofood Group sản xuất là một vụ việc rất nghiêm trọng. Các sản phẩm này bao gồm sữa bột dành cho người tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non và phụ nữ mang thai, với tổng số tiền thu lợi bất chính lên tới gần 500 tỷ đồng.

Những vụ việc khác có thể kể đến như vụ Công ty TNHH Hirbitech sử dụng kết quả thử nghiệm giả mạo để đưa thực phẩm bảo vệ sức khỏe ra thị trường, vụ sản xuất và buôn bán thuốc giả tại nhiều địa phương do Công an tỉnh Thanh Hóa triệt phá...

Điều đáng ngại là nhiều sản phẩm giả được một số người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội, những người có chuyên môn như bác sĩ, dược sĩ, cán bộ nghỉ hưu... trực tiếp tham gia quảng bá, tiếp thị. Sự tiếp tay này cùng với sự tiện lợi của thương mại điện tử đã giúp các sản phẩm giả đến tay người tiêu dùng một cách dễ dàng và gây ra thiệt hại khôn lường.

Theo Nghị định 15/2018/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật An toàn thực phẩm, doanh nghiệp được trao quyền để tự công bố chất lượng sản phẩm đối với hầu hết các loại thực phẩm do họ sản xuất mà không cần cơ quan chức năng thẩm định trước. Việc tự công bố có thể thực hiện thông qua phương tiện thông tin đại chúng, trang thông tin điện tử của cơ sở hoặc niêm yết tại trụ sở của cơ sở sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, sự thông thoáng này đã bị một số đối tượng lợi dụng.

Cần phải khẳng định lại rằng, tinh thần của Nghị định 15/2018/NĐ-CP là đúng và tương đồng với chính sách quản lý hiện đại theo cơ chế để doanh nghiệp tự công bố và cơ quan quản lý hậu kiểm mà nhiều nước áp dụng, như Bộ Y tế và các chuyên gia đề cập. Các doanh nghiệp được cởi trói về cơ chế, từ đó thúc đẩy sản xuất, kinh doanh.

Chính sách thông thoáng trong quản lý doanh nghiệp được khẳng định một lần nữa trong thời gian gần đây khi Chính phủ đặt mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% điều kiện đầu tư, kinh doanh và chi phí thủ tục hành chính. Đặc biệt hơn cả là Nghị quyết 68 mà Bộ Chính trị mới ban hành – một nghị quyết được coi như nền tảng và là sự bắt đầu cho cuộc cách mạng thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển

Như vậy, vấn đề chính nằm ở cách thức tiến hành và con người của lực lượng thực thi công vụ trong quá trình hậu kiểm chứ không phải do chính sách thông thoáng của nhà nước. Trên diễn đàn Quốc hội và báo chí, đại diện các cơ quan chức năng và ĐBQH đã nhắc đến tình trạng thiếu kinh phí và thiếu nhân lực để tiến hành thanh tra, kiểm tra. Bên cạnh đó còn là sự chồng chéo dẫn đến tình trạng “cha chung không ai khóc”, hoặc có khoảng trống về trách nhiệm giữa các bộ chuyên ngành cùng với các địa phương trong việc thanh tra, kiểm tra sản phẩm bán trên thị trường.

Việc sửa đổi Nghị định 15 để khắc phục những tồn tại trên đã các cơ quan chức năng và dư luận đặt ra. Theo cá nhân tôi, sửa đổi nghị định cần tránh đi theo hướng cực đoan hóa việc quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp bằng cách siết chặt theo kiểu “không quản được thì cấm”. 

Nếu làm theo cách này sẽ đi ngược lại tinh thần đổi mới, cắt giảm điều kiện đầu tư, kinh doanh và chi phí thủ tục hành chính nhằm khuyến khích, thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển của Đảng và Nhà nước ta. Khi đó, những doanh nghiệp làm ăn chân chính sẽ bị ảnh hưởng, và mục tiêu tăng trưởng hai con số của nền kinh tế nước ta trong những năm tới đây khó đạt được.

Cán bộ thực thi công vụ hoàn toàn có thể bị các doanh nghiệp sản xuất hàng giả mua chuộc để thao túng, vô hiệu hóa như trường hợp cựu Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm. Ngược lại, cán bộ thực thi công vụ cũng có thể lợi dụng quyền thanh tra, kiểm tra để vòi vĩnh doanh nghiệp.

Như vậy, về mặt quản lý con người thực thi công vụ, các cơ quan chức năng cần có thêm biện pháp để hạn chế việc cán bộ bị doanh nghiệp thao túng, hoặc ngược lại, cán bộ lạm quyền để thao túng doanh nghiệp.

Trong khi thảo luận về dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV đang diễn ra, nhiều ĐBQH cũng nói đến tính hình thức và ít tác dụng của hoạt động thanh tra định kỳ. Do hoạt động này được thực hiện theo kế hoạch, và doanh nghiệp biết trước kế hoạch nên có sự chuẩn bị để đối phó, khiến đoàn thanh tra khó phát hiện được các sai phạm.

Từ góc độ một người tiêu dùng, tôi cũng hoàn toàn chia sẻ với ý kiến của các chuyên gia khi cho rằng cần có chính sách để khuyến khích, tạo điều kiện cho người tiêu dùng tự mang sản phẩm đi kiểm nghiệm tại các đơn vị được cơ quan chức năng cấp phép khi có nghi ngờ về sản phẩm mình tiêu dùng.

Nếu phát hiện sản phẩm có thành phần, hàm lượng, công dụng không như doanh nghiệp công bố trên bao bì hoặc có chất độc, chất cấm..., người tiêu dùng có quyền khởi kiện doanh nghiệp. Hình phạt thật nặng dành cho các doanh nghiệp vi phạm sẽ đảm bảo tính răn đe và giáo dục. Ngoài việc nộp phạt vào ngân sách nhà nước, doanh nghiệp vi phạm đồng thời phải bồi thường cho người tiêu dùng khởi kiện. Đây là một thực tế mà nhiều nước phát triển đang áp dụng.

Tôi không mong mình mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng. Nhưng nếu chẳng may mua phải, tôi mong là lúc đó Nghị định 15 cùng các văn bản pháp lý liên quan đã được sửa đổi theo hướng chặt chẽ hơn, để tôi và những người tiêu dùng khác có thể khởi kiện doanh nghiệp làm ăn gian dối.

Nhưng lý tưởng hơn cả là không có doanh nghiệp nào làm ăn gian dối để bị khởi kiện, không có cô Hoa hậu, ông Cục trưởng nào nữa bị bắt vì tiếp tay cho doanh nghiệp sai phạm, gian dối với khách hàng...

×