Không tiêu hết tiền, hàng chục nghìn tỷ vốn ODA bị "trả lại", Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nói gì?

Từ năm 2020 đến nay, đã xuất hiện tình trạng Bộ, cơ quan trung ương và địa phương có văn bản đề nghị "trả lại" kế hoạch đầu tư vốn ngân sách trung ương, nhất là vốn ODA do không giải ngân được và xu hướng này ngày càng gia tăng. Năm 2020 là trên 14.000 tỷ đồng, năm 2021 là trên 20.000 tỷ đồng.

Một số đại biểu Quốc hội đã đề nghị làm rõ việc một số Bộ, ngành, cơ quan trung ương xin giảm, điều chỉnh giảm kế hoạch đầu tư công năm 2022, đặc biệt là việc xin giảm với tỷ lệ quá lớn.

Không có khái niệm "trả lại"

Giải trình, làm rõ ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, theo quy định hiện hành, không có khái niệm "trả lại" kế hoạch vốn. Thực chất, đây là quy trình điều chỉnh kế hoạch vốn đầu tư công hằng năm theo quy định của Luật Đầu tư công.

Trong đó, những Bộ, cơ quan trung ương, địa phương có điều chỉnh giảm kế hoạch vốn và được quen gọi là "trả lại" kế hoạch vốn.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, để thực hiện được việc điều chỉnh kế hoạch vốn thì phải đáp ứng điều kiện có nơi tăng phải có nơi giảm để không làm thay đổi tổng mức vốn kế hoạch hằng năm đã được Quốc hội thông qua.

"Đây là một điều cần chú ý, cho thấy còn có những nút thắt trong hoạt động đầu tư công chưa được giải quyết hiệu quả, gây ra nhiều hệ lụy và tạo áp lực bố trí kế hoạch vốn cho các năm sau rất lớn khi các năm trước không giải ngân được", Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng trả lời các đại biểu Quốc hội.

Theo Bộ trưởng, số vốn kế hoạch đã bố trí nếu không được giải ngân hết sẽ bị hủy dự toán theo quy định và đòi hỏi các Bộ ngành phải bố trí bổ sung bằng kế hoạch vốn năm sau để dự án được triển khai liên tục. Điều này sẽ tác động không chỉ tới công tác lập kế hoạch mà còn tác động tới khả năng hoàn thành dự án, kéo dài thời gian, chậm tiến độ, không phát huy hiệu quả đầu tư, lãng phí cơ hội và nguồn lực...

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nói gì?

Các đại biểu cũng đề nghị xem xét nghiêm túc tình trạng nhiều địa phương, Bộ, đề nghị được trả lại vốn ODA, cần đánh giá lại tính hợp lý của việc huy động, tránh lãng phí, tạo gánh nặng về nợ công mà không mang lại hiệu quả thực tế.

Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc thừa nhận, đúng như ý kiến đại biểu Quốc hội đã nêu, thời gian qua, nhiều địa phương, Bộ, ngành đề nghị được trả lại kế hoạch vốn ODA đã giao không có khối lượng hoàn thành để hoàn chỉnh hồ sơ giải ngân.

Tuy nhiên, cá biệt cũng có trường hợp đề nghị thôi không sử dụng vốn vay ODA, vay ưu đãi do vướng mắc trong quá trình lập dự án đầu tư.

Tổng hợp sơ bộ, các nguyên nhân được các Bộ, ngành, địa phương đưa ra gồm:

Thứ nhất, cơ quan chủ quản nhận thấy không thể đáp ứng các điều kiện sử dụng vốn khi trao đổi với nhà tài trợ.

Hai là, vốn vay nước ngoài có điều kiện vay (lãi suất vay cao, thời hạn vay ngắn) không phù hợp với tính chất dự án.

Ba là, dự án không còn thuộc diện ưu tiên của địa phương, Bộ ngành.

Bốn là, thời gian chuẩn bị đầu tư của dự án dài (do các vướng mắc về thủ tục phê duyệt giải phóng mặt bằng,…

Năm là, thời gian hoàn thành các thủ tục trong và ngoài nước để sử dụng vốn quá lâu, không đảm bảo đáp ứng tính cấp bách của dự án nên chuyển sang sử dụng nguồn vốn khác.

Trước tình hình trên, Bộ Tài chính đã tổ chức nhiều cuộc họp với các Bộ, ngành, địa phương, trên cơ sở đó, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và khuyến nghị các cơ quan chủ quản cần nghiên cứu kỹ về tính chất, điều kiện và các thủ tục của nguồn vốn đề nghị huy động ngay từ giai đoạn đề xuất sử dụng vốn ODA, vay ưu đãi, đánh giá tính phù hợp của nguồn vốn đề xuất với dự án dự kiến đầu tư, khả năng đáp ứng các điều kiện sử dụng vốn.

Trường hợp có những yếu tố không khả thi, đề nghị không đề xuất sử dụng (không huy động) để tránh lãng phí thời gian, kinh phí xây dựng dự án cũng như tạo gánh nặng nợ công khi vay vốn.

"Để đảm bảo hiệu quả việc sử dụng vốn ODA, vay ưu đãi trong thời gian tới, Chính phủ sẽ chỉ đạo cơ quan chủ quản dự án là các Bộ, địa phương phải chịu trách nhiệm xây dựng dự án, dự kiến nguồn vốn huy động phù hợp với dự án và triển khai thực hiện, khắc phục tình trạng trả lại vốn như thời gian qua", Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho hay.

×