“Ma trận” thuốc, thực phẩm chức năng giả gây nguy hại sức khoẻ

Mới đây, Phòng cảnh sát kinh tế, Công an Hà Nội vừa triệt phá ổ nhóm sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc và thực phẩm chức năng giả do Phạm Ngọc Tiến và Đoàn Thị Nguyệt trú số 1, liền kề 11, khu đô thị Xa La, phường Phúc La, quận Hà Đông, Hà Nội cầm đầu.

Bản thân là dược sĩ nên Tiến tự tạo ra công thức của các sản phẩm, sau đó mua vật liệu trong nước giao cho nhân viên không có trình độ, bằng cấp tự phối trộn thành viên nang và đóng gói thành các sản phẩm có nguồn gốc nước ngoài là thực phẩm chức năng, và thiết bị y tế... Mặt khác các nghi phạm vẫn duy trì việc nhập khẩu.

Các nghi phạm khai nhận đã sản xuất, buôn bán hàng giả từ năm 2020, bán trên tất cả các hiệu thuốc, bệnh viện rải rác trên toàn quốc. Tất cả các nhãn mác trên sản phẩm này đều được ghi bằng tiếng nước ngoài, thể hiện hàng hóa có nguồn gốc xuất xứ từ nước ngoài (Tây Ban Nha, Pháp, Mỹ...).

Mở rộng xác minh xác định, các công ty của Tiến và Nguyệt đã xuất bán hàng hóa cho hàng trăm đơn vị, tổ chức, cá nhân trên toàn quốc. Phòng PC03 đã tổ chức thu hồi tại nhiều tỉnh thành với nhiều loại mẫu mã sản phẩm khác nhau. Các đối tượng nhằm vào lượng khách hàng chủ yếu người già, trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai. Đây là vụ án lớn nhất từ trước tới nay về hàng giả, hàng nhái, điều này khiến dư luận vô cùng hoang mang và lo lắng.

Về vấn đề này, bác sĩ Vũ Hoài Nam, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Hữu Nghị cho rằng, thuốc giả hay thực phẩm chức năng giả là những sản phẩm không đảm bảo chất lượng, có giá tiền cao hơn giá trị thực và đặc biệt, thành phần không đảm bảo, lẫn nhiều các tạp chất. Ngoài ra, các sản phẩm giả còn dễ nhiễm khuẩn vì không được sản xuất trong dây chuyền chuyên nghiệp và được kiểm định đầy đủ.

Bác sĩ Nam cho hay, khi sử dụng các loại sản phẩm giả này, cơ thể không nhận đủ các chất dinh dưỡng, các tác dụng mong muốn, nguy cơ nhiễm khuẩn đường tiêu hoá cao. Đồng thời cũng dễ bị nhiễm độc bởi các nguyên liệu để sản xuất nên có tồn dư kháng sinh cao.

“Ở người cao tuổi, các chức năng gan, thận dễ bị ảnh hưởng bởi các chế phẩm, hoá chất và sản phẩm nhiễm khuẩn. Do đó việc sử dụng thực phẩm chức năng cần phải cân nhắc kỹ lưỡng, có sự tư vấn của các chuyên gia đáng tin cậy. Hạn chế sử dụng các loại thực phẩm hoặc chế phẩm không rõ nguồn gốc và không được tư vấn bởi chuyên gia có uy tín. Đã từng có người cao tuổi mắc bệnh nền dung nạp các thực phẩm chức năng trôi nổi dẫn đến suy gian, suy thận”, bác sĩ Nam nhấn mạnh.

"Vũ khí giết người thầm lặng” mang tên thuốc, thực phẩm chức năng giả

Trao đổi với PV Dân Việt, bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Trung tâm Nhiệt đới Việt-Nga, Bộ Quốc phòng cho hay, thuốc kê đơn (loại dược phẩm đòi hỏi chỉ định nghiêm ngặt của bác sĩ) đang bị làm giả với mức độ ngày càng tinh vi tại Việt Nam.

Theo Luật Dược 2016, thuốc giả là những sản phẩm không có hoạt chất, sai hoạt chất, sai liều lượng, hoặc giả mạo nhà sản xuất. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xếp thuốc giả là “vũ khí giết người thầm lặng” tại các quốc gia có hệ thống quản lý còn nhiều kẽ hở. Việt Nam không nằm ngoài xu hướng đó.

Bác sĩ Hoàng cho biết, có nhiều hậu quả nguy hiểm từ tân dược giả. Hậu quả trực tiếp phổ biến với người bệnh là thất bại điều trị. Đặc biệt, các bệnh lý nguy cấp như nhiễm khuẩn, tim mạch, ung thư, việc bỏ lỡ thời điểm vàng vì dùng thuốc giả đồng nghĩa với mất cơ hội sống.

“Người bệnh có thể đối diện với tình trạng ngộ độc, dị ứng do nhiều thuốc giả chứa tạp chất nguy hiểm, gây tổn thương gan, thận, tim mạch hoặc phản ứng phản vệ, có thể gây tử vong. Sản xuất trong điều kiện mất vệ sinh, thuốc giả dạng tiêm hoặc vaccine có thể gây nhiễm trùng toàn thân. Bên cạnh đó, tình trạng người bệnh tử vong sau khi dùng thuốc giả đã được ghi nhận và có thể bị xử lý hình sự ở mức cao nhất – tử hình”, bác sĩ Hoàng cảnh báo.

Ngoài ra, bác sĩ Hoàng cho hay, hậu quả gián tiếp của thuốc giả chính là tình trạng kháng kháng sinh, tăng chi phí điều trị, kéo dài thời gian điều trị. Thuốc kháng sinh giả khiến vi khuẩn không bị tiêu diệt hoàn toàn, thúc đẩy khả năng đề kháng. Đây là cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu.

"Sự hiện diện của thuốc giả tạo ra vòng xoáy: thất bại điều trị - biến chứng - chi phí điều trị cao hơn - gánh nặng cho hệ thống y tế và nguy cơ tử vong gia tăng", bác sĩ Hoàng nhấn mạnh.

Thuốc tân dược giả còn tác động rất lớn đến ngành dược và quốc gia, đặc biệt với hệ thống y tế sẽ tăng chi phí điều trị do phải xử lý biến chứng; lãng phí nguồn lực từ giường bệnh, nhân lực, thuốc men; tăng chi phí kiểm nghiệm, điều tra cho cơ quan quản lý.

“Hệ lụy xã hội quan trọng nhất là người dân mất lòng tin vào ngành y tế. Ngay cả thuốc được kê bởi bác sĩ cũng bị nghi ngờ. Bác sĩ, dược sĩ bị nghi ngờ thiếu trách nhiệm hoặc thông đồng”, bác sĩ Hoàng chia sẻ.

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Trần Tuấn Anh, Giám đốc Công ty luật Minh Bạch cho biết, hiện khung hình phạt việc sản xuất, kinh doanh thuốc giả rất nghiêm ngặt. Theo Luật Dược 2016, cấm tuyệt đối kinh doanh thuốc giả, thuốc không có giấy phép, thuốc chưa đăng ký lưu hành, hoặc bán thuốc kê đơn không có đơn.

Điều 194, Bộ luật Hình sự cũng Quy định các mức hình phạt cao nhất với tội sản xuất, buôn bán thuốc giả (Cá nhân: Từ 2 năm tù đến tử hình; Pháp nhân: Phạt tiền từ 1–20 tỷ đồng, đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn; Chế tài hành chính: Phạt tiền đến 140 triệu đồng cho các hành vi chưa đến mức truy cứu hình sự).

"Hình phạt rất nghiêm nhưng các đường dây thuốc giả vẫn tồn tại dai dẳng, đặc biệt trên không gian mạng. Điều này cho thấy rào cản lớn không nằm ở khung luật mà ở năng lực thực thi, khả năng phát hiện và phối hợp liên ngành", luật sư Tuấn Anh nêu.

Do đó, luật sư Tuấn Anh cho rằng, để giải quyết vấn đề này, cần phải có giải pháp toàn diện từ pháp lý, công nghệ đến cộng đồng. Theo đó, cần phải siết chặt kiểm soát thuốc kê đơn; rà soát quy định về bán thuốc trực tuyến; minh bạch hóa quy trình cấp phép và quản lý giá. Để nâng cao năng lực thực thi, cần phải đào tạo lực lượng chức năng có trình độ; tăng cường phối hợp liên ngành và quốc tế. Đặc biệt, cần phải xử lý nghiêm minh, công khai các vụ việc lớn để răn đe các đối tượng.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ như áp dụng mã hóa truy xuất nguồn gốc, blockchain, QR code; phát triển cơ sở dữ liệu quốc gia về thuốc lưu hành; dùng trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu để giám sát thị trường.

Đồng quan điểm trên, bác sĩ Hoàng cũng khuyến cáo, dược sĩ và bác sĩ là hàng rào đầu tiên phát hiện thuốc giả, do đó cần chủ động tư vấn, báo cáo nghi ngờ, hướng dẫn người bệnh.

“Thuốc giả kê đơn không chỉ là mối đe dọa cho từng cá nhân, mà còn cho sức khỏe cộng đồng, sự phát triển của ngành dược và uy tín quốc gia. Cuộc chiến chống lại vấn nạn này không thể thành công nếu thiếu sự đồng lòng từ Chính phủ, cơ quan chức năng, đội ngũ y tế và chính người dân”, bác sĩ Hoàng nhấn mạnh.

Ngày 17/5, Bộ Y tế đã có văn bản gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương mở đợt cao điểm đấu tranh ngăn chặn phòng chống thuốc giả, sữa giả, thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả...

Theo đó, các tỉnh, thành mở đợt tấn công cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tội phạm buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, vi phạm bản quyền, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ từ ngày 15/5 - 15/6/2025 theo đúng yêu cầu của Công điện số 65/CĐ-TTg đối với các sản phẩm thuốc, thuốc có nguồn gốc từ dược liệu, mỹ phẩm, thực phẩm, thiết bị y tế, hóa chất diệt côn trùng, diệt khuẩn dùng trong gia dụng và y tế. Báo cáo kết quả thực hiện về Bộ Y tế trước ngày 20/6/2025 để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

×