OCOP và du lịch nông thôn: Động lực mới cho kinh tế nông thôn bền vững giai đoạn 2026-2030

OCOP – Từ sản phẩm địa phương đến thương hiệu quốc gia

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến tháng 9/2025, cả nước có 17.316 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên, tăng hơn 8.400 sản phẩm so với năm 2022, vượt 1,68 lần chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao. Trong đó, 72,1% sản phẩm đạt 3 sao, 27,1% đạt 4 sao, và 126 sản phẩm đạt 5 sao cấp quốc gia.

Các địa phương dẫn đầu gồm: vùng Đồng bằng sông Hồng chiếm 32,3% tổng số sản phẩm, Đồng bằng sông Cửu Long chiếm 22,2%, Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên chiếm 18%. Những con số này khẳng định sức lan tỏa mạnh mẽ của phong trào OCOP từ miền núi, trung du đến đồng bằng và hải đảo.

OCOP không chỉ nhiều về lượng, mà còn chuyển biến rõ về chất. Nhóm sản phẩm thực phẩm chiếm 78,3%, tiếp đến là thủ công mỹ nghệ 9,1% và đồ uống 8,3%. Nhiều sản phẩm đã trở thành thương hiệu quốc gia, như: chè Thái Nguyên, cà phê Đắk Lắk, nước mắm Phú Quốc, mật ong Nghệ An, bưởi Đoan Hùng (Phú Thọ), và các sản phẩm dệt thổ cẩm của đồng bào vùng cao.

Đặc biệt, hiện nay có 9.345 chủ thể OCOP hiện đang hoạt động, tăng hơn 6.900 chủ thể so với năm 2020. Trong đó, hơn 3.000 hợp tác xã (chiếm 32,9%) đã mạnh dạn đầu tư công nghệ, đổi mới quản trị, gắn kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ, góp phần hình thành các chuỗi giá trị nông sản vùng. Nhiều hợp tác xã như HTX Chè Hảo Đạt (Thái Nguyên), HTX Nông sản Đồng Phú (Bắc Giang), HTX Mật ong Cát Hải (Hải Phòng) đã trở thành điển hình tiêu biểu trong phát triển sản phẩm OCOP gắn du lịch cộng đồng.

Sản phẩm OCOP ngày càng được người tiêu dùng tin tưởng và lựa chọn. Theo khảo sát của Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, 60,7% chủ thể OCOP có doanh thu tăng bình quân 17,6%/năm, 55,6% sản phẩm có giá bán tăng trung bình 12,2%, và 48,3% chủ thể xây dựng được vùng nguyên liệu ổn định. Điều này chứng minh chương trình OCOP đã đi vào chiều sâu, tạo tác động thực chất đến đời sống kinh tế – xã hội ở nông thôn.

Đáng chú ý, Chương trình OCOP đã thu hút phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số chiếm gần 40% chủ thể OCOP, đặc biệt tại vùng Bắc Trung Bộ và miền núi phía Bắc. Nhiều phụ nữ trở thành “doanh nhân nông thôn”, mạnh dạn đổi mới sản xuất, ứng dụng thương mại điện tử, khẳng định vai trò trong kinh tế gia đình và cộng đồng.

Bên cạnh đó, công tác quảng bá, xúc tiến thương mại được đẩy mạnh. Hơn 674 điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP được hình thành trên cả nước – tăng hơn 4,5 lần so với năm 2020. Các hội chợ, diễn đàn như Diễn đàn kết nối sản phẩm OCOP vùng ĐBSCL, Hội chợ đặc sản vùng miền, OCOPEX – Hội chợ xuất khẩu OCOP Việt Nam… trở thành “cầu nối” giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng, giúp sản phẩm OCOP Việt Nam từng bước vươn ra thị trường quốc tế.

Du lịch nông thôn – hướng đi mới trong phát triển sinh kế xanh

Không chỉ dừng ở sản phẩm, chương trình phát triển du lịch nông thôn (giai đoạn 2021-2025) đã mở ra một hướng đi mới trong khai thác đa giá trị của nông nghiệp – văn hóa – sinh thái – dịch vụ.

Ông Ngô Trường Sơn, Chánh Văn phòng điều phối Nông thôn mới Trung ương cho biết, đến nay hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đã hình thành, tăng 1,6 lần so với năm 2021. Trong đó, gần 400 điểm được UBND tỉnh công nhận theo Luật Du lịch; hơn 200 sản phẩm du lịch cộng đồng đạt chứng nhận OCOP 3 sao trở lên, và 2 sản phẩm du lịch nông thôn đầu tiên đạt chuẩn 5 sao quốc gia.

Các mô hình tiêu biểu trải dài trên khắp vùng miền như: Mô hình Du lịch cộng đồng người Dao đỏ gắn với chè Shan tuyết và ruộng bậc thang (Tuyên Quang); Hello Mù Cang Chải (Lào Cai) với điểm nổi bật với trải nghiệm “mùa vàng” gắn sản phẩm OCOP từ nếp Tan; Làng văn hóa Thái Hải (Thái Nguyên) là sự kết hợp nghỉ dưỡng, ẩm thực, trà đặc sản; Làng rau Trà Quế, làng gốm Thanh Hà (Đà Nẵng) thu hút hàng nghìn du khách trong và ngoài nước mỗi năm; mô hình du lịch sinh thái miệt vườn, làng hoa Sa Đéc (Đồng Tháp), tour rừng ngập mặn U Minh Hạ (Cà Mau).

Những mô hình này không chỉ tạo điểm đến hấp dẫn, mà còn tăng thu nhập cho người dân 25-40%, góp phần giữ chân lao động trẻ ở nông thôn. Người dân tham gia làm du lịch trở thành “đại sứ văn hóa”, giới thiệu ẩm thực, nghề truyền thống, sản phẩm OCOP của địa phương tới du khách.

Song hành với phát triển mô hình, công tác truyền thông được chú trọng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát triển kênh quảng bá du lịch nông thôn Việt Nam trên TikTok, lan tỏa mạnh mẽ hình ảnh nông thôn hiện đại, thân thiện và sáng tạo.

Nhờ đó, du lịch nông thôn Việt Nam đang chuyển mình từ hoạt động phụ trợ trở thành một ngành kinh tế quan trọng, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập, bảo tồn văn hóa và môi trường sinh thái.

OCOP là chương trình đúng và trúng tác động lớn đến phát triển kinh tế - xã hội.

Chương trình OCOP và du lịch nông thôn đã và đang từng bước "đánh thức" những giá trị văn hóa bản địa, cảnh quan sinh thái đặc sắc của các vùng quê. Nhiều mô hình kết hợp giữa trải nghiệm, tiêu thụ sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn đã được triển khai, từng bước hình thành một hệ sinh thái kinh tế nông thôn "đa giá trị".

Ông Nguyễn Văn Công – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh cho biết: Khởi đầu chương trình OCOP tỉnh Quảng Ninh có 40 tổ chức kinh tế tham gia, đến nay đã có 180 tổ chức kinh tế và cơ sở sản xuất trực tiếp tham gia chương trình OCOP (48 doanh nghiệp, 70 hợp tác xã và 62 hộ sản xuất). Phần lớn các mô hình kinh tế này đề có sự liên kết chặt chẽ giữa sản xuất và tiêu thụ nông sản, tạo công ăn việc làm cho lao động địa phương, góp phần hình thành chuỗi giá trị sản phẩm và lan tỏa tinh thần khởi nghiệp bền vững từ cộng đồng.

Đặc biệt thông qua chương trình sản phẩm được phát triển từ thấp đến cao, từng bước được hoàn thiện, đảm bảo tiêu chuẩn cao về an toàn thực phẩm, mẫu mã, được người tiêu dùng đón nhận rất tích cực. 100% sản phẩm OCOP của tỉnh được dán tem địa tử hoặc có mã số, mã vạch và có mặt thường xuyên trong hệ thống BigC, Vinmart…

"Chương trình OCOP tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021 – 2025 đã góp phần thúc đẩy tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. Phát huy tối đa sức sáng tạo của cộng đồng trong phát triển sản phẩm OCOP, làm thay đổi tập quán canh tác, từ chỗ phải tuyên truyền, vận động hướng dẫn đến nay người dân đã chủ động đầu tư phát triển sản xuất, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, hoàn thiện sản phẩm", ông Công cho biết thêm.

Còn tại tỉnh Thái Nguyên, hiện đã có 561 sản phẩm OCOP, trong đó 10 sản phẩm đạt 5 sao cấp quốc gia (đứng thứ 3 cả nước), 113 sản phẩm đạt 4 sao.

“Có thể khẳng định Chương trình OCOP đã khơi dậy tiềm năng, thế mạnh của địa phương về sản phẩm đặc sản, ngành nghề nông thôn; bảo tồn và phát triển nhiều làng nghề truyền thống; quy hoạch được các vùng nguyên liệu đặc sản địa phương; thúc đẩy hướng phát triển sinh kế ở những vùng đặc biệt khó khăn và các nhóm yếu thế” - ông Nguyễn Mỹ Hải - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thái Nguyên khẳng định.

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam: "OCOP không chỉ là sản phẩm kinh tế, mà là kết tinh của văn hóa, bản sắc và tri thức bản địa. Chúng ta không chạy theo số lượng mà hướng tới chất lượng và giá trị đa chiều”.

Những tồn tại cần khắc phục

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, chương trình OCOP vẫn còn một số tồn tại. Theo ông Ngô Trường Sơn – Chánh Văn phòng điều phối Nông thôn mới Trung ương một số hạn chế của chương trình OCOP đó là: Năng lực chủ thể OCOP còn hạn chế về vốn, quản trị, marketing và thị trường; quy mô sản xuất nhỏ, thiếu liên kết doanh nghiệp. Chất lượng sản phẩm chưa đồng đều, thương hiệu yếu, quản lý sau công nhận còn lỏng lẻo, xúc tiến thương mại chưa gắn với văn hóa, du lịch địa phương.

Đối với chương trình phát triển du lịch nông nghiệp, công tác quy hoạch du lịch nông thôn còn thiếu trọng tâm, nhiều mô hình nhỏ lẻ, tự phát, trùng lặp. Sản phẩm du lịch đơn điệu, thiếu bản sắc, ít đổi mới; dịch vụ chưa đáp ứng yêu cầu. Hoạt động kết nối, liên kết điểm, tuyến, đặc biệt liên tỉnh, liên vùng còn hạn chế.

Nguyên nhân của những tồn tại này nằm ở một số địa phương chưa quan tâm đúng mức, còn chạy theo thành tích; chủ thể OCOP phụ thuộc tư vấn, thiếu chủ động. Cán bộ quản lý, tư vấn yếu và thiếu; chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ, chưa gắn phát triển sản phẩm với chuỗi giá trị, vùng nguyên liệu và văn hóa địa phương.

Ông Nguyễn Mỹ Hải - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thái Nguyên cho rằng, cần thẳng thắn nhìn nhận công tác truyền thông về chương trình còn hạn chế, đặc biệt là truyền thông đến người tiêu công dùng; Việc khai thác tiềm năng thế mạnh của mỗi địa phương, vùng miền chưa đạt như kỳ vọng và tiềm năng; bộ tiêu chí còn quá nhiều tiêu chí định tính, chưa phù hợp; số sản phẩm tăng nhanh nhưng kém bền vững.

Đặc biệt công tác xúc tiến thương mại còn manh mún, thiếu đồng bộ, còn lúng túng chưa tạo được điểm nhấn nổi trội và đặc sắc; công tác quản lý, giám sát chất lượng sản phẩm sau đánh giá xếp hạng còn hạn chế….

Giai đoạn 2026-2030: OCOP cần được thực hiện hiệu quả, thiết thực, mang lại giá trị thực sự cho người dân

Tại Hội nghị đánh giá phát triển sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn giai đoạn 2021-2025, định hướng 2026-2030, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng chia sẻ: Chúng ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới của đất nước, với yêu cầu đổi mới mạnh mẽ hơn. Do đó, các chương trình OCOP cần được thực hiện hiệu quả, thiết thực, mang lại giá trị thực sự cho người dân.

Theo định hướng của Trung ương Đảng và Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội đất nước, đặc biệt là vùng nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số, chúng ta cần coi trọng đổi mới sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ để nâng cao năng suất, chất lượng, đời sống người dân nông thôn.

Trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng cơ chế chính sách cho hai nhóm sản phẩm chủ đạo là OCOP và du lịch nông thôn. Đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, truy xuất nguồn gốc, thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm trên sàn thương mại điện tử và phối hợp truyền thông quảng bá, lan tỏa giá trị sản phẩm OCOP Việt Nam.

Đồng thời, xây dựng kế hoạch phát triển OCOP và du lịch nông thôn giai đoạn 2026–2030, gắn với chương trình nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển vùng dân tộc thiểu số.

"Bộ Nông nghiệp và Môi trường cam kết tiếp tục đồng hành, sát cánh cùng các bộ, ngành và địa phương trong hành trình đưa nông thôn Việt Nam phát triển văn minh, giàu đẹp”, Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định.

×