Quốc hội thông qua 2 Luật Tương trợ tư pháp: Cho phép lấy lời khai trực tuyến, quy định mới liên quan án tử hình

Luật Tương trợ tư pháp về dân sự có 429/430 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (bằng 90,51% tổng số đại biểu). Luật này có 4 chương, 38 điều quy định nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự giữa Việt Nam với nước ngoài; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong tương trợ tư pháp về dân sự.

Luật Tương trợ Tư pháp về hình sự có 426/427 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (bừng 89,87% tổng số đại biểu). Luật này có 4 chương, 42 điều quy định nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với nước ngoài; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong tương trợ tư pháp về hình sự.

Hai luật này đều có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026.

Cho phép lấy lời khai trực tuyến

Luật Tương trợ tư pháp về dân sự quy định rõ Bộ Tư pháp là cơ quan trung ương của Việt Nam, chịu trách nhiệm làm đầu mối trao đổi thông tin, tiếp nhận, chuyển giao và đôn đốc việc thực hiện.

Luật quy định 6 hình thức tương trợ tư pháp về dân sự giữa Việt Nam và nước ngoài, bao gồm tống đạt giấy tờ; thu thập, cung cấp chứng cứ; triệu tập người làm chứng, người giám định; cung cấp giấy tờ hộ tịch, trích lục bản án; cung cấp thông tin pháp luật và các yêu cầu khác.

Một trong những điểm đáng chú ý nhất của Luật Tương trợ tư pháp về dân sự là quy định cho phép thu thập chứng cứ bằng biện pháp lấy lời khai trực tuyến.

Cơ quan, người có thẩm quyền có thể thực hiện biện pháp này đối với đương sự đang cư trú hoặc có trụ sở ở nước ngoài, với điều kiện đương sự tự nguyện tham gia.

Sau khi nhận được sự đồng ý từ nước được yêu cầu, Bộ Tư pháp sẽ thông báo bằng văn bản để tiến hành, đồng thời chịu trách nhiệm bảo đảm an toàn, an ninh thông tin và dữ liệu đường truyền mã hóa theo quy định.

Về việc tiếp nhận yêu cầu trên môi trường điện tử, nếu chưa có quy định trong điều ước quốc tế, Bộ Tư pháp sẽ thống nhất cách thức thực hiện với cơ quan thẩm quyền của nước ngoài.

Bên cạnh đó, Luật cũng quy định chặt chẽ về việc triệu tập người làm chứng, người giám định. Giấy triệu tập bắt buộc phải ghi rõ các điều kiện về an toàn tính mạng, sức khỏe, chi phí đi lại và ăn ở.

Đặc biệt, phải có cam kết không truy cứu trách nhiệm hình sự, không tạm giam, tạm giữ hoặc hạn chế tự do cá nhân đối với người được triệu tập trên lãnh thổ của nước yêu cầu.

Cơ quan chức năng Việt Nam cũng có thể hoãn thực hiện yêu cầu tương trợ nếu việc này cản trở quá trình điều tra, truy tố, xét xử hoặc thi hành án tại Việt Nam.

Bổ sung quy định liên quan hình phạt tử hình

Đối với Luật Tương trợ tư pháp về hình sự quy định Viện kiểm sát nhân dân tối cao là cơ quan trung ương làm đầu mối. Cơ quan này có thẩm quyền từ chối hoặc hoãn thực hiện yêu cầu, phối hợp giải quyết các vấn đề liên quan và đề xuất ký kết điều ước quốc tế.

Luật quy định 10 hình thức tương trợ tư pháp hình sự, bao gồm các hoạt động như tống đạt văn bản tố tụng, khám xét, thu giữ vật chứng, dẫn giải người hỗ trợ điều tra, lấy lời khai trực tuyến và chuyển giao truy cứu trách nhiệm hình sự.

Luật Tương trợ tư pháp về hình sự cũng quy định rõ các trường hợp từ chối tương trợ, chẳng hạn như khi yêu cầu liên quan đến hành vi phạm tội đã được xét xử, đã được đại xá, đặc xá tại Việt Nam hoặc đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

Ngoài ra, yêu cầu cũng sẽ bị từ chối nếu có căn cứ cho rằng việc truy cứu trách nhiệm hình sự mang tính chất phân biệt chủng tộc, tôn giáo, quốc tịch hay quan điểm chính trị, dẫn đến việc người bị buộc tội có thể bị đối xử không công bằng.

Điểm mới nổi bật trong Luật Tương trợ tư pháp về hình sự là việc bổ sung quy định xem xét yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình.

Trong trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam không áp dụng hoặc không thi hành án tử hình để thực hiện tương trợ tư pháp, Viện kiểm sát nhân dân tối cao sẽ chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan để đưa ra thông báo.

Ngược lại, khi Việt Nam đưa ra yêu cầu tương tự đối với nước ngoài, Viện kiểm sát nhân dân tối cao sẽ đề nghị nước ngoài cung cấp cam kết bằng văn bản về việc không áp dụng hoặc không thi hành án tử hình.

×